Auyl, kent, auyldyq okrug әkimderin
saylau turaly zang jobalary boyynsha
ANYQTAMA

Memleket basshysy ózining 2020 jylghy 1 qyrkýiektegi «Jana jaghdaydaghy Qazaqstan: is-qimyl kezeni» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda (búdan әri-Memleket basshysynyng Joldauy) auyl әkimderin tikeley saylaudy engizuding qajettigin aitty.

Saylau qoghamdy demokratiyalandyrudyng manyzdy instituty, halyqtyng erik bildiruining kórinisi, onyng memlekettik basqarugha qatysuynyng negizgi nysanynyng biri bolyp tabylady.

Kóptegen shet elderding tәjiriybesi kórsetip otyrghanday, tikeley saylau kezinde jergilikti atqarushy organnyng basshysy (әkim) óz saylaushylary aldyndaghy jauapkershilikti tereng sezinedi, búl onyng júmysyna ong әser etedi.

Býgingi kýni Qazaqstan Respublikasynda audandyq manyzy bar qalalardyn, auyldardyn, kentterdin, auyldyq okrugterding әkimderin (búdan әri – auyldyq okrugterding әkimderi) saylaudy audan (oblystyq manyzy bar qala) mәslihatynyng deputattary janama әdispen ótkizedi. Kandidattardy audan (oblystyq manyzy bar qala) әkimi jergilikti qoghamdastyq jinalysymen kelisilgennen keyin úsynady.

Osyghan baylanysty, Memleket Basshysynyng Joldauyn iske asyru ýshin QR Últtyq ekonomika ministrligi (búdan әri-Ministrlik) «Qazaqstan Respublikasyndaghy saylau turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq zanyna ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq zanynyng jobasyn jәne «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine saylau mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» auyldyq okrug әkimderin tikeley saylaudy engizu boyynsha zannamalyq týzetulerdi kózdeytin Zang jobasyn (búdan әri – zang jobalary) әzirledi.

Auyldyq okrug әkimderin tikeley saylau:

- azamattardyng ózderining konstitusiyalyq qúqyqtaryn tolyqqandy iske asyrudaghy belsendiligin arttyru;

- halyqtyng biylikke degen senimin jәne әkimning halyq aldynda esep beruin kýsheytu;

- auyl әkimining halyqtyng qajettilikteri men problemalaryna jedel den qongyn arttyru;

- «halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamasyn tolyq kólemde iske asyrugha mýmkindik beredi.

Jogharyda kórsetilgen zang jobalaryna sәikes, aghymdaghy jylghy ekinshi jartyjyldyqta ókilettik merzimi ayaqtalatyn auyldyq okrug әkimderining alghashqy tikeley saylauy jariyalanady. Saylau 836 әkimge qatysty (barlyghy 2 345 birlik).

Búl saylau Qazaqstannyng saylau jýiesin damytudyng manyzdy kezenine ainalyp, ónirlik auqymdy saylau nauqanyn úiymdastyru men ótkizuding jana praktikalyq tәjiriybesin jinaqtaugha negiz bolmaq.

Konstitusiyalyq zang jobasynda tirkelgen sayasy partiyalardyng kandidattardy úsynuy kózdelgen. Búl olardyng róli men jauapkershiligin arttyrady.

Búdan basqa, tiyisti auyldyq okrug túrghyndarynyng bәseng saylau qúqyghyn iske asyru maqsatynda ózin-ózi úsynuy kózdeledi. Ózin - ózi úsynghan ýmitker tiyisti auyldyq okrugte túratyn saylaushy qolynyng keminde 1% - in jinauy tiyis. Ózin-ózi úsynudyng osynday tәrtibi Preziydenttikke ýmitkerler men Parlament deputattaryna qatysty belgilengen.

Búl rette, úsynu merzimining sonyna ekiden kem ýmitker úsynylghan jaghdayda, audan (oblystyq manyzy bar qala) әkimi saylaudyng balamaly boluyn qamtamasyz etui tiyis.

Ayta ketsek, auyldyq okrug әkimderining ókilettik merzimi – tórt jyl.

Saylaudy ótkizu tәrtibi mynaday tetik boyynsha jýzege asyrylady:

1) auyldyq okrug әkimi saylauyn taghayyndau;

2) auyldyq okrug әkimine ýmitkerlerdi úsynu (sayasy partiyalar óz mýsheleri arasynan; ózin-ózi úsynu tәrtibimen);

3) kandidatty (ózin-ózi úsynghan) qoldau ýshin qol jinau;

4) kandidattyng saylau jarnasyn engizui (Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda belgilengen eng tómengi jalaqynyng bir eselengen mólsherinde);

5) auyldyq okrug әkimdigine ýmitkerding qoyylatyn talapqa sәikestigin tekseru;

6) auyldyq okrug әkimine kandidattardy audandyq (qalalyq) saylau komissiyasymen tirkeu;

7) kandidattardyng deklarasiyasyn tekseru jәne arnayy tekseru jýrgizu;

8) ýgit nauqanyn jýrgizu;

9) saylau ótkizu;

10) auyldyq okrug әkimdigine kandidattardyng dauystaryn sanau;

11) eger saylau jaramsyz dep tanylsa (saylau barysynda nemese dauystardy sanau kezinde, ne saylau nәtiyjelerin anyqtau kezinde) jәne eki kandidat teng dauys sanyn eng kóp jinaghan jaghdayda auyldyq okrug әkimderining qayta saylauyn ótkizu;

12) auyldyq okrug әkimderin saylau qorytyndylaryn anyqtau jәne búqaralyq aqparat qúraldarynda jariyalau;

13) saylanghan auyldyq okrug әkimin tirkeu.

Sonymen qatar, audannyng (oblystyq manyzy bar qalanyn) mәslihattaryna әkimge senimsizdik bildiru turaly mәseleni qarau boyynsha, onyng ishinde jergilikti qoghamdastyq jinalysynyng bastamasy boyynsha ókilettikter beriletin bolady.

Demek, auyldyq okrug әkimi tek saylanyp qana qoymay, ony saylaghan qauymdastyq aldynda baqylauda bolady.

Osylaysha, zang jobalary Qazaqstan Respublikasynyng jergilikti ózin-ózi basqaru jýiesin nyghaytugha basa nazar audarady.

Qazirgi uaqytta zang jobalary Parlament Mәjilisining qarauynda jatyr.

Zang jobalarynyng tanystyrylymy sayasy partiyalardyn, ýkimettik emes úiymdardyng jәne basqa da sarapshylardyng qatysuymen aghymdaghy jylghy 5 jәne 13 sәuirde ótkizildi.

Abai.kz