Osydan túp-tura eki jyl búryn elimizde Ýdemeli industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasy shenberinde «Posh-Taraz» fabrikasy ashylghanda «endi jýn órtemeytin boldyq, auyl-aymaqtarda tau-tau bolyp órtelip jatqan jýn men teri kәdege jaraytyn boldy» dep ýmittengenimiz ras. Negizinen, atalmysh fabrikanyng kәsipkerlik jәne ónerkәsip basqarmasynyng aqparaty boyynsha, fabrika sehtary óz bazasynda tops óndiru jobasyn úiym­dastyruy tiyis. Jobany iske asyru qúny - 1,1 mlrd tenge. Óndiristing quattylyghy jylyna 873,6 tonna tops óndiru bolatyn.

Qún esebinde búl - 838,7 mln tenge. Fa­brika bazasynda 100-ge juyq jana júmys orny ashylghan.

Jalpy, tops - búl óndiriste taralghan jә­ne júqa iyirilgen shúgha jip, jartylay dayyn­dalghan jýn iyiru óndirisining ónimi. Top óndirudegi shiykizat qoydyng juylmaghan jýni bolyp tabylady. Áttegen-ayy, býgin­de osy tops shygharugha shiykizatqa zәrulik tuyndap otyr. Osydan baryp jogharyda atalghan fabrikanyng ónim shygharu quat­tylyghy da kýrt tómendegen.

Osydan túp-tura eki jyl búryn elimizde Ýdemeli industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasy shenberinde «Posh-Taraz» fabrikasy ashylghanda «endi jýn órtemeytin boldyq, auyl-aymaqtarda tau-tau bolyp órtelip jatqan jýn men teri kәdege jaraytyn boldy» dep ýmittengenimiz ras. Negizinen, atalmysh fabrikanyng kәsipkerlik jәne ónerkәsip basqarmasynyng aqparaty boyynsha, fabrika sehtary óz bazasynda tops óndiru jobasyn úiym­dastyruy tiyis. Jobany iske asyru qúny - 1,1 mlrd tenge. Óndiristing quattylyghy jylyna 873,6 tonna tops óndiru bolatyn.

Qún esebinde búl - 838,7 mln tenge. Fa­brika bazasynda 100-ge juyq jana júmys orny ashylghan.

Jalpy, tops - búl óndiriste taralghan jә­ne júqa iyirilgen shúgha jip, jartylay dayyn­dalghan jýn iyiru óndirisining ónimi. Top óndirudegi shiykizat qoydyng juylmaghan jýni bolyp tabylady. Áttegen-ayy, býgin­de osy tops shygharugha shiykizatqa zәrulik tuyndap otyr. Osydan baryp jogharyda atalghan fabrikanyng ónim shygharu quat­tylyghy da kýrt tómendegen.

Jalpy, bayybyna ýnilsek, songhy 10 jylda elimizde qoy jýnining óndirisi ýsh ese­ge tómendegen. Ásirese biyazy jýn ón­dirisi toqyrap qaldy. Onyng óndirisi ýsh jylda segiz esege kemigen. Mamandardyng payymdauynsha, elimizde bar biyazy jýn tek eksportqa ghana ketip jatyr. Múnyng basty sebebi - bir kezde júmys istep túrghan kóptegen jýndi alghashqy óndeu fabriy­kasynyng (POSh) jabyluy. Búghan qosa eldegi mal basynyng kýrt tómendeui de búl salanyng damuyna keri yqpal etude.

Búl rette auyl sharuashylyghy ghyly­mynyng doktory, professor Aman ShO­TAEV:

- Negizinde, elde jenil ónerkәsip sa­lasy damuy ýshin, aldymen, onyng shiyki ónimi molaiyy kerek. Mysaly, jenil óner­kәsipke birden-bir qajetti sala - qoy sha­rua­shylyghy joghary dengeyde órkendeui ýshin kez kelgen elding qoydy úryqtandyru, azyqtandyru jәne tehnologiyalyq qabileti myghym boluy qajet. Osy ýsh týiin bir-bi­rimen bite qaynasyp jatqan kezde ghana búl sala ýnemi óz biyiginde túrady. Ókinishke qaray, bizding elimizde atalmysh sharua­shy­lyqty damytatyn janaghy ýsh týiin mýlde syn kótermeydi. Bizde maldy úryqtandyru, azyqtandyru isinde quattylyghymyz asa mәz emes. Qazirde dýniyejýzining damushy jәne damyghan elderi búl salada nebir quatty tehnologiyalardyng kómegimen mal túqymyn asyldandyruda әr qily jana­shyl­dyqtargha qol jetkizude. Al biz keri­sinshe, әli de sol beyqam, marghau qalyptan aryla almay otyrghandaymyz. Eng qyzyghy, bizde janashyldyqqa úmtylu bar. Desek te, ony әri qaray jetildiruge kelgende samarqaumyz, - deydi.

Rasymen de, maldy asyldandyrugha qatysty maman pikirining jany bar ekeni dausyz. Búghan qatysty mysal etsek, za­manynda kenes ókimeti ornay sala bәrimiz kýn kósem sanaghan Lenin eki dekret qabyl­dapty. Onyng biri jer mәselesine qatysty, ekinshisi merinos qoylardy ósiruge qa­tysty. Sonyng ishinde Lenin qabyldaghan dek­rette qoydy budandastyru jayy ai­ryq­sha kórsetilgen. Osy qújatty oryndau qajettiginen qylshyq jýndi qoydy budan­dastyru arqyly biyazy jýndi qoydyng basyn kóbeytu sol zamannyng qajettiligi boldy. Óitkeni biyazy jýndi qoydyng jýni­nen kiyim-keshek tigu, sapaly mata alu, ony eksportqa shygharu ontayly edi. Al qazaq­tyng qylshyq jýndi qoyynyng jýni kiyiz basugha, kilem toqugha, әrtýrli ýy búiym­daryn jasap dayyndaugha ghana jaraytyn-dy. Osynday ýrdister kenestik dәuirde jenil ónerkәsip salasyn órkendetuge ózindik ong yqpalyn da tiygizdi.

Mәken TOYShY­BEKOV, mal sharua­shylyghy ghylymynyng dok­tory, profes­sor:

- Men mәseleni әriden tarqatayyn. Baya­ghyda, kenes ókimeti túsynda Qazaqstanda 22 týrli qoydyng túqymy ósirilgen eken. Al endi qazir asyl túqymdy mal túqymyn kórsetip, maqtana alatynday dәrejemiz tómen. Áriyne, bizding Ýkimetimiz biyazy jýndi qoylardy, merinos qoylardy ósiru­shilerge jenildikter qarastyryp otyr. Biraq múnyng ózi jýieli emes. Búl - otandyq jýn óndirisin, jenil ónerkәsip salasyn damytudyng alghysharty ghana. Bolashaqta respublikanyng toqyma ónerkәsibin tútas­tay jandandyru josparlanyp otyr. Búl - jan-jaqty paydaly әri tiyimdi bastama. Qazirde әlemdik naryqta topstyng bir kelisi 9-10 AQSh dollary túrsa, taza iyirilgen jýn­­ning qúny 9,5-16 dollargha ten. Son­dyq­­tan toqyma fabrikalaryn qúru - Qa­zaq­standa biyazy jýn óndirisin damytu­dyng kelesi kezeni. Toqyma fabrikalaryn qúru arqyly biz otandyq óndeu ónerkәsibine jol ashamyz. Óndeu ónerkәsibinsiz Qytay, Resey siyaqty belsendi sheteldik alypsatar­largha tәueldi bolyp qala beremiz. Sondyq­tan biyazy jýndi óndep, topsqa ainaldyru kәsiporny men eldegi shúgha kombinattaryn qalypqa keltiruge memlekettik túrghyda manyz beru kerek. Óitkeni dayyn ónim eks­por­ty jay ghana jýn eksportyna qaraghanda týsimdi arttyrmaq...

Mine, kóshti týzeytin osy tórt baghytty jetildiruge nazar audarylghanda atalmysh salagha ózindik serpin berilmek. «Bastysy, shiyki ónimge degen shiyki kózqarasty ózgertu qajet. Olay etpese, memleket útylady. Son­dyqtan úpayymyzdy týgendeu ýshin teri-jýn ónerkәsibin tezge salatyn kezeng әldeqashan jet­kenin memlekettik túrghyda úghynatyn uaqyt boldy», - deydi maman­dar.

Oytýiin

Jalpy, mamandardyng payymdauynsha, eger biz elde jenil ónerkәsip salasyndaghy damu qadamyn arttyramyz desek:

v) sol qúrylghan shaghyn klasterler (mikroklasterler) arqyly memlekettik tapsyrys beru shaghyn óndirister men servistik qyzmetterding biriguine jol ashady, búl sharuashylyqtardy irilendiruge de yqpal etpek.

Qarlyghash ZARYQQANQYZY

«Alash ainasy» gazeti