Ataqty ghibadathana órteushiler

Kóne grek tarihynda mynanday bir oqigha bar: Baghzyda Gerostrat degen bireu bolypty. Áriyne, kópting biri. Aqylymen de, erligimen de eshkimnen erekshelenbegen. Tipti Atymtay jomarttay shekten tys qayyrymdylyq is jasap ta kópting kózine týse qoymaghan. Qúday «apyrym-ay, mynau ne degen kórikti jan» dep kórgen pendening bәri tamsanar anau aitqan súlu óng de, alyp túlgha da bermegen osy bayghústyng bir-aq armany bar edi. Onysy qalayda adamzattyng bәrin tanqaldyryp, tarihtyng betinen mәngilikke oiyp oryn alyp berer bir tosyn әreket is jasaugha sayatyn. IYә, bizding Gerostrat naqyz qyzylkóz ataqqúmardyng ózi edi. Ol ary oilandy, beri oilandy, biraq my qauashaghy júrtty eleng etkizer eshqanday nәrseni oilap taba almady. Al ómir bolsa ótip bara jatyr. Mine, osylay, basyn taugha da, tasqa da úryp jýrgen kóp kýnderinding birinde әiteuir úly armanyn iske asyrudyng jolyn tapqanday boldy-au. Biraq búl oilap tapqan amaly súmdyq edi. Ol osy ónirding ataghyn býkil Elladagha, Shyn men Mysyrgha deyin әigilegen ataqty Artemida ghibadathanasyn órteuge bel baylaghan bolatyn.

Bizding qazaq, shamasy, osy «Atyng shyqpasa, jer órte» dege sózdi sol Gerostrattyng tarihyn bilip baryp aitqan sekildi. Álde qazaqtyng da janaghyday sózding dýniyege keluine sebepshi bolghan óz Gerostrattary boldy ma eken? IYә, Gerostrattar qazaqta da bolghan, әli de bar.

Ataqty ghibadathana órteushiler

Kóne grek tarihynda mynanday bir oqigha bar: Baghzyda Gerostrat degen bireu bolypty. Áriyne, kópting biri. Aqylymen de, erligimen de eshkimnen erekshelenbegen. Tipti Atymtay jomarttay shekten tys qayyrymdylyq is jasap ta kópting kózine týse qoymaghan. Qúday «apyrym-ay, mynau ne degen kórikti jan» dep kórgen pendening bәri tamsanar anau aitqan súlu óng de, alyp túlgha da bermegen osy bayghústyng bir-aq armany bar edi. Onysy qalayda adamzattyng bәrin tanqaldyryp, tarihtyng betinen mәngilikke oiyp oryn alyp berer bir tosyn әreket is jasaugha sayatyn. IYә, bizding Gerostrat naqyz qyzylkóz ataqqúmardyng ózi edi. Ol ary oilandy, beri oilandy, biraq my qauashaghy júrtty eleng etkizer eshqanday nәrseni oilap taba almady. Al ómir bolsa ótip bara jatyr. Mine, osylay, basyn taugha da, tasqa da úryp jýrgen kóp kýnderinding birinde әiteuir úly armanyn iske asyrudyng jolyn tapqanday boldy-au. Biraq búl oilap tapqan amaly súmdyq edi. Ol osy ónirding ataghyn býkil Elladagha, Shyn men Mysyrgha deyin әigilegen ataqty Artemida ghibadathanasyn órteuge bel baylaghan bolatyn.

Bizding qazaq, shamasy, osy «Atyng shyqpasa, jer órte» dege sózdi sol Gerostrattyng tarihyn bilip baryp aitqan sekildi. Álde qazaqtyng da janaghyday sózding dýniyege keluine sebepshi bolghan óz Gerostrattary boldy ma eken? IYә, Gerostrattar qazaqta da bolghan, әli de bar.

Qysqasy, Gerostrat әr búryshyna shóp-shalam ýiip jýrip, әigili Artemida ghibadathanasyn bir týnde órtep jiberedi. Baghzy grekting súlu arhiytekturasy, osylaysha, әlemning jeti әlde otyz jeti keremetining birinen sanalatyn ózining úly óner tuyndysynan aiyrylady. Osy bir soraqy isinen keyin grek abyz aqsaqaldary Gerostrattyng esimi búl oqigha әngimelenetin jerlerding eshbirinde auyzgha alynyp, qaghazgha týsirilmesin degen sheshim qabyldapty degen sóz de bar.

Amal qansha, dualy auyz aqsaqaldardy tyndaytyn tarih bar ma, әli kýnge deyin shekten tys ataqqúmarlyq turaly әngi­me qozghala qalsa, aldymen tilge osy Gerostrattyng esimi orala ketedi. Yaghni, adamzat barda Gerostratty da birge jasay beredi demeske laj joq. Asyly, ol turaly, ol turaly emes, ol sekildiler jayly talay-talay kórkem shygharma­­lar­dyng siyrek te bolsa dýniyege kelip jatuy - gero­strat­shylyqtyng adamzat jaratylysynyn, adam bolmysynyng mәngi ólmes, tiri pende barda birge jýre berer bir bólshegi ekenin dәleldeytindey.

Sózimizge dәlel retinde Gerostrat pen Gitlerdi alayyq. Mysaly, osy ekeuining jan dýniyesinde qanday da bolsyn aiyrmashylyq bar ma? Eger tereng psihologiyalyq taldau jasap kórseniz, ekeui de eki dәuirding úly bolghanymen, ózara úqsastyqtary óte kóp ekendigin angharar ediniz, tipti osy ekeuin әr kezde dýniyege kelgen bir adam deuge de bolatynday.

IYә, Gitler de kópting biri edi. Birinshi dýniyejýzilik soghysty qatardaghy kóp efreytordyng biri bolyp ayaqtady. Eger erekshe qolbasylyq qabileti bar bolsa, soghysty jogharylau shende tәmamdauyna bolatyn.

Sonday-aq onyng qatardaghy kóp suretshining biri bolghandyghy da belgili. Biletinder Adolif shimay-shatpaqtaryn suret saudasymen shúghyldanatyndargha tiyn-tebenge satyp, kýndelikti ózek jalghar nәpaqasyn zorgha tabatyn edi degen әngime aitady. Gitlerding suretshiligine qatysty, onyng suretin qara baqyrgha satyp alyp, elden erek talantyn moyyndamaghandardyng deni jebirey qauymynan edi, Gitlerding keyin qolyna biylik tiygende, búl halyqqa әzireyildey shýiliguining sebebi osynda degen sózdi de estigenbiz. Qysqasy, Gitlerdi de qatardaghy kópting biri bolyp qalmay, qalayda danqqa qolymdy jetkizemin degen arman keyin Europanyng «qanqúmar qasapshysyna» ainaldyrdy deuimizge bolady. Gerostrattardyng biri Artemida ghibadathanasyn kýlge ainaldyrsa, endi biri býkil Europany ot-jalyngha orady.

Endi sәl oilanyp kóreyikshi. Osy biz gerostratshylyqtyng qalay payda bolatyndyghynyng syryn týsine aldyq pa? Onyng fenomenin sheshuge talpynyp kórdik pe? Bәlkim, biz oilaghanday Gerostrat degendering tek dauasyz ataqqúmar adamdar emes shyghar. Áytpese, tarihtaghy Gerostrattyng nemen shúghyldanghanyn kim bilgen, suretshi Gitlerdin, aqynjandy, ónerge jaqyn Adolifting sonshalyqty qanqúily tarihy túlghagha ainaluyna ne sebep? Ataqty aqynymyz jazghanday emes, suretshiler Van Gog, Sezann, Gogen men Anry Russo taghdyrlaryn óte jaqsy biletin bozbala Adolifting Gete poeziyasynda óte tamasha oqyghandyghyna kýmәn keltire almaysyz. Al bastapqyda osy ónerdi ómirimning ózegi dep bilgen jannyng uaqyt óte kele naghyz ibilisting ózine ainaluy, búl endi kez kelgen adam sanasy zerdeleuge shamasy kele bermeytin kýrdeli metamorfoza, tosyn qúbylu. Degenmen aramyzda arakidik bolsa da osy metamorfozanyng qúpiyasyn sheshuge talpynghan erjýrek jandar da kezdesip qalady. Solardyng biri hәm biregeyi, HH ghasyrdaghy japon әdebiyetining eng kórnekti ókilderining biri Yukio Misima desek esh qatelespeytindeymiz. Biz osyghan deyin әngime etken Gerostrat ta (japon bozbalasy Midzoguti, «Altyn ghibadathana» romany), Gitler de («Mening dosym Gitler» dramasy) onyng shygharmalarynyng basty keyipkerlerine ainaldy.

Japon Gerostraty jәne Shynghys han

Dostoevskiydin, ózining ataqty «Zalal men zaual» romanynyng iydeyasyn gazettegi kóp qylmystyq hronika­lar­dyng birinen alghany belgili. Mine, osynday әdeby tәsilge «Altyn ghibadathana» romanyn jazugha kiriskende japon qalamgeri Yukio Misima da jýginedi.

1950 jyly budda ilimin ýirenushi shәkirtterding biri aqyl-esin joghaltqan qos-ýreyli sәtinde japonnyng kóne astanasy Kiotonyng eng mәshhýr sәulet jәdigerlerining biri Kinkokudzy ghibadathanasyn órtep jibergen bolatyn. Osy qylmystyq oqigha jazushynyng jan dýniyesine keremet әser etti. Ol qylmysker shәkirtting bolmysyn terendep zerdeleu arqyly gerostratshylyqtyng qúpiyasyn ashugha talpyndy. Eger biz, qatardaghy pende, osynday bir oqighany estisek, «e-e, ne bolypty, jyndymen jyndy bolamyz ba, órtegen eken, ol naqúrystan ne jauap súray alamyz?» dep jabuly qazan jabuly kýiinde qoya salar edik, biraq Yukio Misima mәseleni búlay túiyqtay salmady, bar ynta-shyntasymen jana romanyna otyrdy. 1956 jyly jazylghan qalamgerding osy «Altyn ghibadathana» romanyn býginde onyng shygharmashylyghyndaghy ghana emes, HH ghasyrdaghy eng ýzdik romandardyng qataryna jatqyzugha bolady.

Bylay qaraghanda roman jelisi onshalyqty kýrdeli emes sekildi. Qarapayym bozbala ekinshi dýniyejýzilik soghys jýrip jatqan kýnderding birinde Kinkokudzy ghibadathanasyna kóp sabaq tyndaushylardyng biri bolyp ornalasady. Alghash­­qy­da onyng oqu ýlgerimi de anau aitqanday asa jaman bola qoy­maghan. Biraq uaqyt óte kele onyng osy Kinkokudzy ghiba­dathanasyna, onyng әsem arhiytekturasyna degen sheksiz mahabbaty oyanady. Bala ghibadathanany janbyrly kýzde de, qarly qysta da, tónirek gýl atyp qúlpyrghan kóktemde de baqylaydy. Búl ghibadathananyng ghajayyp súlulyqqa ie ekenin týisinedi. Balanyng ghibadathanamen birge ólgisi ke­­le­di, «amerikan úshaqtarynyng bombasy men osy ghibadat­­ha­nanyng ishinde otyrghanda tóbemizge týsip, ekeumiz birge kýl-tozangha ainalsaq» dep qiyaldaydy. Balanyng múnday adam sengisiz armangha beriluine ne sebep bolghanyn jazushy shәkirtting basynan ótkizgen oqighalary arqyly súlbalaydy.

IYә, bala qarapayym bala, biraq ol basqa qúrby-qúrdas­ta­rynday emes, tili kekesh әri, ózi tyrighan aryq. Denesindegi múnday kemshilikterding bәri onyng kópshilikten bólektenuine, onashagha ýiirsek boluyna әkelip soqtyrghan. Kónil týkpirinde nәzik jynysqa degen qúmar oyanatyn jasqa kelip qalghanymen, ol ózin, osy kembaghal beyshara halinde olardyng qúrmetine, qaysybirining yntyzarlyghyna bólenuge layyq emespin dep sanaydy. Sosyn әiel jynysynan, osy bir nәzik әiel súlulyghy degennen kónili qalghan kezderi de az emes. Tipti ony әiel súlulyghyn moyyndamaydy deuge de bolady.

Bala kezinen esinde qalghan emis-emis elesterding biri - anasy әkesining kózine shóp salyp, ýige kelgen qonaqpen tósektes boluy. Osy oqighagha kezdeysoq kuә bolyp qalghan bala, búl kýnәli týnning bar jay-japsaryn tek búl emes, әkesi de biletinin angharady. Kók jótelden әbden aryp, qajyghan әkesining әlsizdigine, jar tósegin bylghaghan sheshesine ýndey almaghanyna ishtey qyjyly keledi. Nege shesheme dauys kótermedi, nege shyqpyrtyp sabamady dep renjiydi. Osy sәtten balanyng әiel qauymyna degen jauyghuy bastalady. Tipti sheshesine qyrsyghyp sabaq oqymay qoyatyn ony әkesining kegin alushy deuge de bolatynday. Al búl ghashyq qyzdyng basqa bireumen jýrip, odan ekiqabat bolyp qaluy, keyinirek soghystan qashqan janaghy bosqyn kónildesin jandarmdargha ústap berip, onyng ajalyna sebep boluy da bala kókeyinde әiel tabighatyna degen kýdikti oidyng túmanyn qonglata týsedi. Ol ýshin myna әlemde bar adamdardyng bәri de kýnәhar, kýnәhar emes tek Kinkokudzy ghibadathanasy, onyng ghasyrlardan ghasyrlargha múra bolyp kele jatqan әsem súlulyghy. Tabighatpen tylsym baylanysqa týsip, jarasa bilgen, ózining pәk qalpyn saqtaghan osy ghibadathana ghana. Tipti osy ghibadathanada din jolynda jýrgenderding ózderi de kýnәgha belshesinen batqandar. Ghibadathana basshysy qoly bos kýnderi jezókshelermen kónil kóteruge qalagha asyqsa, múndaghylar onsyz da qarny ash, soghys әbden tityqtatqan qarapayym halyqtyng esebinen kýn kórip jatqan, jatyp isher jalqau masyldar ekenin bala jaqsy biledi. Mine, osynday kýnә torlaghan әlemnen súlulyq simvoly Kinkokudziydi qútqaru - balanyng talayyna jazylghan is. Bala Kinkokudziydi qútqarudyng bir-aq joly bar, búl ony órtep jiberu dep sheshedi.

Romannan Gete «Faustymen» paralleli jelini angharu qiyn emes. Balanyng perishtesi rólin ómirden qyrshyn ketken shәkirt dosy Surukava atqarsa, onyng jandýniyesine enip, onsyzda qalt-qúlt etip túrghan senimin býldirushi saytan beynesi taghy da bir ghibadathana shәkirti Kasivagy obrazynda kórinis tabady. Búl qamyt ayaq әzәzilding әiel jan dýniyesi, onyng әlsiz tústary jayly bilmeytini joq. Eng bir kórikti, eng bir aqyldy degen qyzdardyng ózderin de shyrmauyna esh qinalmay týsire alady. Ómirden osyghan deyin jinaghan mol tәjiriybesin Midzogutiyding aldynda týgin qaldyrmay jayyp salghan onyng naghyz ibilisting ózi ekendigine sharasyz senesin.

«Kekeshtiging men denenning qorashtyghy, kerisinshe, sening әiel qauymyn jaulaytyn eng basty qaruyn, osy qarularyndy tiyimdi paydalan» deydi búl saytan esh qysylmastan.

Joq, Faust-Midzoguty ibilispen shayqasta jenip shyghady. Biraq ony songhy sәtinde ómirding ózi, onyng súrapyl shyndyghy syndyryp jibergen. Onyng әldebir jerden, әldebir shatyr biyiginen soghysqa ketip bara jatqan ghashyghyna óshpes mahabbatynyng belgisi retinde ózining omyrauyn sauyp, sýtin ishkizgen boyjetkenning anaryn kórip qalghany bar-dy. Osy bir anar ol ýshin Kinkokudziymen para-par súlulyq simvoly edi. Ol әli de mahabbatqa adal, qyryq jyl qyrghyn bolsa da jaryn kýte alatyn nәzik jynystynyng barlyghyna senetin. Mine, amerikan ofiyserimen ghibadathanany tamashalaugha kelgen jezókshe japon qyzy, jo, joq, múnyng qamyt ayaq dosy azghyrghan, tәnin bylghaghan jesir әiel, tәn lәzzatyna ansary aughan әiel osy qos anardyn, búl qiyalynda Qúdaydyng jerdegi beynesindey tabynyp jýrgen súlulyqtyng iyesi bolyp shyqty. Múnyng Tәniriyasy - jezókshe, tәnin aqshagha satatyn saldaqy eken. Bozbalanyng songhy ýmiti qirap, aqyrghy qorghany qúlap týsti. Ol endi Kinkokudziydi tezirek órteu kerek ekenin, ony myna әlemning opasyz ortasynan qútqaru kerek ekenin týisingen. Áytpese ol da kezdeysoq kýnәgha batuy mýmkin.

Roman finalynda laulap janyp jatqan ghibadathanagha qarap túrghan Midzoguty ózining әldebir ensesin basyp, sanasyn túmshalaghan tylsym kýshten qútylyp, jenildenip qalghanyn týisinedi. Ishki jandýniyesi seni kýnәhar joldan qorghap kelgen әdemilik endi joq, ne isteymin deseng de óz erkinde deytindey. Kim biledi, osy bir sәtte dýniyege, bәlkim, eshteneni qadir tútpaytyn, súlulyqtyng ózinen saytannyng súlbasyn angharghan jan, bolashaq Gitler dýniyege kelgen bolar. Bәri mýmkin. Eng bastysy, keyipker tiri qaldy. Ol ózining myna tym qatal ómirmen kýrestegi eng alghashqy sózin aita aldy. Ony ispen dәleldedi. Roman «Ol taghy bir Gitler bola ma, әlde adamzattyng ruhany tazalyghy ýshin kýreskerge ainala ma, búl jaghy endi bolashaqtyn, siz ben bizding oghan degen qarym-qatynasymyzgha baylanysty, búghan deyin de biz onyng jan-jýregin az jaralaghan joqpyz, endi abay bolayyq» degen saualdy pәlsafamen ayaqtalady. Jazushy saualdy búlay ashyq tastamasa da, keyipkerding eng songhy «Ómir jalghasady» degen sózining astarynan osynday oy úshqynyn angharamyz.

Misimanyng osy keyipkerimen onyng taghy bir keyipkeri - Gitlerdin, tipti tarihy Gitlerding arasynda jipsiz baylanys bar. Bәlkim, búl týisingen, suretin salghan súlulyqty jebirey saudagerleri qara baqyrgha baghalap jatqanda, bozbala Adolif te shәkirt Midzogutiyding jandýniyesindegi qoparylystardy basynan keshirgen bolar. Al birinshi dýniyejýzilik soghystan ol ynta-shyntasymen sýietin Germaniyanyng jenilis tapqan memleket retinde shyghuy efreytordy qanshalyqty esengiretti eken, búl jaghy taghy qúpiya.

Bizdinshe, әigili jahanger babamyz Shynghys han jayly onyng taghdyrymen toqaylas, terezesi teng romandy qany japon bolsa da osy Misima jaza alar edi. Qalay degenmende, әkesi ólip jetim qalghan, bir shanyraqtyng tirshiligi týgel ózine qaraghan, tughan-tuysy alapestey kórip aidalagha tastap ketken, әli jetkender nәpaqasyn tartyp alugha deyin barghan bala Temujinning jandýniyesindegi jýrip ótken dýrbeleng onyng HH ghasyrdaghy japon әriptesining basynan keshkenderi men olardan órgen oy soraptarynan artyq bolmasa, birde kem emes ekeni anyq. Al biz, óresiz úrpaghy, úly babamyzdy qanmen úrpaqtan-úrpaqqa jalghasar әldebir bar-joghy belgisiz jauyzdyq genining qúrbany qylyp jýrmiz. Misima bolsa eshqanday genning joqtyghyn, bәrine siz ben biz kinәli ekenimizdi jazar edi-au. Osyndayda, әtten, bizge de bir Misima kerek-au deysin.

nkio Misima. Shaghyn ómirbayan

Japoniyada 1925 jyly 25 qazanda dýniyege kelgen bolashaq әigili jazushynyng shyn esimi Kimitake Hiraoka. Áljuaz, aurushang bolyp ósken ol on bes jasynda-aq әdebiyetke qabileti zor ekenin anghartady. Europa men Aziyanyng arghy-bergi әdebiyetin pistedey shaghatyn, sóz ónerining ózine deyingi barlyq aghymdarynan jaqsy habardar Misima óz bilim-biligin keyin, әdeby shygharmalarynda da jaqsy paydalandy. Hiraokanyng jigittik shaghy Japoniyanyng ekinshi dýniyejýzilik soghysqa aralasqan mezgilimen túspa-tús kelgen. Elining patrioty retinde ol da jauyngerlik sapta, aldynghy shepte maydangha kirudi súrandy. Biraq múnyng densaulyghyn teksergen әskery dәrigerlik komissiya soghysqa jiberuge jaramsyz dep sheshkesin, el aldyndaghy әskery boryshyn enbek batalionynda tylda óteuine tura keldi. Múnyng bәri tәni әljuaz bolsa da, ruhy ór Hiraokagha tikendey qadalghan. Onyng ómirin ghúmyr boyy alasúrumen, ózin-ózi tәrbiyeleumen, әrtýrli synaqtargha salumen ótkizuining bir sebebi osynday.

On alty jasynda Misima ózining alghashqy qomaqty dýniyesin, romantikalyq «Gýldengen orman» hikayatyn dýniyege keltirdi. Búl poveste Súlulyq, Shabyt jәne Ólim ózara parapar, dengeyles úghymdar retinde suretteldi. Soghystyng da bozbalanyng jandýniyesine әseri az bolghan joq. Keyinirek Misima bylay dep jazdy: «Bozbaladan jigittikke óter shaqqa tәn narsissizm (ózin-ózi úlyq sanau) ózine qay nәrseni bolsyn sinirip alugha beyim. Tipti býkil әlemning kýireuin de. Jiyrma jasymda meni ózimdi kimning ornyna qoyyp qiyaldamady deysiz. Ómiri qyrshynan qiylar kemengeriniz de men boldym. Dәstýrli japon mәdeniyetining eng songhy ókili de men edim. Dekadentter ghasyrynyng iym­pera­tory, dekadentterding dekadenti de men edim. Tipti Súlulyq eskadriliyasynyng úshqysh-kamikadzesi de men boldym!»

IYә, múnday ghajayyp mol qiyalmen ýlken әdebiyetke kelmeu, ghajayyp tuyndylar jazbay qalu mýmkin emes. Solay boldy da.

Áljuaz bala ózin batyr beynesinde kórgisi keletin. Múnday qiyalynda әrtýrli qandy qyrghyndargha kirip, olardan jenimpaz bolyp shyghudy ghana oilaytyn balanyng psihikasy búzylmay qalmaytyndyghy anyq. 1948 jyly Misimanyng bylay dep jazghany bar: «Mening әldekimdi óltirgim, adamnyng alqyzyl qanyn kórgim keledi de túrady. Áldekim әielderden joly bolmaghandyqtan mahabbat turaly jazady, al men bolsam ózime kesiletin ajal ýkimin bir sәtke bolsa da alystata týsu ýshin ghana romandar jazumen әlekpin».

Ózining qyryq bes jyldyq ghúmyrynda ol qyryq roman, on segiz piesa, ondaghan әngimeler men esseler jinaghyn jazdy. On bes romany boyynsha kózi tirisinde kinofilimder týsirilse, piesalary japon, amerika jәne europanyng sahnalarynda qoyylyp jatty. Onyng esimi ýsh ret Nobeli syilyghyna layyqty delingen qalamgerlerding qatarynda ataldy. Misimanyng qayghyly qazasynan keyin búl syilyqty japon jazushylarynan eng alghashqy bop Yasunary Kavabatanyng alghany belgili. Misimaday ajaldy emes, ghúmyr boyy ómirdi jyrlap ótken Kavabata da syilyqty iyemdengesin kóp úzamay әigili jerlesi sekildi ózine-ózi qol salyp, gazgha ulanyp óldi. Kavabatanyng búl qadamyn jazushynyng songhy kýnderine kuәger keybireuler «Kavabata óz darynynyng Misimadan tómen ekenin biletin, búghan deyin Nobeli syilyghyna tek Misima layyq dep kelgen ol óz ary men úyatynyng qúrbany boldy» dep týsindiredi. Kim biledi, búlay boluy da әbden mýmkin. Degenmen úyattan ólgen adamnyng molasyn kórmegenimiz jәne ras.

Al sonshalyqty talanttylyghyna qaramay Misimagha Nobeli syilyghynyng berilmeuine sebepter jetkilikti edi. Ol ózin eng alghash әlemge әigilegen «Betsirining aghynan jaryluy» romanynda gomoseksualizmge beyim jasóspirim turaly jazghan bolatyn. Tipti Misimanyng ózining de gomoseksualizmnen ketary emes ekeni turaly әngimeler jii aitylatyn. (Misima gomoseksual emes, biyseksual bolghan tәrizdi. Óitkeni, jar qúshyp eki bala sýigen. Al gomoseksualdyqqa iykemdeluine samuray dәstýrine beriktigi sebepshi bolghanday. Óitkeni, samuraylyq ortada mahabattyng osynday týri dәripteletin). Múnday adamgha Nobeli syilyghyn beru adamzattyng ústazy retinde ibilisti marapattaumen birdey emes pe!

Qay-qay shygharmasynda bolsyn, oqyrmandy esinen tandyrugha qúmar Misimanyng taghdyry rasynda da óte qyzyq taghdyrlardyng biri. Az ghana ghúmyrynda ol tek jazushy, dramaturg emes, úshaqtyng shturvalyna otyryp úshqysh ta boldy, әlemdi birneshe ret aralaghan sayahatshy ataghyn da iyemdendi, akter, kinorejisser, sportshy retinde de tanyldy. Keshegi әljuaz bala kendo («qylysh joly» - japonnyng últtyq qylyshtasu óneri), karate, auyr atletikadan joghary tabystargha qol jetkizdi. Ómir sýru tәsili retinde japonnyng ortaghasyrlarda әskery әleumettik toby bolghan samuraylardyng jolyn ústandy. Gomoseksualizmge endi әskery ghúryp-dәstýrdi dәripteu kelip qosylsa, múnday jazushynyng qanshalyqty kemenger bolghanymen Nobeli syilyghynyng tóbesin kóre almaytyndyghy belgili. Qysqasy, Nobeli syilyghyn uysyna týsip túrghan jerden keri ysyrghan Misimanyng ózi, onyng kýrdeli taghdyry edi. Eger sportpen shúghyldanugha ol 1952 jyly, Grekiyagha sapary kezinde osyndaghy antikalyq mýsinderdi kórip tamashalghannan keyin den qoysa, jazushy jandýniyesindegi samuraylyqtyng ruhy terende jatqan bolatyn. Ol ekinshi dýniyejýzilik soghysty jenilgen derjavalar qatarynda ayaqtaghan Japoniyany qaytadan gýldendiruding birden bir joly babalar dәstýrine, samuraylardyng jauyngerlik kodeksine qayta oralu dep payymdady. Damudyng endigi Japoniya ústanghan amerikalyq núsqasyna býkil jan-tәnimen qarsy boldy.

Jazushynyng samuraylyqqa berilgeni sonshalyq, ózimen niyettes jandardyng otryadyn qúryp, olardy 1970 jyldyng 25 qazanynda kóteriliske bastap shyqty. Eng senimdi tórt joldasymen astanadaghy Itigaya әskery bazasynyng shtabyna basyp kirgen ol tútqyngha týsken generaldan ózine jauyngerler aldynda sóz sóileuge rúqsat beruin súrady. Búlardy juasytyp, qamaugha almaq bolghan әskeriylerding shabuyly karate jәne kendomen naghyz sheberlik dengeyine deyin ainalysqan jazushynyng batyl qimylynan keyin sәtsiz ayaqtaldy. Sureti kuliturizm jurnalynyng múqabasyna basylghan bir kezdegi әljuaz bozbala ózining búl kezderi qaharly jauyngerge ainalghanyn dәleldey aldy. Áytse de, general jazushynyng jauyngerler aldynda sóz sóileuine rúqsat bergenimen, búl talpynys sәtsizdikke úshyrady. Alangha jinalghan jauyngerler jazushydan óz generaldaryn bosatudy, al ózining tabanyn jaltyratuyn súraghan. Osy bir tústa eng songhy ýmitining ýzilgenin angharghan jazushy búdan keyin ózining eng aqyrghy sheshimin qabyldap, samuray dәstýrimen óz qarnyn aqtarugha, yaghni, harakiry jasaugha bel baylaydy. Aqyry solay boldy da. Aldymen ózine-ózi harakiry jasaghan, sosyn әriptesterining biri qansyrap jatqan jerinde basyn qylyshpen kesken úly jazushy osylaysha dýniyeden ótti.

Ol ózining «Patriotizm» әngimesining jelisimen týsirilgen kinofilimde kelinshegimen birge ózine-ózi harakiry jasaytyn otyz jasar japon ofiyserining rolin somdaghan bolatyn. Ózining taghdyry da týpki nәtiyjesinde sol shygharmasyndaghyday bolyp shyqty.

(Jalghasy bar)

"Abay-aqparat"