Júma, 29 Nauryz 2024
5596 40 pikir 12 Shilde, 2021 saghat 12:54

Putinning tәlibteri: lankester Mәskeuge nege keldi?

«Taliban» qozghalysynyng Aughanstandaghy joryghy ótken aptada da jalghasyn tapty. Qarqyndy negizde. Tәlibter birneshe aimaqty basyp alyp, Ortalyq Aziyamen shekaralasatyn barlyq eldi-mekendi ózine qaratty. Ótken aptada tәlibter Reseyge keldi. 2003 jyly Resey Joghary sotynyng sheshimimen lankestik úiym dep tabylghan «Taliban» qozghalysy Mәskeuding qaq ortasynda kelissózder ótkizdi. Resey tarapynan tyiym salynghan úiymgha Kremli ýlken zal, jayly qonaq ýy berip, press-konferensiya ótkizuine rúqsat etti. «Lankestermen kelissóz jýrgizbeymiz» degen Mәskeu osylaysha lankesterdi tórine shygharyp, «qúrmetti qonaq» syndy qabyl aldy. 

8 shilde kýni Mәskeuge «Taliban» qozghalysynyng atynan Mavlyavy Shahabuddin Delavary bastaghan bir top tәlibter keldi. Olardyng ofiysi Katardyng Doha qalasynda ornalasqan. Búlar 1996-2001 jyldary Aughanstanda biylikti qolyna ústaghan «Taliban» qozghalysynyng resmy ókilderi. 2001 jyly Batystyq koalisiya tәlibterding biyligin qúlatqannan keyin, olar arab elderine ketuge mәjbýr bolghan edi. Talibannyng Mәskeu saparyna kelgen qúramynda BÚÚ tarapynan sanksiya salynghan lankester de jeterlik. Delegasiyany bastap kelgen Mavlyavy Shahabuddin Delavardyng ózi qara tizimde jatyr. Oghan adam óltirdi, adamzatqa qarsy qylmys jasady, qaru satu, lankestik baptary boyynsha sanksiya salynghan. Soghan qaramastan Mәskeu olardy óz tórine shygharudy jón kórgen.

V Moskvu na peregovory pribyla delegasiya dviyjeniya «Taliban»

«Taliban» Reseyge birinshi mәrte kelgen joq. 2019 jyldyng mamyrynda kelgen tәlibter aragha bir jyl salyp, Putinning qalasyna taghy at basyn búryp otyr. Resmy Mәskeu tәlibterdi lankester dep atasa da, olarmen kelissóz jýrgizuge qarsy emestigin moyyndaydy. «Biz tәlibtermen baylanysymyzdy joqqa shygharmaymyz. Biz kelissóz arqyly olardy aughan biyligimen ýstel basyna otyryp, mәseleni beybit retteuge yqpaldasqymyz keledi», - deydi Lavrov. Osynyng ózinen-aq Mәskeuding tәlibtermen úzaq uaqyt boyy baylanys ústap kele jatqanyn, tipti olargha yqpal etu tetigi baryn bayqau qiyn emes. Yaghny Mәskeu lankestermen baylanysta degen sóz.

Tәlibter kez kelgen alanda kelissóz ótkizuge dayyn ekenin anghartty. Sebebi kelissózder ózderin tanytu jәne kórsetu ýshin mýmkindik alany. Olar osy arqyly ózderin halyqaralyq qauymdastyqqa, jekelegen elder men derjavalargha legitimizasiyalaudy oilap otyr. Áriyne ol ekitalay, alayda propagandalyq túrghydan ishki auditoriya ýshin manyzdy. «Biz Reseyde kelissóz ótkizdik, biz Tashkentte kezdestik, biz Dohada Batyspen kelissóz jýrgizdik, bizdi әlemdik qauymdastyq Aughanstannyng biyligi dep moyyndap otyr», - degen messedj jiberu arqyly, ishki auditoriyanyng qarsylyghyn azaytudy, tipti mýlde joydy, olardyng «Talibangha» moyynsúnuyn jedeldetudi oilaydy. Ol oiy iske asyp jatyr. Sebebi aughan jasaqtary arasynda qarsylyqsyz lankester jaghyna ótip jatqandar jeterlik, al jergilikti halyq key aimaqta tәlibterge qarsy shyghugha niyetti emes.

Taliban» naprokat Talibskiy faktor y neobiyavlennaya voyna na afgano-pakistanskoy graniyse : Politika: Miyr: Lenta.ru

«Taliban» Aughanstanda songhy aptada aitarlyqtay ýlken nәtiyjege qol jetkizdi. Ortalyq Aziyamen shekaralas ýsh elding shekarasyn tolyq ózine qaratty. Olar týrkimen-aughan, tәjik-aughan, ózbek-aughan shekaralary. Sonymen birge Qytaymen shekaralasatyn jalghyz aimaq Vahan da tәlibterding qol astyna ótti. Iranmen shekaralas Gerat audanynyng jartysyn tәlibter basyp alyp, óz tularyn ilip qoydy. Osylaysha olar aldymen shekaralas aimaqtardy ózine qaratyp, aughan biyligin qúrlyq arqyly kómek alu mýmkindiginen aiyryp jatyr. Elding ishki aimaghynda Qúndyz ben Qandaghar qalalaryna shabuyl bastady. Qandaghar Aughanstannyng ekinshi iri qalasy. Qalada milliongha juyq halyq túrady. Tәlibter ýlin búl qala simvolikalyq manyzgha iye, sebebi 2001 jylgha deyin atalmysh qalada Talibannyng resmy shtab pәter ornalasqan edi. Sondyqtan qalany ózine qaratu olargha manyzdy. Qalany basyp alu arqyly tәlibter aughan halqyna kýshin, al jaqtastaryna búrynghy dәuirding qaytyp oralghanyn kórsetkisi keledi.

Talibannyng qozghalysyna qarap, Mәskeu barynsha әreket etip jatyr. «Tәlib basyp alady» deu arqyly, Ortalyq Aziyada әskery kýshin arttyrugha tyrysuda. Talibannyng әreketi, Mәskeuding Ortalyq Aziyada kýsheiine sebepker boluda. Osyghan qarap, Mәskeu men Taliban arasyndaghy baylanys tek qana kelissóz dengeyinde degenge kýmәn keltiruge bolatynday.

Ka myrza

Abai.kz

40 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1575
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2272
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3584