Dulat ISABEKOV, jazushy:

Qay taqyrypta bolmasyn óz pikirin irikpey aitudy jón kóretin Dulat Isabekov songhy eki-ýsh kýndikte respublikalyq arnalardyng birinen jemqorlyqqa qatysty bir týrli pikir bildirdi. Jetpiske kelgen jazushynyng auzynan aitylghan sózding auany «az aqsha alghan adamdardy qolgha týsirip,  ayausyz jazalaydy. Al milliondap jegender sot ýstinde amnistiyagha iligip ketedi. Sondyqtan, qazirgi jemqorlyqtyng basty úrany sottalmaymyn desen, kóp je», - degenge sayady. Jemqorlyqpen qalay kýresu kerektigin aitqan jazushydan әngimesining mәnisin bilmek bolyp, habarlasqanbyz. Óskemende saparda jýrgen Dulat aghamyz: «Taqauda bir sheneunikting ýstinen 550 mln. tengeni jymqyrdy degen jeleumen qylmystyq is qozghaldy emes pe? Sodan keyin «31 arnagha» jemqorlyqqa qatysty oiymdy keninen tarqatyp aityp berip edim. Shamasy, keybir sózderimdi ghana oiyp alghan boluy kerek. Búdan keyin telearnalargha jolamaymyn dep sheshtim. Óitkeni, sózimdi ekshep, aidalagha aitqyzyp, arzan oily qylady», - dep qynjylys bildirdi.

-  «Sottalmaymyn desen, kóp je», - degen pikirdi nege sýienip aittynyz?

Dulat ISABEKOV, jazushy:

Qay taqyrypta bolmasyn óz pikirin irikpey aitudy jón kóretin Dulat Isabekov songhy eki-ýsh kýndikte respublikalyq arnalardyng birinen jemqorlyqqa qatysty bir týrli pikir bildirdi. Jetpiske kelgen jazushynyng auzynan aitylghan sózding auany «az aqsha alghan adamdardy qolgha týsirip,  ayausyz jazalaydy. Al milliondap jegender sot ýstinde amnistiyagha iligip ketedi. Sondyqtan, qazirgi jemqorlyqtyng basty úrany sottalmaymyn desen, kóp je», - degenge sayady. Jemqorlyqpen qalay kýresu kerektigin aitqan jazushydan әngimesining mәnisin bilmek bolyp, habarlasqanbyz. Óskemende saparda jýrgen Dulat aghamyz: «Taqauda bir sheneunikting ýstinen 550 mln. tengeni jymqyrdy degen jeleumen qylmystyq is qozghaldy emes pe? Sodan keyin «31 arnagha» jemqorlyqqa qatysty oiymdy keninen tarqatyp aityp berip edim. Shamasy, keybir sózderimdi ghana oiyp alghan boluy kerek. Búdan keyin telearnalargha jolamaymyn dep sheshtim. Óitkeni, sózimdi ekshep, aidalagha aitqyzyp, arzan oily qylady», - dep qynjylys bildirdi.

-  «Sottalmaymyn desen, kóp je», - degen pikirdi nege sýienip aittynyz?

-  Qazir jemqorlyq degen әlemdi jaulaghan dertke ainaldy. Ol biz tamsanatyn AQSh pen Úlybritaniya,  kórshiles Reseyde de bar. Biraq olar syr bildirmey, zang túrghysynan ústay almaytynday etip isteydi. Qazaqstanda jemqorlyqqa qarsy qúrylghan komiytet bar. Biraq soghan qarap túrsan, kýresip jýrgenderding ózderinde osy dertting bary bayqalyp qalady. Qazir elimizde jaman әdet payda boldy. Azghantay qarajatty para retinde keybir poliyseyler sekildi qyzmetkerler alady da, keyin qyzmetinen aiyrylyp, sottalyp kete barady. Kezinde Statistika agenttigin basqarghan qazaqtyng kelinshegi edi. Týrine qarap aqsha jeydi dep oilamaytynbyz. Soghan qaramastan halyq sanaghy kezinde qanshama aqshany jep, izin suytty. Kezinde Til komiytetin basqaryp,  júmysyn istep jýrgen jap-jaqsy jigit bar edi. Kórgen sayyn: «Osy bala taza jigit», - degen oida qalatynbyz. Sóitsek, tilderdi damytugha bólingen qarjyny alyp, bir-aq kýnde joq bolyp ketti. Olar qalay shet elge aqsha audarady, týsiniksiz. Jalghyz ózining qolynan bizding elde sonday qomaqty qarajat audaryla bere me? Oghan basqalardyng da qatysy boluy kerek qoy. Kezinde Mәdeniyet ministrliginde búryn SK-da júmys istegen Kutovoy degen viyse-ministr boldy. Opera teatryn jóndeuge shet elden alghash ret investisiya retinde tartylghan 5 mln. dollardy Kutovoy bәrin derlik shet elge audaryp, qashyp, joghaldy. Ol ketkennen keyin baryp izdeu salyp, taba almadyq. Anda-sanda Reseyding arnalarynan sony kórip qalamyn. Qazir sol elde júmys istep jýr. Solardy bizdikiler panalap jýrgen jaghynan mәn-jaydy aityp súraghan bolsa, bizben qarym-qatynasy jaqsy elder qaytaryp berer edi. Al olar әldekimdermen sybaylas bolghandyqtan erkindikte jýr. Tipti, Hrapunovty shet elge qashyp ketti dep júbatamyz ózimizdi. Ol bas saughalap qashqan joq. Ýsh kýn boyy dýniye-mýlkin úshaqqa tiyep, asyqpay attandy. Al biz bolsaq, bir jaqqa jýz kitap jiberemiz dep әlek-shәlegimiz shyghady. Oghan aqshasyn tóleymiz. Al olar bolsa, emin-erkin esh kedergisiz jýgin tiyep, kete beredi.

-  Degenmen, az nemese kóp qarjy jymqyrghandardyng jazasy birdey sekildi...

-  Keshe ghana bir basshy 550 mln. tengeni jymqyrdy dep kýlli BAQ shulady. Onyng qansha jyl kesiletinin aldaghy uaqytta kórermiz. Mysaly, men ontýstikte 60 myng tenge alyp, ýsh jylgha sottalyp ketken audan әkimin bilemin. Al milliondy jútqandar solarmen birdey jazagha tartylyp jýr. Qansha degenmen memleketting qomaqty qarjysyn jymqyryp otyr ghoy. Sonysymen qoymay keshirim berilip, bosap shyghyp ketedi nemese ústatpay shet el asyp ketedi. Kenes Ýkimetining kezinde 10 myng somnan asyp ketse, qatang týrde jazagha tartylatyn. Moralidyq jaghynan alyp qaraghanda úrlyqtyng ýlken kishisi bolmaydy. Al zandyq túrghydan kelgende iri mólsherde aqsha jymqyryp, memleketke ziyanyn tiygizgenderding  memleketke keltirgen ziyanyna baylanysty jaza merzimi úzaq boluy tiyis.

-  Úrlyq-qarlyqtan tazarghan qogham ornauy mýmkin be?

-  Onday tazalyq endi eshqashan bolmaytyn shyghar. Oghan adamdardyng psihologiyasy dayyn emes. Úrlyq-qarlyq bolmaytyn zaman kezindegi sosialistik qogham edi. Ol kezde altyn kenin qazyp jatqandar, bankte isteytin adamdardyng barlyghynyng ailyq jalaqysy bәrimizben qaraylas boldy. Eger tura sonday jýie qaytyp kelse, jemqorlyq az da bolsa tyiylady. Sol uaqytta shet elge iri somadaghy aqsha Qazaqstannyng bankisi arqyly ghana audarylatyn.  Qazirgi kezde 1 mln. dollardan asatyn qarjyny býge-shigesine deyin tekserip, mindetti týrde Parlament arqyly ótkizu kerekpiz. Jeke adamdardy osylay tekserse, aqsha jeuge toqtau qoyylar edi.

-  «Kenestik kezende» dep aityp jatyrsyz. Soghan qaraghanda sol bir qoghamgha degen saghynyshynyz bar-au?

-  Búl saghynu emes. Sol kezding qoghamyndaghy tәrtipti ansau. Qazir bank qojayyndaryna qarasaq eshkimge baghynbaytyn adamdar. Ne isteymin dese de óz erkinde. Bayaghyda bank basshysy ýige kirip kelgende ony adam dep eseptemeytin. Jay ghana qyzmetker sanatynda bolatyn. Eger bir bankting basshysy aramyzgha kelgen bolsa, bәrimiz qyrylyp qala jazdaymyz. Kezinde osyghan qatysty «Abay atamyz ben Últtyq Bankting tóraghasy qatar kelse, bizder Marchenkony tórge shygharyp jiberer edik», - dep aitqanym bar edi. Áriyne, solay bolsa atamyzgha qúrmet kórsetetinder tabylghanymen, bәribir kópshilik bank tóraghasyna qúldyq úrar edi. Kenes uaqytynda jeke basqa bir ghana ýy satyp ala alatyn. Al bizding elde audan әkimi qay aqshasyna Astanadan eki qabatty ýy salady nemese kompaniyada júmys isteytinder shet elden qalay saray satyp alady? Keshe ghana Shkolinik degen jeke basyna yahta aldy. Sony ózining ailyq jalaqysyna satyp almaghanyn bәrimiz jaqsy bilemiz. Osy jaghdayda «mynany qaydan aldyn?» deytin adam tabylmaghany ókinishti. Ol memlekettik qyzmette jýrgen adam. Egerde aksionerlik qoghamnyng tóraghasy bolsa, týsirgen tabysyna aldy dep qoya salugha bolar edi. Bizde memlekettik qyzmette isteytin adamnyng kәsipkerlikpen ainalysuyna qaqysy joq dep jazylghan. Solay bola túra, memlekettik qyzmettegilerding týgelge derliginde óz atyna jazylmaghan jeke kәsibi bar.

Ángimelesken - Zanghar TAUDAY

«Halyq sózi» gazeti