Orys tili taghy da dau-damay, úrys-tóbelesting sebepkeri boldy. Abyroy bolghanda, bizde emes, Ukrainada. Atalghan elding keybir ónirlerinde orys tiline basymdyq bergisi kelgen Jogharghy Rada deputattarynyng kózi kógerip, qabaghy jyrylyp, qan-josa boldy. Alda-jalda zang qabyldanyp ketse, Radanyng otqa oranatyn týri bar, tipti. Odan da tayynbaytynyn aityp jatyr, oppozisiya ókilderi. Últ mýddesin kóksemegenderdi radikaldy jolmen bolsa da, jaypap ótuge bar. Jo-o-gha, «ýlgi alyndar» dep ýgit qylyp otyrghanymyz joq, Qúday saqtasyn, Parlament ring alany emes qoy. Desek te, bizding lәbbayshyl keybir qalaulylarymyzgha qarnymyz ashqanda, ukraindyqtargha qarap qanyng qyzady eken, nesin jasyramyz. Eger alda-jalda últ mýddesi talasqa týsip jatsa, bizding mәjilismender osynday «erlikke» (erlik degen sózdi әdeyi tyrnaqshagha aldyq - red.) barugha dayar ma?

Aldan SMAYYL, deputat:
Ayghaylaghan adamdy batyr deuge bolmaydy

Orys tili taghy da dau-damay, úrys-tóbelesting sebepkeri boldy. Abyroy bolghanda, bizde emes, Ukrainada. Atalghan elding keybir ónirlerinde orys tiline basymdyq bergisi kelgen Jogharghy Rada deputattarynyng kózi kógerip, qabaghy jyrylyp, qan-josa boldy. Alda-jalda zang qabyldanyp ketse, Radanyng otqa oranatyn týri bar, tipti. Odan da tayynbaytynyn aityp jatyr, oppozisiya ókilderi. Últ mýddesin kóksemegenderdi radikaldy jolmen bolsa da, jaypap ótuge bar. Jo-o-gha, «ýlgi alyndar» dep ýgit qylyp otyrghanymyz joq, Qúday saqtasyn, Parlament ring alany emes qoy. Desek te, bizding lәbbayshyl keybir qalaulylarymyzgha qarnymyz ashqanda, ukraindyqtargha qarap qanyng qyzady eken, nesin jasyramyz. Eger alda-jalda últ mýddesi talasqa týsip jatsa, bizding mәjilismender osynday «erlikke» (erlik degen sózdi әdeyi tyrnaqshagha aldyq - red.) barugha dayar ma?

Aldan SMAYYL, deputat:
Ayghaylaghan adamdy batyr deuge bolmaydy
- «KTK» arnasynan Artur Platonov óz baghdarlamasynan Ukraina, Japoniya parlamentindegi tóbelesti kórsetedi de, «búlar nege tóbelespeydi?» degendi algha tartady. Orys tili Mәjiliste talqygha týsse, dauysqa salynyp qabyldanbaydy. Óitkeni Qazaqstannyng qazirgi jaghdayynda múnday әngime jýrmeydi. Birinshiden, búl Konstitusiyagha qarsy. Ekinshiden, bizde últ mýddesin oilaytyn deputattar bar. Ýshinshiden, Parlamentti kóringen memleketpen salystyra beruge bolmaydy. Ár halyqtyng ózining mentaliyteti bar. Ukrain ol qashanda - ukraiyn. Olar qazaq emes. Sondyqtan soghan qarap, «qazaq deputattary múnday jaghdayda ne isteydi?» dep salystyru qajet emes. Múnday jaghdayda mәsele basqasha sheshiledi. Ári qazaqtyng mýddesine qatysty nәrseni eshqashan alaulatyp-jalaulatyp kóshege alyp shyghugha bolmaydy. Ol kerisinshe soghan óz kesirin tiygizedi. Halyqtyng mýddesin shyn oilap jýrgen adam men tildi, últtyq múratty sayasilandyryp ózin ózi jarnamalap jýrgen adamdardyng arasyn ajyrata bilu kerek. Ayghaylaghan adamdy batyr, ýndemegen adamdy halyqqa qarsy qylugha bolmaydy. Biz osy jerde ýndemey-aq talay nәrseni sheship jatyrmyz. Eger kez kelgen memleket óz mәselesin ózi sheshe almasa, ol әdiletsizdik. Al orys tilin aimaqtyq tilder dep kóteru - ol ukrain halqyna jasalghan ýlken qysym. Eger kez kelgen halyqqa ózimizding últtyq múratymyzdy tanytyp, sol elding tarihy, ruhany qúndylyghy, ar-namysymen sanaspay tize batyratyn bolsaq, ol da әdiletsizdik bolady.

Múrat MÚHAMEDOV, deputat:
Mәseleni talqylauda pikirtalastyng bolghany dúrys
- Ukraina Radasyndaghy «tóbeles» últtyq mәselege qatysty tuyndaghan №1 mәsele. Al múnday jaghday Qazaqstanda bolady dep oilamaymyn. Onday «erlikti» AQSh, Japoniya, Resey parlamentterining deputattary kórsetip jatady keyde. Keybir mәselelerge qatysty tuyndaghan tóbeles bizding úghymda dórekilik bolyp sanalady. Al últtyq mәsele jaghynan kelgen kezde ukrain deputattarynyng әreketin óz halqyna janashyrlyq tanytuy dep baghalauymyz kerek. Janjal Ukrainanyng shyghys bóliginde orys tiline mәrtebe beruden tuyndap otyr ghoy. Al elding batys bóligi ony qoldaghan joq. Sondyqtan búl mәselege óz basym ong kózben qaraymyn. Reseyding Dumasy, Ukraina Radasy, bizding Parlament mәselelerdi sheshu alany bolyp sanalady. Ángime deputattardy bir-birimen tóbelestirip qonda emes, mәseleni talqylau kezinde qyzu pikirtalastyng boluyn dúrys dep esepteymin.

Rasul JÚMALY, sayasattanushy:
Jagha jyrtysugha barmay-aq qoyayyq
Mәdeniyetimiz biyik halyqpyz ghoy. Parlamentte jagha jyrtysugha deyin barmay-aq qoyayyq. Biraq deputattyq joldau jasaghanda, júmylyp dauys bergenge is bitti dep toqmeyilsu jaqsylyqqa aparmasy haq. Týitkil kóp, әdilsizdik, jemqorlyq, әlimjettik sekildi pәleketter jetip artylady. Áleumettik narazylyq jer-jerde kýsheyip barady. Ýndemegennen, bayqamaghansyghannan olar sheshile qoymaydy, qayta órshy týsedi. Janaózendegi qasiret - sonyng anyq aighaghy. Parlament shyn mәnisinde halyqtyng ókilderi bas qosqan orta bolsa, osyny týsinui kerek. Syn joq jerde min týzelmeytinin este ústauy qajet. Basqasha bolghan jaghdayda, Siz aityp otyrghan "erlik" Parlament qabyrghasynan shyghyp, kóshe men alandardy kezip ketpeuine eshkim kepildik bere almaydy.

Ghalym BOQASh, jurnalist-shyghystanushy:
Ukrain Radasyndaghy tózimsizdik sovet rejiymining saldary
- Qazaq parlamenti shynayy tәuelsiz zang shygharushy organgha ainalghan zamanda til mәselesi, sol siyaqty basqa da manyzdy mәseleler ashyq, әri qyzu týrde talqylanar edi. Al kez kelgen Parlamenttegi pikirtalastyng sony kәdimgi júdyryqtasugha úlasyp ketip jatsa, jeke basym múny ya últtyq temperament, ya sayasy spektakli nemese balang qoghamnyng belgisi dep týsinemin. Ukrain radasyndaghy tózimsizdik pen qazaq parlamentindegi boykýiezdikting shyghu tegi bir - repressiyalyq, totalitarlyq Kenes rejiymining saldary dep dolbarlaymyn.
Zanghar TAUDAY

"Halyq sózi" gazeti