ورىس ءتىلى تاعى دا داۋ-داماي، ۇرىس-توبەلەستىڭ سەبەپكەرى بولدى. ابىروي بولعاندا، بىزدە ەمەس، ۋكراينادا. اتالعان ەلدىڭ كەيبىر وڭىرلەرىندە ورىس تىلىنە باسىمدىق بەرگىسى كەلگەن جوعارعى رادا دەپۋتاتتارىنىڭ كوزى كوگەرىپ، قاباعى جىرىلىپ، قان-جوسا بولدى. الدا-جالدا زاڭ قابىلدانىپ كەتسە، رادانىڭ وتقا وراناتىن ءتۇرى بار، ءتىپتى. ودان دا تايىنبايتىنىن ايتىپ جاتىر، وپپوزيتسيا وكىلدەرى. ۇلت مۇددەسىن كوكسەمەگەندەردى راديكالدى جولمەن بولسا دا، جايپاپ وتۋگە بار. جو-و-عا، «ۇلگى الىڭدار» دەپ ۇگىت قىلىپ وتىرعانىمىز جوق، قۇداي ساقتاسىن، پارلامەنت رينگ الاڭى ەمەس قوي. دەسەك تە، ءبىزدىڭ ءلاببايشىل كەيبىر قالاۋلىلارىمىزعا قارنىمىز اشقاندا، ۋكرايندىقتارعا قاراپ قانىڭ قىزادى ەكەن، نەسىن جاسىرامىز. ەگەر الدا-جالدا ۇلت مۇددەسى تالاسقا ءتۇسىپ جاتسا، ءبىزدىڭ ماجىلىسمەندەر وسىنداي «ەرلىككە» (ەرلىك دەگەن ءسوزدى ادەيى تىرناقشاعا الدىق - رەد.) بارۋعا دايار ما؟

الدان سمايىل، دەپۋتات:
ايعايلاعان ادامدى باتىر دەۋگە بولمايدى

ورىس ءتىلى تاعى دا داۋ-داماي، ۇرىس-توبەلەستىڭ سەبەپكەرى بولدى. ابىروي بولعاندا، بىزدە ەمەس، ۋكراينادا. اتالعان ەلدىڭ كەيبىر وڭىرلەرىندە ورىس تىلىنە باسىمدىق بەرگىسى كەلگەن جوعارعى رادا دەپۋتاتتارىنىڭ كوزى كوگەرىپ، قاباعى جىرىلىپ، قان-جوسا بولدى. الدا-جالدا زاڭ قابىلدانىپ كەتسە، رادانىڭ وتقا وراناتىن ءتۇرى بار، ءتىپتى. ودان دا تايىنبايتىنىن ايتىپ جاتىر، وپپوزيتسيا وكىلدەرى. ۇلت مۇددەسىن كوكسەمەگەندەردى راديكالدى جولمەن بولسا دا، جايپاپ وتۋگە بار. جو-و-عا، «ۇلگى الىڭدار» دەپ ۇگىت قىلىپ وتىرعانىمىز جوق، قۇداي ساقتاسىن، پارلامەنت رينگ الاڭى ەمەس قوي. دەسەك تە، ءبىزدىڭ ءلاببايشىل كەيبىر قالاۋلىلارىمىزعا قارنىمىز اشقاندا، ۋكرايندىقتارعا قاراپ قانىڭ قىزادى ەكەن، نەسىن جاسىرامىز. ەگەر الدا-جالدا ۇلت مۇددەسى تالاسقا ءتۇسىپ جاتسا، ءبىزدىڭ ماجىلىسمەندەر وسىنداي «ەرلىككە» (ەرلىك دەگەن ءسوزدى ادەيى تىرناقشاعا الدىق - رەد.) بارۋعا دايار ما؟

الدان سمايىل، دەپۋتات:
ايعايلاعان ادامدى باتىر دەۋگە بولمايدى
- «كتك» ارناسىنان ارتۋر پلاتونوۆ ءوز باعدارلاماسىنان ۋكراينا، جاپونيا پارلامەنتىندەگى توبەلەستى كورسەتەدى دە، «بۇلار نەگە توبەلەسپەيدى؟» دەگەندى العا تارتادى. ورىس ءتىلى ماجىلىستە تالقىعا تۇسسە، داۋىسقا سالىنىپ قابىلدانبايدى. ويتكەنى قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعدايىندا مۇنداي اڭگىمە جۇرمەيدى. بىرىنشىدەن، بۇل كونستيتۋتسياعا قارسى. ەكىنشىدەن، بىزدە ۇلت مۇددەسىن ويلايتىن دەپۋتاتتار بار. ۇشىنشىدەن، پارلامەنتتى كورىنگەن مەملەكەتپەن سالىستىرا بەرۋگە بولمايدى. ءار حالىقتىڭ ءوزىنىڭ مەنتاليتەتى بار. ۋكراين ول قاشاندا - ۋكراين. ولار قازاق ەمەس. سوندىقتان سوعان قاراپ، «قازاق دەپۋتاتتارى مۇنداي جاعدايدا نە ىستەيدى؟» دەپ سالىستىرۋ قاجەت ەمەس. مۇنداي جاعدايدا ماسەلە باسقاشا شەشىلەدى. ءارى قازاقتىڭ مۇددەسىنە قاتىستى نارسەنى ەشقاشان الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ كوشەگە الىپ شىعۋعا بولمايدى. ول كەرىسىنشە سوعان ءوز كەسىرىن تيگىزەدى. حالىقتىڭ مۇددەسىن شىن ويلاپ جۇرگەن ادام مەن ءتىلدى، ۇلتتىق مۇراتتى ساياسيلاندىرىپ ءوزىن ءوزى جارنامالاپ جۇرگەن ادامداردىڭ اراسىن اجىراتا ءبىلۋ كەرەك. ايعايلاعان ادامدى باتىر، ۇندەمەگەن ادامدى حالىققا قارسى قىلۋعا بولمايدى. ءبىز وسى جەردە ۇندەمەي-اق تالاي نارسەنى شەشىپ جاتىرمىز. ەگەر كەز كەلگەن مەملەكەت ءوز ماسەلەسىن ءوزى شەشە الماسا، ول ادىلەتسىزدىك. ال ورىس ءتىلىن ايماقتىق تىلدەر دەپ كوتەرۋ - ول ۋكراين حالقىنا جاسالعان ۇلكەن قىسىم. ەگەر كەز كەلگەن حالىققا ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇراتىمىزدى تانىتىپ، سول ەلدىڭ تاريحى، رۋحاني قۇندىلىعى، ار-نامىسىمەن ساناسپاي تىزە باتىراتىن بولساق، ول دا ادىلەتسىزدىك بولادى.

مۇرات مۇحامەدوۆ، دەپۋتات:
ماسەلەنى تالقىلاۋدا پىكىرتالاستىڭ بولعانى دۇرىس
- ۋكراينا راداسىنداعى «توبەلەس» ۇلتتىق ماسەلەگە قاتىستى تۋىنداعان №1 ماسەلە. ال مۇنداي جاعداي قازاقستاندا بولادى دەپ ويلامايمىن. ونداي «ەرلىكتى» اقش، جاپونيا، رەسەي پارلامەنتتەرىنىڭ دەپۋتاتتارى كورسەتىپ جاتادى كەيدە. كەيبىر ماسەلەلەرگە قاتىستى تۋىنداعان توبەلەس ءبىزدىڭ ۇعىمدا دورەكىلىك بولىپ سانالادى. ال ۇلتتىق ماسەلە جاعىنان كەلگەن كەزدە ۋكراين دەپۋتاتتارىنىڭ ارەكەتىن ءوز حالقىنا جاناشىرلىق تانىتۋى دەپ باعالاۋىمىز كەرەك. جانجال ۋكراينانىڭ شىعىس بولىگىندە ورىس تىلىنە مارتەبە بەرۋدەن تۋىنداپ وتىر عوي. ال ەلدىڭ باتىس بولىگى ونى قولداعان جوق. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە ءوز باسىم وڭ كوزبەن قارايمىن. رەسەيدىڭ دۋماسى، ۋكراينا راداسى، ءبىزدىڭ پارلامەنت ماسەلەلەردى شەشۋ الاڭى بولىپ سانالادى. اڭگىمە دەپۋتاتتاردى ءبىر-بىرىمەن توبەلەستىرىپ قويۋدا ەمەس، ماسەلەنى تالقىلاۋ كەزىندە قىزۋ پىكىرتالاستىڭ بولۋىن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:
جاعا جىرتىسۋعا بارماي-اق قويايىق
مادەنيەتىمىز بيىك حالىقپىز عوي. پارلامەنتتە جاعا جىرتىسۋعا دەيىن بارماي-اق قويايىق. بىراق دەپۋتاتتىق جولداۋ جاساعاندا، جۇمىلىپ داۋىس بەرگەنگە ءىس ءبىتتى دەپ توقمەيىلسۋ جاقسىلىققا اپارماسى حاق. تۇيتكىل كوپ، ادىلسىزدىك، جەمقورلىق، الىمجەتتىك سەكىلدى پالەكەتتەر جەتىپ ارتىلادى. الەۋمەتتىك نارازىلىق جەر-جەردە كۇشەيىپ بارادى. ۇندەمەگەننەن، بايقاماعانسىعاننان ولار شەشىلە قويمايدى، قايتا ءورشي تۇسەدى. جاڭاوزەندەگى قاسىرەت - سونىڭ انىق ايعاعى. پارلامەنت شىن مانىسىندە حالىقتىڭ وكىلدەرى باس قوسقان ورتا بولسا، وسىنى ءتۇسىنۋى كەرەك. سىن جوق جەردە ءمىن تۇزەلمەيتىنىن ەستە ۇستاۋى قاجەت. باسقاشا بولعان جاعدايدا، ءسىز ايتىپ وتىرعان "ەرلىك" پارلامەنت قابىرعاسىنان شىعىپ، كوشە مەن الاڭداردى كەزىپ كەتپەۋىنە ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى.

عالىم بوقاش، جۋرناليست-شىعىستانۋشى:
ۋكراين راداسىنداعى توزىمسىزدىك سوۆەت رەجيمىنىڭ سالدارى
- قازاق پارلامەنتى شىنايى تاۋەلسىز زاڭ شىعارۋشى ورگانعا اينالعان زاماندا ءتىل ماسەلەسى، سول سياقتى باسقا دا ماڭىزدى ماسەلەلەر اشىق، ءارى قىزۋ تۇردە تالقىلانار ەدى. ال كەز كەلگەن پارلامەنتتەگى پىكىرتالاستىڭ سوڭى كادىمگى جۇدىرىقتاسۋعا ۇلاسىپ كەتىپ جاتسا، جەكە باسىم مۇنى يا ۇلتتىق تەمپەرامەنت، يا ساياسي سپەكتاكل نەمەسە بالاڭ قوعامنىڭ بەلگىسى دەپ تۇسىنەمىن. ۋكراين راداسىنداعى توزىمسىزدىك پەن قازاق پارلامەنتىندەگى بويكۇيەزدىكتىڭ شىعۋ تەگى ءبىر - رەپرەسسيالىق، توتاليتارلىق كەڭەس رەجيمىنىڭ سالدارى دەپ دولبارلايمىن.
زاڭعار تاۋداي

"حالىق ءسوزى" گازەتى