Búl adamnyng esimi býginde Birjan sal men Aqan seri, Ýkili Ybyray men Baluan Sholaq, Jayau Músa men Áset, Estay men Imanjýsip, Múhit pen Segizseri esimderimen qatar aitylady, janymyzgha asa jyly estiledi, әn dep soqqan jýrekting әrbirine baghaly, qasiyetti de qasterli. Án әlemine qosqan ólsheusiz enbeginen ózge, zerdeli zertteuler arqyly tarihtyng shang basqan qoynauynan eleusiz qalghan әnderdi silky arshyp, bizge saf altynday jarqyratyp tauyp bergen riyasyz enbegi de kókiregimizdi sheksiz qúrmet pen maqtanyshqa bóleydi...  Ol jan  -  әigili kompozitor, Qazaqstan men Qyrghyzstannyn  enbegi  sinirgen mәdeniyet  qayratkeri Iliya Jaqanov!  Jaqynda ghana 75 jyldyq mereyli mereytoyyn atap ótken ardaqty aghamyzben Atyrau qalasynda arnayy jolyghyp, әn әlemining taghylymdy da әserli әngimesine qanyqqan edik.

- Aghay, ótkende sizding auzynyzdan: «endi esh uaqytta qazaqtyng klassikalyq әni bolmaydy»  degen pikirdi estip qalyp edik... Sonda búl  tynysy ken, qazaqtyng naghyz qalpyn tanytatyn әnder endi eshqashan tumaydy degen sóz be?

Búl adamnyng esimi býginde Birjan sal men Aqan seri, Ýkili Ybyray men Baluan Sholaq, Jayau Músa men Áset, Estay men Imanjýsip, Múhit pen Segizseri esimderimen qatar aitylady, janymyzgha asa jyly estiledi, әn dep soqqan jýrekting әrbirine baghaly, qasiyetti de qasterli. Án әlemine qosqan ólsheusiz enbeginen ózge, zerdeli zertteuler arqyly tarihtyng shang basqan qoynauynan eleusiz qalghan әnderdi silky arshyp, bizge saf altynday jarqyratyp tauyp bergen riyasyz enbegi de kókiregimizdi sheksiz qúrmet pen maqtanyshqa bóleydi...  Ol jan  -  әigili kompozitor, Qazaqstan men Qyrghyzstannyn  enbegi  sinirgen mәdeniyet  qayratkeri Iliya Jaqanov!  Jaqynda ghana 75 jyldyq mereyli mereytoyyn atap ótken ardaqty aghamyzben Atyrau qalasynda arnayy jolyghyp, әn әlemining taghylymdy da әserli әngimesine qanyqqan edik.

- Aghay, ótkende sizding auzynyzdan: «endi esh uaqytta qazaqtyng klassikalyq әni bolmaydy»  degen pikirdi estip qalyp edik... Sonda búl  tynysy ken, qazaqtyng naghyz qalpyn tanytatyn әnder endi eshqashan tumaydy degen sóz be?

Iliya JAQANOV: - Áueli myna bir jaytty aitqym keledi. Sender, jastar, qazaqtyng dәstýrli әn  koriyfeylerining kimnen bastalatynyn bilmeysinder. Qazaqtyng klassikalyq әnderining úly atasy kim degende, Birjan saldan bastau kerek. Birjan saldan song Aqan seri, odan keyin Aqan serige shәkirt bolghan Ýkili Ybyraylar ketedi.  Endi naqty súraqqa keleyik, qazaq halqynyng basyna týsken neshe týrli qayghy-qasiret, qily-qily kezen, auyr syndar boldy. Qalmaqtarmen kýres 200 jylgha sozylypty. Sonyng eng apogeyi  - «Aqtaban shúbyryndy, Alqakól súlama» tragediyasyn  tudyrghan «Elim-ay» әni. Mine, «Elim-ay» әni qazir qazaqtyng últtyq gimnine ainaldy.

Búl әn - bolashaq úrpaqtyng kiyeli bir tiregi ispetti. El boludyn, tútastyghymyzdy saqtaudyn, últ bolyp ómir sýruding jarqyn ýlgisi osy  -  Álkey Marghúlan tapqan «Elim-ay» núsqasynda keremet saqtalghan. Qayda qyrylmadyq, qayda josylmadyq biz.  Ol jay ghana әn emes, múqym halyqtyng diti men dili, jýregi, býkil qayghy-qasireti, býgingi ómiri, keleshegi  qamtylghan ýlken tolghau jyr. Múny aityp otyrghan sebebim, qanday bir auyr kezendi ótpeyik, eshuaqytta qazaq әni dәl  ótken ghasyrdyng 70-jyldarynan bastap búzylghanynday, búzylghan joq edi. Estrada  -  qazaqtyng bolmysyna, ditine, býkil tabighatyna jat qúbylys. Estradalyq әn esh uaqytta qazaqta bolghan emes. Búl - batystyng muzykalyq ekspansiyasy. Ár halyq bolmysyn, ózining últtyq muzykalyq diti men dilin saqtasa, múnday súmdyq bolmaydy. Biraq, biz auyr jyldardy bastan keshirdik. Batystan aghylyp jetken jaghymsyz әserler jastarymyzdyng sanasyn ulady, әli de ulap keledi. Televiydeniye, ghalamtor, kompiuter arqyly berilip jatqan súmdyqtardyng barlyghy qazaqylyqtyng qaynaryn laylap bitti. Jastardyng qiyalyn úrlap jatyr. Keleshekte qanday әn bolady dep súrap jatyrsyn, HH ghasyrdyng ekinshi jartysynan bastalghan býlinu endi eshuaqytta týzelmeydi. Endi esh uaqytta qazaqtyng últtyq kompozitory bolmaydy. Osy esterinde bolsyn.

Keshegi Kenestik kezendegi keremet muzyka tudyrghan Ahmet Júbanov, Múqan Tólebaev, últy basqa bolsa da Latif Hamidi, Evgeniy Grigorievich Brusilovskiyler, Baqytjan Bayqadamov, Qapan Musinder, olardyng bergi jaghynda romanstan bastap, operagha deyin tolghaghan Sydyq Múhamedjanov, solardan keyingi Mәkәlim Qoyshybay, Naghym Mendighaliyev, Kenjebek Kýmisbekov, Temirjan Bazarbaev, Mynjasar Manghytaev, Mansúr Saghatovtar últtyq ónerge ýlken olja salghan bolatyn. Sonau yqylym zamannan kele jatqan dәstýrdi  Ahmet Júbanov ruhymen jalghaghan kompozitorlar qay janrda jazsa da últtyq koloritpen, últtyq naqyshpen jazdy. Biraq, sol tamasha dәstýr 70 jyldargha kelgende nildey búzyldy. Biz  -  Shәmshi Qaldayaqov, Iliya Jaqanov, Áset Beyseuov, «Mahabbat valisimen» shyqqan Beken Jamaqaev búl dýrbelennen búryn sәl erterek shyghyp,  60-jyldardyng kompozitory bolyp, ózimizding aldymyzdaghy attaryn atap ótken Ahmet Júbanov, Evgeniy Brusilovskiyler jasaghan, Latif Hamidiyler tudyrghan valisterden auytqyghanymyz joq. Sol ýlgide әn jazdyq, әli de jazyp kele jatyrmyz.

Al endi sizder armandap otyrghan, últtyq kompozitor degeniniz endi myna zamanda bolmaydy. Búl -  bizding zamannyn, býgingi kýnnin, ertengi kýnnin  qasireti. Qazir ózdering qanday әn tyndaysyndar? Jarq-júrq etken mәn-maghynasyz әnderding jeteginen shygha almay kelesinder. Halyqqa úsynylar,  sahnada oryndalar әnder eshqanday  da talgham talqysyna salynbaydy, kenestik iydeologiyanyng túsyndaghy jýie, kórkemdik kenes degen joq. Kim bolsa, ne bolsa sol ketip jatyr. Artyq ketsem keshirersiz, efirdegining deni qoqys.  Al keybireuler, tipti, muzykadaghy «bomj» siyaqty jýr. Búl degen súmdyq qoy. Qazaq óz bolmysyn, jaratylysyn, tarihyn әnde qaldyrghan. Al býgingi әnderdegi qazaqtyng kelbetin elestetuge bola ma?  Áriyne, joq!  Búl  -  azghan, tozghan, ózining mekeni, eli men jerin kez kelgen uaqytta satyp, shetel asyp ketip qalatyn súmdyqtardyng zamany bolyp túr qazir.

- Estrada degennen tuady, mәselen, eger býgingi kýnning kózqarasymen alsaq, sol zamandardaghy Birjan sal, Aqan seri, Múhittardyng әni estrada demesek te, qazirgi tilmen aitqanda óz kezenining «hity» boldy ghoy. Barlyghy oryndady. Auyzdan auyzgha tarady.  Osydan-aq, ótken kýn men býgingi zaman adamdarynyng talgham óresin baghamday beruge bolatyn shyghar...

Iliya JAQANOV: - «Hiyt» degen sózdi aitugha bolmaydy. Kez kelgen halyq әnin qazirgi tehnikanyng bar mýmkindikterin paydalana otyryp, óndeuge, qúlpyrtugha bolady. Mysaly, «Oy, kók, igigay kók! Oi, kókem, yapyrym-ay, Jastyq dәuren ótedi-ay» degen joldar. Búl - estrada emes. Qazaqtyng shalqar kónildi әnderi. Estrada degen sózdi esh uaqytta qazaqqa qoldanbandar, ol bizding tabighat, bolmysqa jat. Biybigýl Tólegenova apalaryng bir sózinde: «Estrada degen sózdi aitpandar maghan, ol - men ýshin nól»  - dedi. Men de sol týsiniktemin. Estradadan, estradadaghy jelikpe, әuleki әnderden bizdi  «Oy kók», «Bipyl», «Mausymjan» syndy ózimizding jaysang әnder ghana qútqarady. 

- Halyq әnderinde, dәstýrli muzykada publisistikalyq saryn basym bolady degen pikirge qalay qaraysyz? Osy bir әnderdi tyndau arqyly  qoghamnyng býkil týitkildi mәselelerining barlyghyn kóz aldymyzgha әkelemiz. Mysaly, «Elim-aydy» qaraytyn bolsaq, sol «Aq taban shúbyryndy, Alqakól súlama» kezining oqighasynyng bar qiynshylyghy sanamyzda kólbendeydi. Bәlkim ol әnder býgingi әnderdegi tek «kýidim-sýidim» deytin arzan sózderga qúrylghan jenil әuenmen salystyrghanda, sonysymen de ghúmyrly shyghar...

Iliya JAQANOV: - Qanday býgingi әnder? Qaytalap aitam, 70-jyldardan bastap beri qaray jasalyp jatqan, sening zamandastaryn, sening aghalaryn, sening apalarynnyng jasap jatqan әnderin  esh uaqytta qazaq әni deuge bolmaydy. Ony mysalgha aludyng da keregi joq. Ol - mening qayghym, qasiretim.

- Aghay, qogham «qashqyn» dep aiyptaghan  taghdyrlary asa úqsas Mәdy men Amanghalidyng әnderinde qanday úqsastyq, bolmasa bir erekshelik bar? Óziniz osy taqyrypty zerttediniz. Ekeuinde de bir múng bar siyaqty kórinedi maghan...

Iliya JAQANOV: - Eshqanday erekshelik joq. Ol - taghdyr. Taghdyrdyng tәlkegine týsken tek qana Amanghali, Mәdy emes, Tәuke, Imanjýsip, olardyng ar jaghynda Jayau Músa da bar. Búlardan bergi Baluan Sholaqtyng ózi kóp qudalau kórgen. Balauan Sholaq 1919 jyly dýniyeden qaytty, búl ómirding tezinen sóitip qana qútyldy. Áytpese, Qarqaralydaghy Mәdi, Batystaghy Amanghalidyng basyndaghy jayt el ishindegi ýlken әleumettik qayshylyqtan emes, múnyng barlyghyna o bastaghy jay ghana otbasylyq, aghayyn arasyndaghy kiykiljing sebep bolghan.  Mәselen,
Atamyz әulie ótken er Qazybek,
Bekbolat, onyng úly bolypty bek,
Tilenshi, odan keyin Abzal sheri.
Qaradan han bop ótken bәri asyl tek, -  dep shyrqaytyn Mәdiydin
qudalanuyna, aqyr ayaghy atylyp ketuine aghasy  Qaqabay ekeuining arasyndaghy kiykiljing sebep bolghan. Bәpiyden tughan jalghyz Mәdy әkesining aghasy Qaqabaydyng balalarymen birge ósedi. 

Bir kýnderi, jasy  12-13-terge kelgen shaghynda, Qarqaralynyng dalasynda  tay ýiretip jýrip, qyzyq qughan tentekteu minezi bar batyl bala Qaqabaydyng jayylyp jatqan týiesindegi Qara buragha baryp tiysedi ghoy. Bura bala týgil, ýlken adamdy shaynap tastaytyn, týielerge eshkimdi tiyiskizbeytin óte asau bolady.  Qara bura túra kep quyp,  Mәdiyge jetip qalghanda, qayratty bala búzautis qamshysymen  tartyp kep jiberedi. Buranyng tilersegi ýzilip týsedi de, qansyrap óledi. Mine, osy oqighadan keyin, Mәdy men Qaqabay arasyndaghy bitpes kek, óshpendilik bastalady. Jalghyz balasy ýshin Bәpi, burasy ýshin Qaqabay kektenip, aghayyndy eki adam jau bolyp shygha keledi. Sodan bastalghan nәrse.  Búl ýlken bir әleumettik qozghalys emes. Amanghaly bolsa, ózining tughan qúdasymen qarta oinap otyryp  útylyp, joq jerden pendeshilik, jay ghana bir bolymsyz minezben jaulasyp ketken edi. Al ol oqigha zamananyng bir jaman jaghdayyna keldi. Amanghaliydi Kenes ýkimetine qarsy dep GPU atyp óltirdi. Qarsy jaghyndaghy aghayyndarynan Júmaghaly degen kisi sot bolyp otyrady da, zang solardyng jaghyna shyghyp ketip, Amanghaly «bandy»  bolyp shygha kelgen. Biraq,  ol eshqanday da «bandy»  emes. Amanghaly da Mәdi, Imanjýsipter siyaqty dalanyng serisi, әnshi. Mine, búl qos serining taghdyryn oilaghanda, odan eshqanday bir әleumettik tereng astar kóre almaymyz.

- Búl jerde Batys pen Arqanyng kompozitorlaryn tegin alyp otyrghan joqpyn. Ózinizding atyraulyq atanghanynyzgha da on jyldan astam uaqyt boldy. Sizding әnderinizding kóbisi keng tynysty, tógilip keletin Arqa sarynynda ghoy. Múhit mәnerindegi әndi tyndap ýirengen halyq qalay qabyldady? Kezinde Jýsipbek Elebekov atamyz osy Batys ónirine kelip, әn shyrqap bolghanda,  jiylghan júrt: «endi qazaqsha әn aitshy» degen kórinedi. Sol sapardan ýlken renishpen qaytyp, búl jaqqa kelmey qoyghan deydi. Sizde múnday jaghday bolghan joq pa?

Iliya JAQANOV: - IYә, onday oqigha bolghan.  Ár ólke tomagha túiyq ómir sýrip, ýlken ónerden alys bolyp jatsa, eshkimmen aralaspasa, «oh, shirkin!» - dep qazaqtyng klassikalyq әnine qanyqpasa, janaghyday teris týsinikter shygha beredi. Mysaly, Batystyng ózining mәn-mәneri, mektebi bólek. Al, onyng bastauyn keybireuler Múhittan bastap, sodan taratyp jýr.  Múhit ber jaqtaghy adam. Onyn  ar jaghynda, Múhittardy tudyrghan әn mektebi baryn esten shygharmau kerek. Múhittyng Múhit bolatyny  -  ózine deyin keremet әnderding dýniyege keluinin, sodan nәr aluynyng arqasy.  Al endi taza últtyq muzykany tarazygha salsaq, qazaqtyng әn ónerindegi klassikalyq núsqa, klassikalyq vokaldy óner - ol arqada Birjan saldan bastalady.

Birjan saldyng ar jaghynda da mektep bolghan. Biraq,  olardyng barlyghy ózining avtorlyq bet-beynesin saqtaghan, avtorlyq jolyn, ómirbayanyn jasaghan adamdar emes. Esimderi býginde halyq jadynan úmytylghan. Sondyqtan da,  qazaq klassikalyq әn mektebin Birjan saldan tarqatamyz. «Bazaryng qútty bolsyn, ardaqty elim, Qoyandy tu kótergen duman jerim-ay» deytin naghyz klassikalyq әnderdi Birjan salgha deyin eshkim jazghan joq. Sondyqtan, Arqadaghy әnshilik dәstýrding úly atasy - Birjan sal. Múny keybir zertteushiler Segiz serige, basqa da bireulerge telip jýr. Onyng bәri - jalghan, әdebiyettegi, foliklordaghy songhy jyldardaghy jasalyp jatqan falishter. Birjan saldan keyin «Aulym qonghan Syrymbet salasynda» dep Aqan seri shyqty. Ghajap!  Arqadaghy әn dәstýri osylay damyp jatqan kezde, Batysta «Salmasam ainamkózge» dep Múhit әueletti. Múnyng bәri anau Arqa, Qostanay, Tobyl, Yrghyzben jalghasyp jatqan  Aqtóbe, Oral dalasyndaghy jәrmenke, qan bazarlar, sol kezdegi sauda mәdeniyeti arqyly dalanyng eskek jelimen jetken bir-birine әseri edi. Búl  -  bir súmdyq qúbylys, HIH ghasyrdyng ekinshi jartysyndaghy qazaq әnining ýlken órleui, qalyptasuy, kalssikalyq dengeyge shyghuy.

- Ánning zertteluindegi falishtyq tújyrymdardy tilge tiyek etip qaldynyz. Arqa mektebindegi klassikalyq әnning atasy  -  Birjan saldyng әnderin Segiz serige telu degen siyaqty dýdәmal jayttar da kezdesip jatyr. Mәselen, «Ámirhan» degen essenizde de Q.Bighojiyn, S.Qaramendin sekildi zertteushilerding silkinis tudyru maqsatynda aidan anyq dәiekting ózin búrmalaghanynyn  biraz aqiqatyn aittynyz...

Iliya JAQANOV: - Sensasiyanyng ne ekenin bilmeydi olar.  Búl  -  aumaly-tókpeli haos kezende ózining jerine, ruyna, jýzine qaray tartatyn qazaqtyng jaman minezimen kóringen qúbylys qoy. Bighojin degennin  ózi - taghdyr densaulyghyn kemtar etip jaratqan, otbasy, bala-shaghasy, kýn kórisi joq, taghdyrgha nalaly adam eken. Sonysyn aqsha tapqysh bireuler paydalanyp ketken. Biraq, keyin ol derekterding barlyghynyng jalghan, teris oidan jasalghanyn Qazaq SSR Ghylym akademiyasynyng әdebiyet instituty birneshe seriya maqalamen dәleldep, әbden masqarasyn shygharghan bolatyn. Ángime sonymen bitken. Al, olar joqqa shygharyp, Batys ónirine qimaghan  «Ámirhan» әnining avtory Ajar turaly tek qana osy Jayyqtyng boyy emes, Oraldyng Aqtóbe, Qaratóbe jaghynda da  qym-qighash keremet әngimeler aitylady. Balqashta da, Semeyde de, Arqada da batystaghyday Ajargha  qatysty onday әngime, derek pen dәiek joq.  Ámirhan әnining iyesi Ajar tek qana osy Jayyqtyng boyynda bolghan. Búl - aqiqat. 

- Býgingi dәstýrli әn mektepterining zertteluin, zertteuge kelip jatqan jastardyng izdenisin qalay baghalaysyz?

Iliya JAQANOV: - Barlyghy talpynys, tek qana talpynys. Tereng zertteu,  zerdeleu joq. Oily, aqyldy, terennen qozghaytyn zertteushiler kýnderding kýninde keletin shyghar...

- Aqan seri - Aqtoqty - Jalmúqan ýshtaghanynyng zertteu nәtiyjeleri bergen aqiqatyn aityp berinizshi...

Iliya JAQANOV: - Shyny kerek, Qarauyldyn  Jaqsylyq  atasy   kýni  býginge  deyin  Aqan  seri  men   Aqtoqty  oqighasyn  namys  kóredi. Eldin  adamdarymen  búl taqyryp tónireginde sóilesu  onay  emes.  Ol   syrdy  qozghau  qiyamet. Ertede  osy  Qyzylaghashta  Ghabiyt  Mýsirepovting «Aqan  Seri -  Aqtoqty»  piesasy  qoyylghanda,  qariyalar  óre týregelip: «Asylymyzdy  qorlamay,  toqtatyndar,  týge!  Jalmúqan  men    Aqtoqtynyn  sýttey  úiyp  ótken  ómirine  daq  salmandar  býitip!  Ónip-ósip  otyrghan  búl  әulettin  bala-shaghalarynyn  kóniline qayau  týsirmender!  Osy  kelgen  betterinmen qaytyndar,  búl  auyldan tayyp  túryndar!  Bizge  jalghan  sóz  kerek  emes!» -  dep,  әrtisterdi  qabyldamay,   quyp   shyghypty.

Múnyng syry mynada.  Bizding biletinimizdey, appaq jýzdi Aqtoqtygha arqanyng aqtangeri Aqan seri bar janymen yntyq bolghan. Arugha arnap birneshe  әn de shygharghan. Biraq, seri sezimine Aqtoqty aru dәl sonday inkәrlikpen jauap qata almady. Sebebi, Aqtoqty  Aqannyng azamattyq basyn syilap, ardaq tútqanymen, sýigen joq. Aqtoqtynyn  únatqan, bayaghydan-aq  ózine  atastyryp qoyghan  Jalmúqan  atty jary  bolatyn.  Aqtoqty  men  Jalmúqannyn  ýilenu toyy  ýstinde  Aqan  seri  Aqtoqtyny  kýshtep  alyp  qashady.  Biraq,  Aqtoqty  tandaghany  Jalmúqan  ekenin  aityp, oi  bauyrymyn kesedi.  Sóitip,  el  arysy, eldin  ardaqty  azamaty Jalmúqangha Aqtoqty qaytarylypty. Kórkem әdebiyette aitylatynday, Aqan seri men Jalmúqan ómirde tipti de jaulasyp ótpegen. Kerisinshe, syilasyp, dos bolghan.  Al, Aqtoqtyny alyp qashu oqighasyna baylanysty Jalmúqan   Aqan serige eshqanday da  kek    saqtamaghan, qayta serini  halyqtyn  әnshi  erkesi  sanap, talay  kezdesip  jýripti.  Aqtoqtygha  arnaghan  әnderin  sýisinip  tyndapty. Aqan seri, Aqtoqty, Jalmúqan ómirlerining tek kórkem beynesin tanyp, sodan oy qorytyp kelgen kópshilik qauymgha  beymaghlúm bolyp kelgen osynday qaltarystary bar.

- Ótkende kórmenizde Aqan serining týp núsqadan salynghan sureti dep óziniz órnektegen bir portretti erekshe atap óttiniz. Ony qalay jәne qaydan taptynyzdar? Suret syrymen bólisesiz be?

Iliya JAQANOV: - Suretti tapqan adam  -  akademik Álkey Marghúlan. Ol kezde, yaghny Aqan serining zamanynda Ombygha kelip-ketip jatqan Reseyding zertteushileri, suretshileri qazaq ómirin, túrmys-tirshiligin suretke týsirip otyrghan eken. Sonday bir týsirilim kezinde Aqan seri de  dalanyng betke ústarlarynyng ortasynda týsip qalghan kórinedi. Suretten beyneni  bólip alyp, «Mine, Aqan seri»,  - dep úsynghan akademik Álkey Marghúlan. Men sol fotobeyneni portret etip saldym, ózime sonday únaydy. Óitkeni Aqan serining býkil әnshilik bolmysy, ol kisining mahabbat tragediyasy, óz basyndaghy qym-qighash qayghyly sәtterining barlyghyn jenetin sonday bir sәuleli, shuaqty lirizmnin  qalay ýilesip ketkenin bilmeymin, әiteuir búl portretti sәtti shyqqan tuyndylarymnyng qataryna qosamyn. 

- Shopenshe aitsaq, sóz bitkennen keyingi sezimdi qylqalammen jetkizu onay ma, әlde әnmen be?

Iliya JAQANOV: - Ár jerde әr qalay. Ózing aityp otyrghanday, Shopen: «Sóz bitken jerden muzyka bastalady» deydi. Sózben bere almay qalghan sezimdi, hikayany, oqighany kompozitorlar muzykamen alyp ketedi. Dәl osy jerde Bethovenning «Ayly sonatasyn» aitugha bolady. Áygili kompozitor ózining sýigen adamyna degen mahabbatynyng barlyghyn «Ayly sonatada» suretteydi. Ony tek qana muzykamen bolmasa, sózben beyneleu mýmkin emes.

- Bayqaymyz,  әnderinizde qyrghyzdyq saryn basym keledi. Oghan Shynghys Aytmatov ekeuinizding aralarynyzda úly dostyqtyng qanshalyqty әseri bar?

Iliya JAQANOV: - Ol Shynghystan búryn bastalghan. Bizding el qyrghyzdarmen erte aralasqan. Asharshylyq jyldary jan-jaqqa  bet-betimen ketken aghalarymyz asharshylyq basylyp, bәri toghysqanda elge bir-bir qyrghyz kelinshekterin alyp keldi. Sәbigha, Bәtiymә, Sәliymә degen jengelerimiz boldy. Órimdey jap-jas kezderi. Soghys bastalyp ketkende, sol jengelerimiz  qolynda oraqtary bar,  shyghysqa qarap túryp egin orady. Bir uaqytta belderi talyp, sharshaydy. Sonda qyrghyz әnderin shyrqap, sharshaghandaryn basady. Qyrghyzdyng lirikalyq әnderi o bastan osylay-osylay elimizge singen, әkelerimiz, sheshelerimiz, aghalarymyz aitatyn әnder edi. Shynghys Aytmatovtyng «Jәmiylә» povesin oqyghannan keyingi әser elitip, «Danirdyng әni», «Jәmiylәning әni» tuatyn sәtte janaghy qyrghyz әnderining bәri menin  «Elim-ayym», «Aynamkózim», «Qaratorghayym», «Balqadisham», «Eki jiyrenim», «Bayanauylym» siyaqty tu syrtymda túrdy. Mine, әuezdi әnderimning barlyghyn sol muzykanyng әuezimen, tolghanysymen jazdym.

Súhbattasqan, Nazerke JÚMABAY.
Almaty - Atyrau - Almaty.

Masa.kz caytynan alyndy