Keyingi kezderi elimizde bir jaman ýrdis eshkimge de boy bermey, keng etek jayyp barady. Ol - jan-jaghyna qoqilana qarap, ózgelerding barlyghyn jau sanaytyn kórshimiz - Reseyde qazaq eline degen taza dúshpandyq pighyldyng kýn sayyn ýdey týsui desek, artyq aitpaspyz.

Múnyng ózi sol elding syrtqy ister ministri Sergey Lavrov degenning ózderindegi bedeldi bir baspasózge bergen súhbatynda: «Qazaqstanda orys tildilerge degen ksenofobiya, yaghny jekkórushilik etek aluda», - degen arandatushylyq sózderinen bastaldy. Osyny estigen Reseyding baspasózi jerden jeti qoyan tapqanday, «japtym jala, jaqtym kýieni» basty taqyrybyna ainaldyryp, úpay jinaugha kóshti. Endi tipti, bizde bireu isti bolsa da, múny «orystilerdi ashyqtan-ashyq qudalaugha» baghalap, býkil qazaqqa jala jabugha ainaldy.

Búghan osy jaqynda ghana Reseyden Qazaqstangha kelip, әrtýrli aldamshy jolmen qazaq kәsipkeri Núrsúltan Shoqanovtyng biznesin tartyp alghan, sol elding azamaty Viktor Balashovqa qatysty qylmystyq is qozghalghandaghy Resey baspasózining baybalamy anyq dәlel bola alady.

Osy prosesti jazyp kórsetken kórshimizding ataqty «Lenta.ru» portaly Balashov degendi sýtten aq, sudan taza etip shygharyp, múnyng bәri «qazaq últshyldarynyng әdeyi istegen qastandyghy» degen oidy algha tartady. Aytpaqshy, «últshyldyq» degen aidar búlar ýshin tym azdyq etetin sekildi. Endi olar bizderdi nasisterding yaghni, fashisterding qataryna qosyp qoyady. Sol maqalsymaqtyng taqyrybyna kóz jiberseniz, aza boyynyz qaza bolady. Múny «Qazaqstanda orystargha degen kózqarasty nasizmen tenep otyr» («Otnoshenie k russkim v Kazahstane sravnily s nasizmom») dep aiqaylatyp qoyghan.

Osy jerde «búlardy nasizmge tenep otyrghan kimder» degen súraq tuyndamay ma? Óitkeni kóptik jalghaumen yaghni, «sravnili» dep túr emes pe? Sóitsek, «Baqsaq baqa eken» degendey, qazaqtardy fashisterge tenep otyrghan әlgi qylmyskerding tughan anasy Irina Balashova degen kelimsek eken. Onyng aituynsha, balasy 50 jasqa kelgenge deyin nasizm kórinisimen alghash kezdesipti. Ol azday әlgi Shoqanov búghan: «Qazaqstanda orystargha oryn joq», - degen kórinedi. Al endi múny az deseniz, janaghy qylmysker «tergeushining ózi maghan: «Seni Resey de qorghay almaydy, múnda orystar eshteneni de sheshe almaydy», - dep aitty dep, esh dәlelsiz ótirikti qarday boratady.

Minekey, mәseleni eshbir teksermesten, qylmyskerding ózin aqtau ýshin qanday da ótirikke baratyndyghyn bile túrsa da, osynday arandatushylyq maqalany basqan búl portaldyng kóksegeni ne? Kórshimiz endi Ukrainagha jasaghan qúityrqy әreketterin bizge jasamaq pa? Osylaysha oy týyge mәjbýr bolamyz. Óitkeni búl - sondaghy biylikting ashyqtan-ashyq jaulyq sayasatynan tuyp otyr. Múny biz janaghy Lavrov degenning Reseyden tysqary túratyn orystildilerdi (múny әriyne, orystargha dep týsininiz) qanatynyng astyna alugha degen taza shovinstik pighyly anyq dәlel.

Jalpy, búl Lavrov degening Qazaqstangha tiyisumen shektelip qoymaydy. Qazaq eli ol ýshin tym tar. Sodan bolar, ol Mәskeude «Bolashaqty qorghaymyz» degen atpen ótken ksenofobiya, antiysemitizm men nәsilshildikke qarsy túru jónindegi Halyqaralyq konferensiyada taghy da bayaghy gói-góiine basady. Ózderi úiymdastyrghan, atynyng ózi jau shaqyratyn osy bas qosuda ol: «búlardyng bәri Europada, eng aldymen Ukraina men Baltyq elderinde boy alyp barady», - dep attan salady. Onsyz da pәle izdegen Resey baspasózine múnyng ózi, kókten izdegeni jerden tabylghan «asa ózekti» taqyryp emes pe?

Jalpy, bir jaghynan Lavrovqa renjuding ózi artyq sekildi. Óitkeni, qazaqty ekinshi sortty últ retinde qarap, oghan eshbir negizsiz til tiygizu tәrizdi aram pighyldy, shovinizm uymen әbden ulanghan ózge últ ókilderi bizde de jetip artylady. Búlardy sol Lavrovtyng osyndaghy niytettesteri desek, artyq bolmas. Múndaylardyn, tipti ózgesin bylay qoyghanda qazaghy qalyng deytin ontýstik ónirlerden tabyluy bizdi mýldem basynghandyqtan basqa týk te emes.

Mәselen, ghalamtorda ózindik pikirlerimen tanymal bolghan «Polit.kaz» deytin blogerding jazuyna qaraghanda Shymkent qalasynda túratyn Resey biznesining ókili Aleksandr Svetenkov degen bloger ózining yutub arnasynda qazaqtardy jerden alyp, jerden salugha әbden mashyqtanypty. Birde ótirik taksy jýrgizushi bolyp, onyng jýrisine narazy bolghan bir qazaq jolaushysyn jarty jolda tastap, aqshasyn da qaytarmastan ketip otyrsa, endi birde kóp balaly analargha beriletin jәrdemaqy kólemin azaytu kerek dep kókiydi, al endi birde taksy jýrgushilerin memleketke eshbir salyq tólemeuge shaqyrady... Múny az deseniz, búl «batyrynyz» Quat Ahmetovtyng «Til maydany» qozghalysyn qoldau jóninidegi mitingke shyqqan qazaq azamattaryn malgha tenep, tipti qútyrady. Ol Quat Ahmetovty kinәli dep sanaydy. Óitkeni ol orystildilerge til tiygizip, qorlaghan kórinedi. Sol ýshin de aiypty-mys. Minekey, orysshasy mynau: «Esly by on ne oskarblyal ne bylo by statiya, a raz kak jivotnye ne mojet sderjivatisya, pusti siditi v Kiyeve y na russkom ragovarivaet». Artyq-kem emes, dәl osylay.

Osynyng bәri ózining blogynda jazuly túr. Sirә, ol qazaqtardyng ynjyqtyghy men kónbistigine әbden sense kerek.

Al biz bolsaq, sonau Lavrovqa qyr kórsetkimiz keledi. Aldymen ózimizdegi erkinsip ketken arandatushylarymyzdy jóndep alayyq. Álde oghan shamamyz jetpey me? Mýmkin, solay da shyghar. Áytpese, qazaghy azdau soltýstik ónirlerde emes, shyrayly Shymkenttegi әbden esirip, jýgensiz ketken shyryq búzghandardyng búlaysha tayrandauy qalay?

Jaybergen Bolatov

Abai.kz