Robert Luis Stiyvenson

Shotlandiya anyzy

Aytayyn hikayasyn sol bir jannyn,
Úiqysyn qalay aruaq qashyrghanyn.
Arshaly dónder jatqan sonau manda,
Soghystan kóz ashpaghan bir zamanda.
Jat adam ómiri ayaq baspaghan,
Jaghasynda tenizding alasúrghan.
Kezergen erinderin qozghap aruaq,
Qalypty súrqay bir atty atap.
Janghyryp qúlaghynda barsa qayda,
Bermepti jangha maza, jatsa-túrsa.
Tikonderoga – sondaghy at,
Qasterlep aitqan aruaq.

I Auruaq shaqyrghan at

Tenizding súr jaghasynda,
Kókshil múnar arasynda,
ÓltirdiStuartKamerondy,
Boy aldyrghan ashuyna.
Samayynan aqty qany,
Josydy qan mandayynan.
Kókshil múnar arasynda,
Qúshty ajaljat qolynan.
«Yapyrym-ay, ne istedim?
Shatyldym men qanday iske?
Ólipti, әne, jatyr súlyq,
Qaterding shyn tóngeni me?

Qashsam da qútylmaspyn,
Aldy-artym qauip-qater.
Qúla týz ol da beker,
Ajal oghy júlyp keter.
Ótkel sayyn óshpendik,
Qamal sayyn ajal neshik.
Bireuler oqtap myltyghyn,
Qayraydy bireu qandy istik.»

Jan edi aqyly asqan,
Ár qadamy eseppen.
Estimeysing әngýdik,
Siiartty bar degen.
Kók múnargha kóz qadap,
Búrdy jýzin ólikke.
Kenet kýlki jýgirip,
Jaynay qaldy jýzi de.
Obalardan ótti asyp,
Shatqaldar da jatty qap.
Jýgirdi bir jarshyday,
Qos ókpesin qolyna ap.
Alqynady shaldyghyp,
Jel úipalap shashtaryn.
Inirde qyzyl jetti ol,
Aghasyna marqúmnyn.
Shyghystan  tuyp kýmis Ay,
Qyzardy batys shapaqqa.
Marqúmnyn, әne, aghasy,
Túr kýtip ýy aldynda.

«Óltirdim adam amalsyz,
Qútqarmaqqa basymdy.
Keldim, mine, aldyna,»
Dedi Stuart alqyna.
«Tapsyrdym óz qolyna,
Taghdyrymdy senip kep.
Qorgha meni jendetten,
Al panana, esirkep.»

Úsynyp qolyn izetpen,
Kameron sonda sóiledi.
«Aldyma kelgen adamnyn,
Kórgen joq qaytyp meseli.
Óltirding kimdi, súraman,
Aqsýiek pe, jarly ma.
Qylyshmmen ant etem,
Bermeymin seni ajalgha.
Qonaq qyp kýtem dostarsha,
Shygharamyn tórime.
Sózime aitqan berikpin,
Tiymeydi saghan eshkim de.»

Týn ortasy ketti auyp,
Úlydy qasqyr ormanda.
Kórpeni jyly qymtanyp,
Ýi-ishi týgel úiqyda.
Marqúmnyng tek aghasy,
Dónbekshiydi úiyqtamay.
Qaranghyny jamylyp,
Keldi marqúm aruaqtay.

«Beyuaz qanym tógildi,
Sýiegim qaldy jotada.
Al ózdering iship-jep,
Jýrsinder batyp dumangha.
Kepken joq qanym әli de,
Ketken joq ruhym pәniyde.
Meni óltirgen qandyqol,
Jatyr úiyqtap tórinde.»

«Ólgening be, amal ne,
Tókkenmen jas kózimnen.
Berip qoyghan sertim bar,
Tana almaymyn sózimnen.»

«Baram ne dep әkeme,
Súrasa nege kelding dep?
Júbatam ne dep anamdy,
Shyqsa aldymnan qúlnym dep?
Ne deymin al aruaqqa,
Jýrgen bizdi qorghalap.
Aqtalasyn, al, qalay?
Bolghanyng ba shyn kәzzap?»

«Tartpa aldyma paryzdy,
Aruaqtardy quraghan.
Tana almaymyn antymnan,
Sózde túru sert maghan.»

Týn ortasy aughanda,
Úlydy qasqyr ýsh mәrte.
Kórpeni jyly jamylyp,
Úiqyda jatyr bәri de.
Marqúmnyng tek aghasy,
Dónbekshiydi, kýrsined.
Qaranghyny jamylyp,
Keldi marqúm ýsh ret.
Óltir dedi jalynyp,
Qandyqoldy ýidegi.
Ýsh ret te aghasy,
Sózine onyng kónbedi.

«Ýsh ret keldim ózine,
Batyram endi qaramdy.
Kýtedi seni babalar,
Solar berer baghandy.
Kónbedin-au, jә endi,
Túrghanda әtesh shaqyrmay,
Aytam saghan jalghyz sóz,
Ketem sosyn qayrylmay.
Qúlaghynda janghyryp,
Bermesin maza oiyna.
Tikonderoga degen at,
Esine týssin әr uaqta.»

Tang atty, mine, agharyp,
Kiristi júrt sharuagha.
Aghasy shyqty sapargha,
Janghyryp sol at qúlaqta.
«Estip em talay atty men,
Estigen emen múndaydy.
Ashugha syryn júmbaqtyn,
Shaqyrsam ba eken danany?»
Súrady ol bәrinen,
Tóreden de, qaradan.
Balyqshymen tildesti,
Súrady syryn anshydan.
Keldi qaytyp, ketti taghy,
Aqtaryp eski kitapty.
Jazylghan tasqa qashalyp,
Jazuygha ýnsiz qadaldy.

Tapqanmenen talay at,
Tappady atyn izdegen.
Shyghys penen batysta,
Qalmady jeri kezbegen.
Adamnyng da, jynnyng da,
Shópting de joq ishinde.
Ár tasyn qarap tau-tastyn,
Ýnildi teniz týbine.
Alystan da, jaqynnan,
Súrastyrdy qat-qabat.
Shotlandiya jerinen,
Tabylmady onday at.

II       Izdeu

Ámir shashyp týstikte,
Kemenger jan qatuly,
Jar sap London lordtary,
Qol jinaugha shaqyrdy.
Jóneldi jaushy attanyp,
Jetti olar kýn batysqa.
Teniz tulap, arsha ósken,
Jerine Shotlandiya.
Jiyl dedi qalmay kesh,
Tu ústaghan tóreler.
Sýise eger otanyn,
Jan bolar ma bógeler.
Janghyryghyp tau-shatqal,
Kónirendi tóbeler.
Bayaghy kýndey taghy da,
Bebeuledi kerneyler.
Shaghylyp kýn núryna,
Jarqyrady sauyttar.
Shotlandiya úlyna,
Kýn tudy taghy atoylar.

«Yapyr-ay, naghyp jatyrmyn,
Baylanyp byqsyq ómirge.
Joryqqa jatyr shaqyryp,
Jatatyn sirә kezim be?
Ayryldym kýndiz kýlkiden,
Úiqygha týnde jatpadym.
Taba almadym sol sózdi,
Úgha almadym aitpaghyn.
Qúlaghymda janghyryp,
Bermedi maza sanama.
Tikonderoga degen at,
Týse berdi oiyma.
Jónelem erip qosyngha,
Oaralman qaytyp ýiime.
Qandyryp qúlaq qúryshyn,
Soghystyng ashy ýnine.»

Núsqasa tu qay jaqqa,
Bógelmey sonda ketti dos.
Germaniyada keship qan,
Flanderde tikti qos.
Qonyraular kentte,
Kýnirentti dalany.
Ótti keship Reynnen,
Shólin de lezde qandyrdy.
Aziyanyng ormanyn,
Kóktey ótti jolynda.
Dauysynan dabyldyn,
Titiredi qytay da.
«Estip em men talay at,
Jatjúrttyqtar tilinde.
Alysy bar, jaqyny,
Bәri de túr esimde.
Kezdim ata qonysty,
Shotlandiyany týk qoymay,
Teniz benen qúrlyqtan,
Qalmady jer oimaqtay.
Kapitanmyn, kokarda,
Pash etkendey bar kórkin.
Estisem de talay at,
Estilmedi sol shirkin.»

III   Atty tabu

Ormandy sonau dalamen,
Keledi qosyn baspalap.
Bergende qas qaraya,
Atyldy oq tarsyldap.
Ketti orman janghyryp,
Tilinde bógde jat júrttyn.
Joghaldy sosyn artynsha,
Ishine sýngip ormannyn.
Týrleri qaldy tek este:
Shashtaryn alghan taqyrlap,
Betteri boyau, aighyz-daq.

Inirde, mine, general,
«Toqta» dedi qosyngha.
Túrdy da barlap manayyn,
Myrs etti sonda jay ghana.
«Kórip em talay maydandy,
Shyghyp em talay qyrghynnan.
Kez keldi, mine, aghyn su,
Nu orman taghy aldymnan.
Kórsem de talay soyqandy,
Kórmep em týsip búl kýige.
Baryndar, qane, bireuin,
Terenin sudyng ólsheuge.»

Qas qarayyp, batty kesh
Tosyldy qosyn ormanda,
Bizding epshil Kameron,
Jóneldi tartyp jaghagha.
Mysyqsha basyp ayaghyn,
Keledi orman ishimen.
Izinen qalmay әkki jau,
Eredi andyp býiirden.
Qas qarayyp, batty kesh,
Tyrs etpeydi ainala.
Ormanda búghyp eleusiz,
Kýtedi jau saqtana.

«Kórip em nebir súmdyqty,
Búl jasyma kelgenshe.
Kórgem joq biraq, qayteyin,
Qauipting múnday birin de.»
Qas qarayyp, batty kesh,
Tosyldy qosyn ormanda.
Qaldy bayqap saq dúshpan,
Tayaghanyn jaghagha.
Sezdi ol da jauynyn,
Janyna tayap kelgenin.
Qarady sonda, o, súmdyq,
Kórdi ózining kelbetin.

«Qúryghan ekem,» dedi ol,
«Jaqsylyq emes dәl búnym.
Shayqasta bolar ertengi,
Tausylmaq mening dәm-túzym.
Ua, jauynger, jat tildi,
IYesi bógde beynenin,
Osynda ólim qúshamyn,
Aytshy atyn búl jerdin?

«Su-Mary dep atady,
Fransuzdar bir kezde.
Poptar qoyghan at qoy ol,
Jaramaydy bizderge.
Ásilgi aty basqa, ózge.»
Dep til qatty jauynger,
«Tikonderoga aty onyn,
Babalarym jatqan jer.»

Tang atty, mine, agharyp,
Keskilesti eki jaq.
Kameron qúlap jer qúshty,
Boljaghany keldi naq.
Tughan ýii, mekeni,
Qaldy adyra alysta.
Tapty tynym asau jan,
Jerinde Tikonderoga.

Aghylshyn tilinen audarghan: Naghyz Qapshyqbayúly

Abai.kz