Ontýstik ónir ziyaly qauym ókilderine kende emes. Biraq ziyalynyng da ziyalysy bar. Oqymystylardyng arasynda auzynyng duasy, sózining uәsi joq azamattar da jýr. Bylaysha, syrttay baghamdaghanymyzda nazarymyz «Shanshar» әzil-syqaq teatrynyng diyrektory Uәliybek Ábdirayymovqa audy. Sebebi óz ólshemimizde Uәliybek biz ýshin aitary az emes azamat retinde әser qaldyrady.

Ontýstik ónir ziyaly qauym ókilderine kende emes. Biraq ziyalynyng da ziyalysy bar. Oqymystylardyng arasynda auzynyng duasy, sózining uәsi joq azamattar da jýr. Bylaysha, syrttay baghamdaghanymyzda nazarymyz «Shanshar» әzil-syqaq teatrynyng diyrektory Uәliybek Ábdirayymovqa audy. Sebebi óz ólshemimizde Uәliybek biz ýshin aitary az emes azamat retinde әser qaldyrady.
Mysaly, onyng kýlki mәselesindegi ontýstikting alar orny turaly oiy qyzyq әri sanany janghyrtarlyqtay. Búl túrghyda bizben aradaghy әngime barysynda syqaqshy bylay degen edi: «Satira ózinen-ózi ontýstikting brendine ainalyp jatyr. Ony basshylar arnayy úiymdastyrghan joq. Biraq bolyp túrghan nәrseni nege әkimder qoldamasqa?! Songhy 3-4 jylda Astana, Almatydaghy teatrlarda ontýstik ónirining syqaqshylary óner kórsetude. Astana kýni merekesinde de Elordada «Shanshar», «Shymkent-shou», «Aldaraspan», «Nysana» újymdary óner kórsetti. Astananyng kýnderin Astanada emes, nege Shymkentte ótkizbeske degen de oy tuady. Endi Shymkentte til damyp ketse qaytemiz? Sonau Petropavlda nege qazaq teatry ashylmaydy? Bizding ónirimizde til damyghandyqtan, teatr da kóp, әn de kóp. Múny zandy qúbylys dep qabyldau kerek.  Jalpy, Astana, Almaty qalalarynyng basty nazarynda - shymkenttik syqaqshylar.  Oghan qosa ontýstik te qazaq tilining qaymaghy búzylmaghan, al әzil tilge baylanysty tuyndaytyn janr. Sondyqtan satira ózinen-ózi ontýstikting brendine ainalady. Kezinde әzil-kýlki ózinen-ózi Odessanyng brendine ainalghan, osy kýnge deyin sol qalpy saqtalyp keledi.   
Búrynyraqta maghan әdebiyet zertteushisi, sattartanushy-ghalym Ádihan Shilderhanov әzil-syqaq teatryn ashu turaly iydeya tastaghan edi. Sonda ol kisi әzilding eng kýldirgi týrleri ontýstikte ekenin eskergen. Sodan baryp «Shanshardy» ashtyq. Taghy bir aita keterlik jayt, Shymkentte nege Estrada jәne miniatura fakulitetin ashpasqa?  Onday fakulitet Astanadaghy Gumiylev atyndaghy últtyq uniyversiytette bar. Ár aimaqtyng syqaqshylarynyng óz erekshelikteri boluy zandy qúbylys.  Satirada Sankt-Peterburg pen Mәskeuding mektepteri eki bólek. Sol siyaqty Shymkettin, Almatynyn, Astananyng da ózderine ghana tәn mektepteri qalyptasuy kerek.
Syqaqshynyng tildi tu etip otyrghany týsinikti. Shynynda da, shyrayly, oinaqy, astarly hәm obrazdy til bolmasa naghyz satiranyng tuyndauy qiyn. Osy orayda Uәliybekting tilge qatysty myna oiy da qyzyq:
- Elimizdegi teatrlardyng damyghanyn ne әlsiregenin әziline qarap ajyratu kerek, - deydi Uәliybek taghy bir әngimesinde. - Olar qanshalyqty әzil aityp jýr, kórermenge qanday әzil úsynuda? Al eger әzil tilding damyghan jerinde jýretin bolsa, onda tilimizding betalysy qanday? Qazirgi jaghdayda memlekettik tilimizding jaghdayy mýshkil dep aitugha bolady. Ózim arab tili mamany bolghandyqtan, tilge qatysty birneshe qaghidalar baryn bilemin. Sonyng biri   - ghasyrlar ótken sayyn til de damyp otyrady, eger qogham damuyna ilese almasa, onda til de toqyrap óshedi, - deydi. IYә, ol ras, memleketimiz kórkeIYde, shetel asyp, bilimin jetildirip jýrgen azamattarymyz qanshama! Biraq bizding qoghamymyzda tilding ózektiligi eshqashan joyylghan emes. Memlekettik dengeyde tilding paydasyna qanshama baghdarlamalar qabyldaymyz, onyng oryndaluy kónilden shyghyp jýr me? Osy jaghdaydyng әseri teatrgha da tiyip jýr. Kórermenge qanday әzil kerek eken dep kónilin baqylap otyratyn jayymyz bar. Búryn teatr kórermendi tәrbiyeleushi edi, qazir kerisinshe biz kórermenge qaray oiystyq. Búl dúrys emes. Múnday jaghdayda aldymen til damu kerek, demek til damysa әzil de damidy. Oily, astarly әzilder shyghady.
Shymkentte bir jekemenshik oqu ornyna baryp, «Shanshar» teatry konsert berdi. Bir qyzyghy, múnda kóp nómirlerimiz qabyldanbady. Demek, qoyylymdarymyz nashar bolghany dep baghaladyq. Al sol qoyylymdardy M.Áuezov atyndaghy OQMU-gha baryp qoydyq. Ol jerdegi negizgi kórermenderimiz filologiya, óner fakulitetterining studentteri boldy. Búl jerde әzilderimiz qyran-topan kýlkige úlasyp jatty. Al múndaghy mәsele taghy da til, mәdeniyetke kelip tireledi. Eger kórermenning mәdeny dengeyi joghary bolsa, teatrlar da soghan sәikes qyzmet etedi. Shymkentte bir ghana memlekettik әzil-syqaq teatry bar, biraq onyng kórermeni az. Búl teatrda әzilding klassikalyq týrin kórsetemiz. Tamashalaugha negizinen ónerdi týsinetinder keledi. Negizinen әrbir teatrdyng kórermenderi de bólek bolady. Mysaly, «Shanshardan» jasy ýlken, sózdi týsinetin orta buyn ókilderin kóp kezdestiresiz.
Keybir teatrlar jenil kýlkige qúmar bolyp jýr. Mysaly, qamyr degeni «Hammer» degen kólik bolyp shyghady, al kep osyghan kýledi. Osy da kýlkili me?! Biz qazaqy mentaliytetimizge say kýlkiden aiyrylyp bara jatqan siyaqtymyz.
... Nesi bar, Shymkent kýlkining brendine ainalsa, ol da ózinshe bir qyzyq dýnie emes pe? Ontýstikting Odessadan qay jeri kem? Qayta әzil-syqaqtyng otanyna ainalsa, tilding damuyna da ong әseri tiyeri ras.
Serik ALDANOV

"Halyq sózi" gazeti