Kózi qaraqty oqyrman jaqynda qazaqtildi sayttar birigip qauymdastyq qúrghanynan habardar bolsa kerek-ti. Juyrda qauymdastyq ókilderi QR Memlekettik hatshysy Erlan Qarinmen jolyghyp, qazaqstandyq aqparat kenistigining qal-ahualy jayynda pikir almasty.

Búl jiyngha Abai.kz aqparattyq portaly da qatysty. Atalghan jiyn sonynda Erlan Qarin myrzagha elishilik hәm halyqaralyq ózekti mәselelerge qatysty súraqtar qoigha mýmkindik boldy. Biz býgin sol jiynda Memlekettik hatshynyng aitqan manyzdy jauaptaryn oqyrman talqysyna úsynbaqpyz...
Áueli sóz basy «Qasiretti qantar» oqighasy jayly bastaldy. Memlekettik hatshy «qantar oqighasynyn» ýsh tolqynmen jalghasqany jayly aitty.

«Qantar oqighasy» turaly jalpy kóp aityldy. Oghan qatysty qajetti aqparattar alghashqy kýnnen bastap berilip jatty. Memleket basshysynyng ózi de jii ýndeuler jasap, súhbattargha shyghyp, ol súhbattardyng kezinde ynghaysyz degen súraqtardy ainalyp ótpey, naqty jauap berip otyrdy.
Búryn múnday ýrdis bolmaghanyn aita ketu kerek. Ózderiniz bayqasanyzdar, songhy uaqyttary Bas prokuratura bar, basqa da ministrlikter baspasóz jiynyna apta sayyn shyghyp jatyr. Yaghni, osyghan deyin el ishinde bolghan tótenshe jaghdaylar kezindegi biylik organdarynyng aqparattyq belsendiligi men osy qantar oqighasy kezindegi biylik organdarynyng aqparattyq belsendiliginde aitarlyqtay ózgeris bar. Qantar oqighalary kezinde oqighalar tolqyn-tolqynymen damyp otyrghanyn kórdik. Birinshi tolqynda biz – kóshege beybit sheruge shyqqan azamattardy kórdik. Olarmen polisiya arasynda eshqanday qaqtyghys bolghan joq. Mening ózim 3-i men 8-i aralyghynda Manghystauda bolyp, ýilestiru shtabynyng júmysymen ainalystym. Birde-bir qaqtyghys bolghan joq. Nege? Ol kezde beybit sheruge shyqqan halyq memlekettik organ ghimarattaryna shabuyl jasaghan joq. Ol sheruge jinalghan halyq sany basynda 15 myng adam boldy, keybir kezde 20 myngha jetti. Eki taraptan da kýshtik әreketter bolmaghandyqtan, qaqtyghys ta bolghan joq. Almatyda da bas kezinde solay boldy.

Biraq, ekinshi tolqynda kóshege әrtýrli toptar shyqty. Bylaysha aitqanda, jastardyng marginaldy toptary deymiz ghoy, olardyng arasyna sayasy ekstremister enip ketti. Olar týrli úrandar tastap, beybit sherudi radikaldy baghytqa búrdy. Sol ekinshi tolqynda qaqtyghystar oryn ala bastady.

Ýshinshi tolqynda kóshege kriminaldy toptar men týrli radikaldy toptar qosyldy. Sóitip, órteuler, qaqtyghystar, memlekettik biylik organdarynyng ghimarattaryna shabuyldar bastaldy. Yaghni, negizgi osy ýsh tolqyn. Sondyqtan, osylardyng arajigin ajyratyp aituymyz kerek», – deydi Erlan Kariyn.

Memlekettik hatshy búl ýsh tolqynnyng izin ala tórtinshi tolqyn bastalmaq bolghanyn, terroristik toptardyng qaruly jihady josparlanghanyn aitty.

«Tórtinshi, mýmkin, besinshi tolqyn da bolar edi. Biraq, ony jýzege asyrugha biylik jol bermedi. Ol qanday tolqyn? Shet elderdegi terroristik úiymdargha mýshe bop jýrgen qazaqstandyq azamattarymyz eldegi jasyryn radikaldy toptargha ýndeu tastap, qaruly jihadqa shaqyrdy».

Ári qaray, «qantar oqighasy» kezinde әrbir tolqynnyng arasynda ózara baylanys bolghanyn, qazir qúqyq qorghau organdary atalghan faktilerdi jiti zerttep jatqanyn aitady.

Onan son, el ishinde jii aitylatyn, «qantar oqighasy» kezinde qaytys boldy degen 220-dan astam adamnyng tizimi nege әli kýnge jariyalanbay kele jatyr degen mәselege de toqtalyp:

«Qaza tapqan azamattardyng tizimi boyynsha, basynan bastap tergeu júmystary jýrgizilip jatyr. Búl súraqqa qúqyq qorghau organdary ózderi de jauap berer. Olarmen әngimelesuden alghan týsiniktemege jýginip aitarym – qúqyq qorghau organdary qaza bolghan azamattardyng mәiitterin kósheden ghana emes, sonymen qatar auruhanalar men mәiithanalardan tapqan, olardyng qay jerde jәne qanday jaghdayda qaza bolghanyn anyqtau ýshin tekseru qajet. Olardyng túlghalaryn anyqtau kerek. Aty-jónderinen bólek qúqyq qorghau organdarynyng bazasynan tekseredi. IIM tirkeuinde boldy ma, joq pa? Sosyn ÚQK bazasynda túrghandar boluy mýmkin. Mysaly, týrli radikaldy úiymdardyng mýsheliginde bar ma, joq pa degen mәsele bar.

Basqa elder ýshin búl shaghyn ghana kóterilis, dýrbeleng shyghar. Biraq, biz ýshin búnyng auqymy AQSh-taghy 11 qyrkýiek oqighasymen ten. Búl bir mezette Qazaqstannyng 11 aimaghynda oryn aldy», – deydi Memlekettik hatshy.

Osy «Qantar oqighasynan» keyin Qauipsizdik kenesin qolyna alghan preziydent Toqaev, oghan deyin «tolyq biylikti preziydent bolmay keldi me?» degen súraqqa:

«Sol kezdegi jaghday Memleket basshysynan tabandy әri batyl sheshimder qabyldaudy talap etti. El taghdyry qyl ýstinde túrghanda Preziydent barlyq jauapkershilikti óz moynyna alyp, der kezinde әreket jasady. Sol arqyly oqighanyng búdan da qayghyly jaghdaygha úlasyp ketpeuin toqtatty. Al múny qosymsha ókilettilik payda bolghannan dep qabyldau qate bolar edi. Óitkeni kóshbasshynyng qarym-qabileti osynday syn sәtterde tanylady. Býginde Preziydentke qoghamnyng qoldauy artuynyng sebebi de osy dep oilaymyz», – dep jauap berdi.

16 nauryzda Preziydent Toqaev jana sayasy reformalar paketin jariyalaytynyn aitty. Búghan qatysty Memlekettik hatshy Erlan Qarin bylay deydi:

«Meninshe Joldau halyqtyng kókeyindegi kóptegen mәselelelerge jauap beredi. Múnda aitylatyn kóptegen mәseleler qoghamdyq talqylaular arqyly pysyqtalghan. Mysaly, Últtyq kenesting songhy otyrysynda 37 mýshesi týgel sóz sóilep, úsynystaryn aitty. Odan basqa sarapshylarmen әrtýrli talqylaular ótti. Yaghni, jan-jaqty saralau, pysyqtau júmystary jýrude».

El ishinde qyzu talqylanghan taqyryptardyng biri – Preziydent Toqaevtyng «Bolashaq» baghdarlamasyna Reseylik JOO-lar sanyn arttyru turaly bastamasy boldy. Memlekettik hatshy búl mәselege qatysty:

«Batystyq JOO-lardy qysqartyp, Reseylik JOO-lardy engizu degen әngime bolghan joq. Mәsele – tek tehnikalyq mamandyqtargha basymdyq beru. Bizde osy uaqytqa deyin «Bolashaq» baghdarlamasymen bilim alghandardyng 60 payyzgha juyghy gumanitarlyq baghytty tandaghan. Preziydent tehnikalyq mamandyqtargha basymdyq beru turaly aitty. Endi ekonomikamyzdy qayta qúruymyz kerek bolatyn bolsa, әriyne, bizge injiynerlik-tehnikalyq mamandar kerek. Onyng ishinde medisina da bar. «Bolashaq» jyl sayyn әlemdik reytingtegi 200 uniyversiytetting tizimin bekitedi. Yaghni, biz eldi tandamaymyz, JOO-nyng reytingine qaraymyz», – dedi.

Abai.kz