Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 10 mamyrda Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghannyng shaqyruymen Týrkiya Respublikasyna memlekettik issapargha ketti. Preziydent Toqaevty Týrkiyanyng viyse-preziydenti Fuat Oktay, Ankara gubernatory Vasip Shahin jәne basqa da birqatar resmy túlghalar kýtip alghan.

Resmy delegasiyalardyng qatysuymen eki elding preziydenti arasynda kelissózder jýrgizildi. Eki jaq Qazaqstan men Týrkiya arasyndaghy strategiyalyq seriktestikti odan ary damytudyng perspektivalaryn jan-jaqty talqylap, sauda-ekonomikalyq, investisiyalyq jәne mәdeniy-gumanitarlyq baylanystardy nyghaytugha erekshe kónil bóldi.

Sonday-aq, memleketter basshylary ghalamdyq jәne aimaqtyq ózekti mәselelerdi qarastyryp, halyqaralyq qúrylymdardaghy ózara yntymaqtastyqty talqylady.

Kezdesu barysynda Qasym-Jomart Toqaev «Týrkiya – Qazaqstannyng Euraziya qúrlyghyndaghy eng manyzdy әri senimdi seriktesterining biri, dosy hәm bauyrlasy» ekenin atap ótti.

«Týrkiya – Qazaqstannyng negizgi 5 sauda seriktesining biri. Alys-berisimiz jyldan jylgha artyp keledi. Mysaly, 2021 jyly 5 milliard dollargha jetken. Osy qarqyndy azaytpay, sauda-sattyqty 10 milliard dollargha jetkizuimiz kerek.

Búdan bólek, Týrkiya Qazaqstannyng eng iri 10 investorynyng qatarynda. Ekonomikamyzgha 4 milliard dollardan astam investisiya qúidy. Qazaqstannyng Týrkiyagha salghan kapitaly – 1 milliard dollardan astam. Songhy eki jylda Qazaqstanda 16 investisiyalyq joba jýzege asyryldy. Qazir 10 jana joba pysyqtalyp jatyr. Qazaqstanda jasyl ekonomika, IT-tehnologiya, gharysh, óndiris siyaqty salalar tolyq iygerilmegen. Sizderdi osy salalarda birlese júmys isteuge shaqyramyn. Biz týrik investorlarynyng barlyq bastamasyn qoldaugha jәne olargha qolayly jaghday jasaugha dayynbyz.

Men Týrkiyanyng iri investorlarymen kezdesetin boldym. Onda investisiyalyq yntymaqtastyqty damytudyng joldaryn talqylaymyz. Kezdesuding qorytyndysy boyynsha birqatar kommersiyalyq kelisim-sharttargha qol qoyylady. Olardyng jalpy somasy 1 milliard dollar bolmaq», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

«Týrkiya – bizding tәuelsizdigimizdi alghashqy bolyp moyyndaghan el. Ony qazaq halqy eshqashan úmytpaydy. Qazaqstan –Týrkiyadan eshqashan da, eshqanday da ziyan shekpegen el. Áli de solay jalghasyp keledi. Qazaqstan men Týrkiya – tamyrlas, bauyrlas, dostas memleketter. Bizding sheteldegi alghashqy elshiligimiz Ankarada ashylghan. Múnyng simvoldyq mәni zor. Qazaqstan men Týrkiya arasynda diplomatiyalyq qatynas ornaghanyna biyl 30 jyl toldy. Osy kezende bizding yntymaqtastyghymyz nyghayyp, strategiyalyq seriktestikke ainaldy. Auqymdy sharttyq-qúqyqtyq negiz qalyptasty. Sauda-ekonomikalyq jәne mәdeniy-gumanitarlyq baylanys, jahandyq jәne ónirlik qúrylymdar ayasyndaghy yqpaldastyq oidaghyday damyp kele jatyr», – dedi preziydent Toqaev

Óz kezeginde Týrkiya Preziydenti eki el arasyndaghy qarym-qatynasty odan әri damytugha mýddeli ekenin, Qazaqstannyng jýrgizip otyrghan reformalaryn qoldaytynyn aitty.

«Biz әriptestigimizdi keneytilgen strategiyalyq seriktestik dengeyine kóterdik. Týrkiya men Qazaqstan – ortaq tariyh, til, din jәne mәdeny qúndylyqtardan quat alghan әri myqty baylanys ornatqan bauyrlas memleketter. Biz Týrkiya eli Qazaqstannyng túraqtylyghy men tynyshtyghyna erekshe kónil bólemiz.  Sizding Jana Qazaqstandy qúru jolyndaghy kýsh-jigeriniz ben tabandylyghynyzdy qúrmetteymin. Osy baghyttaghy auqymdy reformalarynyzdy qoldaymyn», – dedi Rejep Tayyp Erdoghan.

«Qazaq bauyrlarymyzdyng túraqtylyghy men tynyshtyghyna asa mýddeli ekenimizdi jәne sauda-ekonomikalyq, mәdeniyet, qauipsizdik salalarynda birge bolatynymyzdy aitqym keledi. Biz ekijaqty jәne kópjaqty qatynastarymyzdy nyghayta beremiz dep kelistik. BÚÚ, Islam yntymaqtastyq úiymdaryndaghy birligimizdi arttyramyz. Atamekenimizden kelip otyrghan Preziydent Qasym-Jomart Toqaev myrza men onyng qúrmetti delegasiyasynyng kelgenine asa quanyshtymyz», – dedi Rejep Tayyp Erdoghan.

Eki jaqty jiynnyng nәtiyjesinde Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev pen Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghan keneytilgen strategiyalyq seriktestik turaly birlesken mәlimdemege qol qoydy.

Kezdesu barysynda óndeu jәne qayta óndeu ónerkәsibi, qúrylys salasyndaghy  jәne agroónerkәsip keshenindegi birlesken investisiyalyq jobalardy jýzege asyru, kólik-tranzittik seriktestikti nyghaytu, Transkaspiy halyqaralyq kólik baghdarynyng әleuetin tolyq paydalanu mәseleleri keninen talqylandy. Sifrlandyru jәne ozyq tehnologiyalar, turizm jәne bilim beru salalaryndaghy ózara yqpaldastyqqa nazar audaryldy. Sonday-aq, Týrkiya tarapyna irgeli tehnikalyq uniyversiytetterining filialdaryn Qazaqstanda ashu turaly úsynys aityldy.

Qazaqstan men Týrkiya memleketteri arasynda jana 14 qújatqa qol qoyyldy. Atap aitsaq:

1. Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministrligi men Týrkiya Respublikasynyng Preziydenti janyndaghy memlekettik arhivter basqarmasy arasyndaghy yntymaqtastyq turaly hattama.
2. Qazaqstan respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligi men Týrkiya Respublikasy Preziydentining apparaty janyndaghy kommunikasiya basqarmasy arasyndaghy BAQ salasy boyynsha yntymaqtastyq turaly memorandum.
3. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy halyqaralyq qúramdastyrylghan jýk tasymaldary turaly kelisim.
4. Qazaqstan Respublikasy men Týrkiya Respublikasy arasyndaghy kórsetiletin qyzmetter saudasy turaly kelisimge Tehnikalyq tapsyrma.
5. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy aqparat almasu isin úiymdastyru jәne kedendik baqylau rәsimderin onaylatu turaly kelisim.
6. Qazaqstan Respublikasy Ekologiya, geologiya jәne tabighy resurstar ministrligining Orman sharuashylyghy jәne januarlar dýniyesi komiyteti men Týrkiya Respublikasy Auyl jәne orman sharuashylyghy ministrligining Orman sharuashylyghy bas basqarmasy arasyndaghy orman sharuashylyghy salasy boyynsha ózara yntymaqtastyq turaly memorandum.
7. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy ósimdikter karantiyni jәne olardy qorghau salasy boyynsha yntymaqtastyq turaly kelisim.
8. Qazaqstan Respublikasy Sifrlyq damu, innovasiyalar jәne aerogharysh ónerkәsibi ministrligi men Týrkiya Respublikasy Industriya jәne tehnologiya ministrligi arasyndaghy aqparattyq tehnologiyalar salalary boyynsha yntymaqtastyq turaly memorandum.
9. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy әskery barlau salasy boyynsha yntymaqtastyq turaly hattama.
10. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy әskery arhivter, әskery tariyh, muzeytanu jәne әskery jariyalanymdar salalary boyynsha yntymaqtastyq turaly hattama.
11. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Týrkiya Respublikasynyng Ýkimeti arasyndaghy bilim beru salasy boyynsha yntymaqtastyq turaly kelisim.
12. Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministrligi men Týrkiya Respublikasy Mәdeniyet jәne turizm ministrligi arasyndaghy kiynematografiya salasy boyynsha  ózara týsinistik turaly memorandum.
13. Qazaqstan Respublikasy Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligi men Týrkiya Respublikasy Jastar jәne sport ministrligi arasyndaghy jastar sayasaty salasy boyynsha ózara týsinistik turaly memorandum.
14. Qazaqstan Respublikasy Ekologiya, geologiya jәne tabighy resurstar ministrligi men Týrkiya Respublikasy Qorshaghan orta, urbanizasiya jәne klimattyng ózgerui ministrligi arasyndaghy qorshaghan ortany qorghau salasy boyynsha yntymaqtastyq turaly ózara týsinistik memorandumy.

Dayyndaghan Ayjan Temirhan

Abai.kz