«قازاقستان – تۇركيادان ەشقاشان زيان كورگەن جوق»
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 10 مامىردا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ شاقىرۋىمەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنا مەملەكەتتىك ىسساپارعا كەتتى. پرەزيدەنت توقاەۆتى تۇركيانىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى فۋات وكتاي، انكارا گۋبەرناتورى ۆاسيپ شاحين جانە باسقا دا بىرقاتار رەسمي تۇلعالار كۇتىپ العان.
رەسمي دەلەگاتسيالاردىڭ قاتىسۋىمەن ەكى ەلدىڭ پرەزيدەنتى اراسىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلدى. ەكى جاق قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى ودان ارى دامىتۋدىڭ پەرسپەكتيۆالارىن جان-جاقتى تالقىلاپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق، ينۆەستيتسيالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى نىعايتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى.
سونداي-اق، مەملەكەتتەر باسشىلارى عالامدىق جانە ايماقتىق وزەكتى ماسەلەلەردى قاراستىرىپ، حالىقارالىق قۇرىلىمدارداعى ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى تالقىلادى.
كەزدەسۋ بارىسىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ «تۇركيا – قازاقستاننىڭ ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى ەڭ ماڭىزدى ءارى سەنىمدى سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى، دوسى ءھام باۋىرلاسى» ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«تۇركيا – قازاقستاننىڭ نەگىزگى 5 ساۋدا سەرىكتەسىنىڭ ءبىرى. الىس-بەرىسىمىز جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى. مىسالى، 2021 جىلى 5 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. وسى قارقىندى ازايتپاي، ساۋدا-ساتتىقتى 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋىمىز كەرەك.
بۇدان بولەك، تۇركيا قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى 10 ينۆەستورىنىڭ قاتارىندا. ەكونوميكامىزعا 4 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا قۇيدى. قازاقستاننىڭ تۇركياعا سالعان كاپيتالى – 1 ميلليارد دوللاردان استام. سوڭعى ەكى جىلدا قازاقستاندا 16 ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلدى. قازىر 10 جاڭا جوبا پىسىقتالىپ جاتىر. قازاقستاندا جاسىل ەكونوميكا، IT-تەحنولوگيا، عارىش، ءوندىرىس سياقتى سالالار تولىق يگەرىلمەگەن. سىزدەردى وسى سالالاردا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرامىن. ءبىز تۇرىك ينۆەستورلارىنىڭ بارلىق باستاماسىن قولداۋعا جانە ولارعا قولايلى جاعداي جاساۋعا دايىنبىز.
مەن تۇركيانىڭ ءىرى ينۆەستورلارىمەن كەزدەسەتىن بولدىم. وندا ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدىڭ جولدارىن تالقىلايمىز. كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بىرقاتار كوممەرتسيالىق كەلىسىم-شارتتارعا قول قويىلادى. ولاردىڭ جالپى سوماسى 1 ميلليارد دوللار بولماق»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
«تۇركيا – ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاشقى بولىپ مويىنداعان ەل. ونى قازاق حالقى ەشقاشان ۇمىتپايدى. قازاقستان –تۇركيادان ەشقاشان دا، ەشقانداي دا زيان شەكپەگەن ەل. ءالى دە سولاي جالعاسىپ كەلەدى. قازاقستان مەن تۇركيا – تامىرلاس، باۋىرلاس، دوستاس مەملەكەتتەر. ءبىزدىڭ شەتەلدەگى العاشقى ەلشىلىگىمىز انكارادا اشىلعان. مۇنىڭ سيمۆولدىق ءمانى زور. قازاقستان مەن تۇركيا اراسىندا ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناعانىنا بيىل 30 جىل تولدى. وسى كەزەڭدە ءبىزدىڭ ىنتىماقتاستىعىمىز نىعايىپ، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىككە اينالدى. اۋقىمدى شارتتىق-قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستى. ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىس، جاھاندىق جانە وڭىرلىك قۇرىلىمدار اياسىنداعى ىقپالداستىق ويداعىداي دامىپ كەلە جاتىر»، – دەدى پرەزيدەنت توقاەۆ
ءوز كەزەگىندە تۇركيا پرەزيدەنتى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ودان ءارى دامىتۋعا مۇددەلى ەكەنىن، قازاقستاننىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان رەفورمالارىن قولدايتىنىن ايتتى.
«ءبىز ارىپتەستىگىمىزدى كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە كوتەردىك. تۇركيا مەن قازاقستان – ورتاق تاريح، ءتىل، ءدىن جانە مادەني قۇندىلىقتاردان قۋات العان ءارى مىقتى بايلانىس ورناتقان باۋىرلاس مەملەكەتتەر. ءبىز تۇركيا ەلى قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن تىنىشتىعىنا ەرەكشە كوڭىل بولەمىز. ءسىزدىڭ جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ جولىنداعى كۇش-جىگەرىڭىز بەن تاباندىلىعىڭىزدى قۇرمەتتەيمىن. وسى باعىتتاعى اۋقىمدى رەفورمالارىڭىزدى قولدايمىن»، – دەدى رەجەپ تايىپ ەردوعان.
«قازاق باۋىرلارىمىزدىڭ تۇراقتىلىعى مەن تىنىشتىعىنا اسا مۇددەلى ەكەنىمىزدى جانە ساۋدا-ەكونوميكالىق، مادەنيەت، قاۋىپسىزدىك سالالارىندا بىرگە بولاتىنىمىزدى ايتقىم كەلەدى. ءبىز ەكىجاقتى جانە كوپجاقتى قاتىناستارىمىزدى نىعايتا بەرەمىز دەپ كەلىستىك. بۇۇ، يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمدارىنداعى بىرلىگىمىزدى ارتتىرامىز. اتامەكەنىمىزدەن كەلىپ وتىرعان پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ مىرزا مەن ونىڭ قۇرمەتتى دەلەگاتسياسىنىڭ كەلگەنىنە اسا قۋانىشتىمىز»، – دەدى رەجەپ تايىپ ەردوعان.
ەكى جاقتى جيىننىڭ ناتيجەسىندە قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدى.
كەزدەسۋ بارىسىندا وڭدەۋ جانە قايتا وڭدەۋ ونەركاسىبى، قۇرىلىس سالاسىنداعى جانە اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى بىرلەسكەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ، كولىك-ترانزيتتىك سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ، ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعدارىنىڭ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ ماسەلەلەرى كەڭىنەن تالقىلاندى. تسيفرلاندىرۋ جانە وزىق تەحنولوگيالار، تۋريزم جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى ءوزارا ىقپالداستىققا نازار اۋدارىلدى. سونداي-اق، تۇركيا تاراپىنا ىرگەلى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن قازاقستاندا اشۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتىلدى.
قازاقستان مەن تۇركيا مەملەكەتتەرى اراسىندا جاڭا 14 قۇجاتقا قول قويىلدى. اتاپ ايتساق:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك ارحيۆتەر باسقارماسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ اپپاراتى جانىنداعى كوممۋنيكاتسيا باسقارماسى اراسىنداعى باق سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى حالىقارالىق قۇرامداستىرىلعان جۇك تاسىمالدارى تۋرالى كەلىسىم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر ساۋداسى تۋرالى كەلىسىمگە تەحنيكالىق تاپسىرما.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اقپارات الماسۋ ءىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە كەدەندىك باقىلاۋ راسىمدەرىن وڭايلاتۋ تۋرالى كەلىسىم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى اۋىل جانە ورمان شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى باس باسقارماسى اراسىنداعى ورمان شارۋاشىلىعى سالاسى بويىنشا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى وسىمدىكتەر كارانتينى جانە ولاردى قورعاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى يندۋستريا جانە تەحنولوگيا مينيسترلىگى اراسىنداعى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالالارى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اسكەري بارلاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اسكەري ارحيۆتەر، اسكەري تاريح، مۋزەيتانۋ جانە اسكەري جاريالانىمدار سالالارى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگى اراسىنداعى كينەماتوگرافيا سالاسى بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى جاستار جانە سپورت مينيسترلىگى اراسىنداعى جاستار ساياساتى سالاسى بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى قورشاعان ورتا، ۋربانيزاتسيا جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى مينيسترلىگى اراسىنداعى قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك مەموراندۋمى.
دايىنداعان ايجان تەمىرحان
Abai.kz
