Býginde әlem kýrdeli ekonomikalyq jәne sayasy ózgerister kezenin bastan keship jatyr. Ukrainadaghy soghys – geosayasy jaghdaydyng shiyelenisuining basty kórsetkishi. Nәtiyjesinde, dýniyejýzi qorghanys qabiletin arttyru ýshin әskery budjetti kóbeytuge kiristi. Osy túrghydan juyrda «Forbes» redaksiyasy Qazaqstan әskerining әl-auqaty qanday ekenin saralap kórgen eken.

Nauryz aiynyng basynda «Reuters» agenttigi Europalyq Odaq qaru-jaraqpen qamtamasyz etu jәne әskery tehnologiyany damytu mәselesinde tәuelsiz bolu ýshin qorghanys shyghyndaryn kóbeytetinin habarlady. 2021-2027 jyldargha arnalghan EO budjetinde tiyisti bólim payda bolady. Atalghan maqsatqa €13,1 mlrd qarastyrylghan, búl barlyq shyghyndardyng 1,2%-yn qúraydy.

Al nauryz aiynyng sonynda Jo Bayden 2022 jyly AQSh qorghanys budjetin 773 milliard dollargha deyin úlghaytu josparlanyp otyrghanyn mәlimdegen edi. Ol Kongress el qauipsizdigi tarihyndaghy eng ýlken investisiyany qoldauy kerek ekenin atap ótken. Sonday-aq AQSh preziydenti qorghanys budjetinde NATO-ny qoldaugha jәne Europadaghy әskery tejeudi kýsheytuge 6,9 milliard dollar bólu qarastyrylghanyn aitty.

Qytay biyligi de 2022 jyly Últtyq qorghanys shyghyndaryn 7,1%-gha, 229 milliard dollargha deyin arttyrugha niyetti ekenin mәlimdedi.

Resey әskery shyghyndardy jyl sayyn arttyryp keledi. Biyldyng ózinde «Últtyq qorghanys» bólimi boyynsha qarjylandyru 3,5 trln rublidi ($43,7 mlrd) yaghny budjetting 15%-yn qúraghan.

Álemdegi әskerlerding jauyngerlik әzirligin baghalau ýshin GFP (Global Fire Power) zertteu kompaniyasynyng Military Strength Ranking reytingi bar. Reyting 50-ge juyq kórsetkish boyynsha jasalady. Olardyng ishinde әskery qyzmetshiler sany, tehnikalyq jaraqtanu dengeyi, qarjylandyru kólemi, zamanauy tehnologiyalardy paydalanu dәrejesi jәne t.b. kiredi. 2022 jylghy qantardaghy reytingte alghashqy ýsh oryndy dәstýrli týrde AQSh, Resey jәne Qytay alyp túr.

Ayta ketsek, Ukraina әskeri birden ýsh satygha kóterilip, 140-tyng arasynda 22-shi oryngha ie boldy. Qazaqstan 64-shi oryngha jayghasty, elding әskery quaty bir jyl ishinde ózgergen joq.

Sonymen qatar, Qazaqstan qorghanys salasyna júmsalatyn qarjyny da úlghaytyp otyr.  Mәselen, 2021 jyly olar 10,9%-gha ósip, 744,7 mlrd tengege (1,7 mlrd dollar) jetti.  Respublikalyq budjetke sәikes, biylghy jyly әskery shyghyndar shamamen 10 payyzgha artyp, 859 milliard tengege (1,8 milliard dollar) jetedi.

Qazaqstandaghy Qantar oqighasy kezinde ÚQShÚ kýshterining elge kirgizilgeni bәrimizge mәlim. Osydan keyin Preziydent Toqaev Qazaqstan armiyasyn reformalaudy, sonday-aq, onyng qaru-jaraghyn janartudy tapsyrdy.

«Áskerlerde әli de kenestik kezendegi qaru-jaraqtyng kóp bóligi bar», - dep synaghan edi Memleket basshysy. Qantar aiynyng ortasynda Premier-Ministr Álihan Smayylov Qorghanys ministrligine mýddeli organdarmen birlesip, qaruly kýshterdi reformalau, sonday-aq әskerding qorghanys qabiletin týbegeyli arttyru boyynsha úsynystar әzirleudi tapsyrghan bolatyn.

Nazerke Altayqyzy

Abai.kz