Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
El ishi... 3870 1 pikir 28 Shilde, 2022 saghat 12:13

Qazaqstan: Syrtqy saudanyng jaghdayy qalay?

2015-2016 jyldardaghy qúldyraudan keyin elimizding syrtqy saudasy qayta jandanyp keledi. Biyl qantar-mamyr ailary aralyghynda elimizding jalpy syrtqy saudasy byltyrghy qantar-mamyr ailary kezenimen salystyrghanda 53.6%-gha ósip, 41.4 mlrd tengeni qúrady (eksport 31.3 mlrd +68.9%, import 10.1 mlrd +19.9%).

Búghan múnay men gaz naryghyndaghy baghalardyng qymbattauy jәne eksport kólemining artuy sebep boldy. Aytalyq, 2021 jyldan bastap energiya kózderinen týsetin eksporttyq tabystar qayta qalpyna kele bastady. Mysaly, Brent markaly múnay baghasynyng bir barreli 100 AQSh dollaryna deyin ósti.

Degenmen syrtqy saudanyng kólemi 2012-2014 jyldargha qaraghanda әli de tómen. Mysaly,  2013 jyldyng qantar-mamyr aralyghynda Qazaqstannyng syrtqy tauar ainalymy 55.9 mlrd tenge (eksport - 44.4 mlrd, import - 11.5 mlrd) boldy.

"Qazaqstan syrtqy naryqqa negizinen óndelmegen shiykizatty shygharady. Olar әrtýrli tauarlar. Mysaly biyl 71 týrli ónim syrtqa shygharylypty. Alayda negizgi tabys otyn-energetikalyq shiykizattan jәne metaldardan týsedi. (sәikesinshe 69.2% jәne 13.7%). Solardyng ishinde syrtqa shygharghan miyneraldy resurstarynyng baghasy 23.2 mlrd dollardy qúrady. Búl 2021 jyldyng qantar-mamary ailary aralyghymen salystyrghanda (12.8 mlrd) 81.3%-gha joghary", - deydi Jusan Analytics zertteu ortalyghynyng taldaushysy Ayat Súraghanov.

Onyng aituynsha elimizding negizgi eksporttaushy ónirleri: Atyrau, Núr-Súltan qalalary jәne BQO. Solardyng ishinde kósh basynda Atyrau óniri túr (13.6 mlrd dollar).

Biylghy jyldyng 5 aiy ishinde Qazaqstan ónimin eng kóp importtaghan el Italiya eken. Qazaqstannyng eksporttyq qúrylymynda Italiya 18.4% ýlesti alady. Al Europa elderining jalpy ýlesi el eksportynyng 52.8%-yn alyp jatyr.

"Elimizde import kólemi de úlghaydy. Búl rettegh әriyne, tauarlardy Qytaydan importtau basqa eldermen salystyrghanda basymdyqqa ie (36.6%). Import boyynsha tauar nomenklaturasynyng keng spektri qamtylghan. Elimizge bәrinen búryn osy tauarlar keledi: dәri-dәrmekter (610 mln dollargha), avtokólikter (481 mln), telefondar (454 mln), esepteuish tehnikalar (390 mln), kiyim-keshekter (343 mln), qosalqy bólshekter men jasaqtauyshtar (300 mln)", - deydi Ayat Súraghanov.

Onyng aituynsha  importtyq tauarlardyng basym bóligi Almaty, Núr-Súltan jәne Almaty oblysyna jetkiziledi (sәikesinshe 50.8%, 9.5% jәne 8.0%).

Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa mýshe (EAEO) elderding eksporty jalpy syrtqy saudanyng bar bolghany 8.6%-yn qamtidy. 2022 jyldyng 5 aiy ishinde eksport bar bolghany 2.4%-gha ósti. Onyng ózi Resey Federasiyasyna jasalghan eksport esebinen ghana (2.7 mlrd dollar) ósken.

"Eger alys shetelderge eksporttauda múnay basymdyqqa ie bolsa, EAEO elderine shygharylatyn tauarlargha qara jәne týsti metaldar, bastapqy metallurgiyalyq ónimder jәne biday úny kiredi", - dedi Jusan Analytics taldaushysy.

Ónirlerde  import edәuir әrtaraptandyrylghan. Jalpy importtyng 41%-y EEAO elderine tiyesili. Olardyng ishinde 38.4%-y Reseyden importtalady. Resey Qazaqstannyng negizgi sauda әriptesi. Reseyden jetkiziletin tauar kólemi 9.7%-gha artyp, 6.6 mlrd dollargha jetti.

 

Japparbergen Aybota

 Abai.kz

1 pikir