Keybir telearnalarda keshqúrym, yaghny elding ekran aldyna jinalar uaqytynda (praym-taym) qoghamgha belgisiz bir adamdar otyryp alyp, týkke túrmaytyn taqyrypta týkke túrmaytyn әngime aityp, adamnyng jynyn keltiretinin qaytersin! Habar sonynda «Aqparat ministrligining tapsyrmasy boyynsha әzirlendi» dep aiqaylata jazyp qoyady. Ókinishke oray, qazaq tilinde osynday baghdarlamalar kóbeyip ketti. Oblystyq teledidarlarda da osynday soraqylyqtardy kórip qalamyn elge barghanda. Meninshe, osy memlekettik tapsyrystardyng bólinui men oryndaluy turaly naghyz shygharmashylyq... audit kerek! Óitkeni ministrlik osy habarlardyng dayyndaluyna budjet qarjysyn, yaghny siz ben bizding salyghymyzdy júmsap otyr ghoy!

***

«Miyr» telearnasynan «Mәskeu ýshin shayqas» atty filimdi kórsetip jatqanyn kózim shaldy. Osyghan oray bir oqigha esime týsip ketkeni.

Keybir telearnalarda keshqúrym, yaghny elding ekran aldyna jinalar uaqytynda (praym-taym) qoghamgha belgisiz bir adamdar otyryp alyp, týkke túrmaytyn taqyrypta týkke túrmaytyn әngime aityp, adamnyng jynyn keltiretinin qaytersin! Habar sonynda «Aqparat ministrligining tapsyrmasy boyynsha әzirlendi» dep aiqaylata jazyp qoyady. Ókinishke oray, qazaq tilinde osynday baghdarlamalar kóbeyip ketti. Oblystyq teledidarlarda da osynday soraqylyqtardy kórip qalamyn elge barghanda. Meninshe, osy memlekettik tapsyrystardyng bólinui men oryndaluy turaly naghyz shygharmashylyq... audit kerek! Óitkeni ministrlik osy habarlardyng dayyndaluyna budjet qarjysyn, yaghny siz ben bizding salyghymyzdy júmsap otyr ghoy!

***

«Miyr» telearnasynan «Mәskeu ýshin shayqas» atty filimdi kórsetip jatqanyn kózim shaldy. Osyghan oray bir oqigha esime týsip ketkeni.

Osydan biraz uaqyt búryn issaparmen Mәskeuge barghanmyn. Áuejaydaghy shekaralyq baqylaudan ótip jatyrmyz. Mening tólqújatymdy alghan reseylik shekarashy jas jigit maghan bylay demesi bar ma: «Nu y kak vam, kazaham, posle SSSR jiyvetsya tam v Kazahstane bez nas, russkiyh?», - dep. Jan-jaghyma qaradym, bir-eki qazaq aghayyn, qalghandary basqa últ ókilderi. Bәri maghan qarap túr, ne dep jauap beredi eken dep. Mening jauabym bylay boldy: «Ocheni horosho jiyvetsya bez takih nevospitannyh russkiyh, kak ty! K schastiu, esti drugie russkiye, kotorye bolee vospitany, chem, ty! Ty, navernoe, ne znaeshi, esly by ne bylo 28-my geroev iz Almaty, kotorye zashitily Moskvu, ty seychas razgovarival by po-nemeski! Posle raboty sezdy k razezdu Dubosekovo y poklonisi moim zemlyakam!». Bir minut pauza - ýnsizdik. Sodan keyin ainalamdaghylar meni qoldaghan bolyp, qol soghyp jiberdi. Osy oqigha әli de esimnen ketpeydi...

***

Mәssaghan! Bas prokurordyng birinshi orynbasary bylay depti: «Qazaqstandyq terrorist - júmyssyz, jogharghy bilimi joq, bolashaghy joq jas jigit». Olay bolsa, elding jartysy terrorist qoy!

***

EXPO-2017 turaly. Áriyne, elimiz jýzden jýirik bop, osynau bedeldi bәigeden ozyp shyqqanyna quanuymyz kerek. Quanayyq! Biraq osy quanyshty sezimge kәduilgi kýdikting qosylatyny da qúpiya emes. Ol kýmәn mynaday súraqtargha sayady.

Birinshiden, kez kelgen kórmede elding ekonomikasynyn, ghylymiy-tehnikalyq salasynyng әlem nazaryna iliguge layyq ozyq ýlgileri kórsetilui tiyis qoy. Biz nemizdi kórsetemiz? Múnay múnaralary men túrbalardy ma? Álde aluminiy «chushkalaryn» ba? Álde keshegi zauyt pen fabrikalar ghimarattarynyng ornyn basqan sauda ortalyqtaryn ba? Dýnie jýzine: «Mynau qazaqstandyq brend!» - dep maqtana kórsetetin qanday innovasiyalyq janalyghymyz bar?

Ekinshiden, EKSPO-ny... OBSE-ge ainaldyryp, ekinshi ret qatelesuding keregi joq. Keybir sheneunikter aityp jatqanday, «búl býkil әlemning Qazaqstannyng qoghamdyq-sayasy damuynyng jolyn qoldauy!» - dep taza infraqúrylymdyq mәseleni orynsyz sayasilandyru dúrys emes! EKSPO sekildi dýnie elding demokratiyalyq damuy men adam qúqyqtary men bostandyqtarynyng oryndalu jaghdayyna ýsh qaynasa sorpasy qosylmaydy.

Ýshinshi mәsele - bizding jemqorlyq jaylaghan elge óte-móte kókeykesti: resmy derekter boyynsha EKSPO-ny ótkizuge 1,5 milliard dollarday qarjy qajet eken. Ol qarjy qaydan keledi? Taghy da memleketting onsyz da azayyp bara jatqan qarjysyn júmsap, zeynetkerler men budjet qyzmetkerlerin taghy da alalaymyz ba? Biznes kómektesse, ol qanday sharttar negizinde óz qaltasynan aqsha shygharmaq? Eng bastysy - sol qyruar qarjynyng júmsaluyn kim, qalay qadaghalaydy? Taghy da tistegenning auzynda kete me? Qazirgi «otkat» mólsheri 30 payyz ekenin eskersek, ol jarty milliard dollar ghoy!

Tórtinshiden, osy kórme bizge, Qazaqstan ekonomikasyna naqty ne beredi? 1,5 milliard júmsasaq, tabar naqty paydamyz qanday?

Ázirshe bir nәrse aiqyn kórinip otyr: EKSPO ótkizu mýmkindigin bizding biylik ózining sayasy piary retinde paydalana bastady. Barlyq resmy BAQ-tar jer astynan EKSPO-ny emes, jeti qoyan tapqanday, bórigin aspangha laqtyryp, osynyng bәrin elde qalyptasqan qoghamdyq-sayasy jýieni aqtau maqsatynda nasihat jýrgize bastady. Jәne de osy nauqan 2017 jylgha deyin sozylatyn synayy bar.

EKSPO-2017-ni biylik «halyqaralyq dengeydegi orasan jetistik», «elding syrtqy arendaghy tanymaldyghynyng simvoly» dep alaqaylap jatyr. Men bir ghana súraq qoyamyn, aghayyn: «Ótken jyldary EKSPO qay elde ótkenin jәne kelesi jyly qayda ótetinin sizder bilesizder me?»

***

Jelidegi bir әngimedegi jauabym: men sening ruyndy bilmeymin, maghan ruhyng bar ma, joq pa, sol manyzdy! Tozar qazaq - rushyl, ozar qazaq - ruhshyl bolady!

***

Aqordanyng ortalyq kommunikasiyalar qyzmetining resmy ókili el aldyna shygha bastapty. Biz kezinde Ýkimet baspasózi qyzmetinde jýrgende apta sayyn, әrbir sәrsenbide barlyq (!) BAQ ókilderin shaqyryp, olarda jariyalanghan әrbir syn maqalagha jauap beruge tyrysatyn edik. Ýkimetting byt-shytyn shygharyp jýrgen eng synshyl BAQ-targha esigimiz ashyq bolatyn. Al myna jigit «preziydent jana jyldyq shyrshanyng shamyn jaghady» dep qysqa qayyryp jatyr. Tek BAQ qana emes, barsha eldi mazalap jýrgen saualdargha jauap joq. Shyrshany emes, halyqtyng biylikke degen senimining shamyn kim jaghady sonda?

(«Feysbuktaghy» jazbalar)

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 45 (173) ot 06 dekabrya 2012 g.