«Biz kelmeske ketken jongharlarmen soghystaghy jenisterimizdi eske alghan sayyn, shyntuaytynda, baghzy úlylyghymyzdy joqtaymyz»

«Biz kelmeske ketken jongharlarmen soghystaghy jenisterimizdi eske alghan sayyn, shyntuaytynda, baghzy úlylyghymyzdy joqtaymyz»

Múnyng dәl qay sәtte bastalghany esimde joq. Ómirimizding nәti jappay da tapjylmay bir shetke yghystyryla bastaghan uaqytty aitam. Balalarymyz olardyng jyryn jyrlap, olardyng biyin biyley bastaghan kezdi aitam. Olardyng tirligin aina-qatesiz qaytalaudy shyghardyq: kiyinu ýlgisinen bastap sóileu mәnerine deyin. Bizding tirligimiz kýmәndi týpnúsqanyng nashar kóshirmesindey kórine bastady. Ár qúbylystyng óz kompilyasiyalanghan núsqasy payda boldy. Ádebiyette. Teatrda. Kinoda. Kitapsymaqtar, spektaklisymaqtar, kinosymaqtar. Baghyt-baghdarsyz dedektegen tirlik ómir sýruge úqsas dýnie tughyzdy. Barlyghy da bayqatpay óz-ózinen auysyp shygha keldi: bilim beru sekildi dýniye, densaulyq saqtau tektes nәrse, demokratiya siyaqty birdene...

Jәne búl ghalamat falisifikasiyagha «ótpeli kezen» deytin atau da oilap tabyldy. Yaghni, biz әli joldamyz. Deytúrghanmen, qayda bara jatqanymyz da bәimәlimdeu. Dúrys baghyt ekenine dәlel joq. Esesine, bizdi jetekke alghandardyng ózgelerding jolsiltemelerine jii kóz tastap, salystyryp otyratyndyghy - jýrer joldy aiqyn bilmegendikten degen kýmәn bar.

Osy bir transformasiyalardyn, osy bir esimder men laqap attardy, ataular men belgileulerdegi auystyru jónindegi onomastikalyq ytqulardyng barlyghy mening jeke basymnyng kýizelme refleksiyasy bolsa, shynyn aitayyn, quanar edim. Alayda, kóshege shyqsam jetip jatyr ghoy - eki qadam jasasam-aq, ainaldyra gazet-jornal makulaturasymen qaptalghan qoqysjinaghysh dýngirshekke tirelem. Dýkender - basym bóligi «ana jaqtan» әkelingen tauarlardan lyqyp túr. Adamdardyng barlyghy basynan baqayshaghyna deyin «solardykin» kiyip alghan. Kósheni boylaghan jarnama taqtayshalaryndaghy jýzinen mәnsiz kýlki tógilgen súlulardyng da tyqpalaytyny solardyng ónimi: jihaz, ýi, mәshiyne, kiyim-keshek.

Kiyim-kesheginiz ne, jaqynda maghan kastingke egiz qyz keldi. Maqpal Jýnisovanyng bala kezine kelinkireytin sýp-sýikimdi birinshi synyp oqushylary. «Atyng kim?» dep súraghanymda kishisining jauaby «Alibina» boldy, dýnie esigin ýsh minut búryn ashqany «Anjelika» dedi. Sonda kelgen oy ghoy: mine, tipti, attarymyzdyng ózi әlgindey... jyltyr shashaqty.

Al, kýni keshe dostarym tarihy tamyrylarynan tapjylmay tartyp, túnghyshtaryna Atilla esimin bergen otbasy turaly aitqan edi. Álgi býldirshindi әjesi óz mәnerine salyp - Atelenok deytin kórinedi... (Sóz joq, búl Oryndyq, Shәinek, bolmasa Amsipash degenge qaraghanda shýkirleu shyghar...)

«Nesine kýlesinder?» - deytin edi ghoy gogolidyq duan basy nókerlerine qarata. Shynynda da - nesine? (Jauap: Abaydyng ekinshi qara sózi)

Moyyndaugha mәjbýrmiz: qazirgi passionarlar basqa. Olar bizge óz attaryn teliydi. Oghan qosa, óz erejelerin. Ómir sýru daghdylaryn. Biz kelmeske ketken jongharlarmen soghystaghy jenisterimizdi eske alghan sayyn, shyntuaytynda, baghzy úlylyghymyzdy joqtaymyz. Búrynghy pozisiyalarymyzdan aiyrylyp qalghanymyz janymyzdy jegidey jeydi.

Ótkennen bizge qalghany - býginde manyzy bolarlyq esh negizi joq órkókirektik. Bizding iydeologtardyng әli kýnge deyin Anyraqay shayqasyn toylaytyny da sol...

Nelikten olay, deymin, taghy da?

Olay bolarlyghy, kez-kelgen týisinu - kýsh saludy qajet etetindikten shyghar. Al, biz ýshin búl - qiyn. Biz ýshin barlyghy jasalyp qoyghan. Biz basqa bireulerding qolymen jasalghan әlemde ómir sýremiz. Bóten jetistikter men janalyqtar ortasynda. Jattykin ýlgi etemiz dep, biz birtindep óz kelbetimizden aiyryldyq. Ol - úly jauynger men pәlsapashy, tuyndyger men júmysshy, aqyn men danyshpan dýniyetanymynyng kelbeti edi. Qazaqiya tútynushylar qoghamyna ainaldy. Bizge qalghany elikteu ghana. Biz - balamyz, al, ainalamyzdaghy әlem - bizge barlyghyn ýiretetin kóke. De-fakto bodandyq әldeqayda órkeniyetti pishimge endi.

Mine, bizder jayghasugha kiristik. Aldymen, óz ýilerimiz ben pәterlerimizdi jayghadyq. Tap solardykindey etip. Endi, óz astanamyzdy salyp jatyrmyz. Álbette, ol da әdemi. Gonkong emes, әriyne, biraq, endigi Selinograd ta emes. Meyramhanalarda asty dәmdirek dayarlay bastady, al, mәzirining teng jartysy - taghy da sol, sheteldik ataular. Eshkim dórekilenbeydi de. Jәne, dayashylardan jasqanudy qoydyq. Dýkenshilerden de. Vahterlar da tynyshtala qaldy. Jasaryp ketipti, jәne, bәri: sol vahterlar men kýzetshiler, túraqshylar men parkshiler. Olardyng jasynda bizding әkelerimiz júmys istegen edi.

Al, búlar - kýzetip túr. Demek, qoldarynan basqa eshtene kelmeydi. Olardyng qaranghylyghy men qorghansyzdyghy sonshalyq, endigide olar tek qaqpa aldyn taptaugha ghana jaramdy.

Al, men, juyq arada bizding pan, biraq, bilimsiz nemerelerimiz óz jerimizde ózgelerding kenseleri men ofisterin kýzete me dep qorqam. Olardyng qyp-qysqa týiindemelerinde jalghyz artyqshylyq - súiyq qandarynyng analiyzindegi rezus-faktor bola ma dep, taghy qorqam...
Múnyng barlyghyn nege aitu kerek?

Óitkeni, әldebir nýkte, әldebir shekara bar. Odan assan, dәrmensizdik bastalady. Ipohondriya. Búl adamnyng eshteneni ózgerte almaytynyn týsinetin kezi. Tap sol kezde ony nemqúraydylyq mendeydi. Búl orayda, aqyldy bastardyng kóbining saly sugha kete bastady ma dep qorqam. Jәne múnyng barlyghy kýsh alyp kele jatqan provinsialdyq balagan fonynda oryn alyp otyr.

Áriyne, mening oitopshizmderim bir nәrseni әp-sәtte týzete salu әreketterinen alystau. Jýiemen - kýrespeydi ghoy. Jýieni basqarady.

Býgingi oppozisiyadan ýmit joq. Keyde maghan bizding oppozisiya, qazirgi biylikting qarsylasynan kóri odaqtasynday kórinedi. Olardyng óz kelisimderi men «jeuge beru» oiyndary bar. Búl qyp-qyzyl kýreste biylik sózdi dihlofos qoldanyp keledi. Bajaylasaq, kómegi bar siyaqty.

Sonda kimge senemiz? Uaqyt degen jýrip jatyr ghoy. Biz túrghan uaqyt. Yryqsyz uaqyt ne deydi sonda, bizge?

Bilim joq - habardar bolu bar.

Oqu joq - aqparattanu bar.

Úghynu joq - internet bar. Ol barlyq jalpylama súraqqa jalpylama jauapty biledi.

Týpnúsqa joq - kóshirme bar.

Ózindik erekshelik joq - qaytalau bar.

Týiirlik joq - jalpylyq bar.

Ómirsýigishtik reflekster joq - kókeler men olardyng «sheshe salulary» bar.

Biriktiretin IYdeya joq - aktualiytet ainalasynda payda kóru bar.

Últtyq maqtanysh joq - últtyq komplekster bar.

Naghyz namysqoylyq joq - bir dertshalys kem sezinu bar.

Naqty qozghalys joq - taptauryn «qozghalu» bar.

Jalpyúlttyq sayasat joq - jasay salu men nauqandar bar.

Shyn kóshbasshylar joq - kezekshi daryldaqtar men alanshyl jar salushylar bar.

Syinyuy syily hram joq - jәne kýpirshil dindarlar bar.

Baylyqqa toly jer bar - jәne jiktelip bólingen kelbetsiz azghantay halyq bar. Negizi, endigi halyq ta joq. Mekendeushiler ghana bar.

Qas qylghanday, kinәliler joq. Nege? Óitkeni, shyndyq joq. Ártýrli jartylay shyndyqtar bar. Al, kez-kelgen jartylay shyndyq - jartylay jalghan.

Biz qazir ózimizdi qayta tanugha tyrysyp jatyrmyz. Sonymen birge, bizdi Batystyng jetistikterimen qyzyqtyryp jýr. Shyghystykin de qosa salyp. Ádettegidey - qol jetpeytin (olargha «jetu» kerek pe, ol basqa,әngime). Alayda, etnostyng ereksheligine qatysty ruhany assimilyasiyadan artyq qorqynysh joq. Halyqtar tilderin, esimderi men familiyalaryn joghaltty, tipti, atakýldikterinen de aiyryldy. Alayda, eng myqtylary ruhyn joghaltpady. Ol ólmeui kerek, sonda ghana ol mindetti týrde tilin esine týsiredi hәm ruhany jadyn qayta tiriltedi. Búl óte auyr tiyetin ýderis. Oghan qatelesu men qarbalas ta tiyesili.

Jiyrmasynshy ghasyr sonynda jer sharyna әr týrli diny aghymdar laq ete qaldy. Olar jýrekterdegi bos oryn men qanyraghan ruhany kenistikterdi toltyra bastady. Kózi ashylghan kópti bastaytyn әulie әkeyler payda boldy. Ayatollalyq yntazarlyqpen adamdar solardyng sonynan erdi, sebebi, basqa baratyn baghyt bolmady. Meshitter, ghibadathanalar men keseneler salyna bastady. Óitkeni, adam bir nәrsege senui kerek. Adam óne boyy boqtyqtyng arasynda ómir sýre bere almaydy. Adamgha fәniylik gharasat kerek.

Jaqynda bir týsirilim ýshin býkil Almatyny, qala berdi, oblysty sharlap, kóne sipatty meshit izdedim. Joq eken, onday. Barlyghy da jana. Granitpen qaptalyp, kafelimen kómkerilgen. Ondaghy otyrghandardyng da aq saqaldy atalarynan kóri jastary kóp. Men múny jaman dep otyrghan joqpyn. Mening aityp otyrghanym: búl, taghy da, qisyndy.

Múnday jaghdayda aqyldy basshylar әskerdi kýsheytpeydi. Ásker men polisiya, búl - songhy dausyz dәlel. Búl óz elining azamattarynyng jýregi men ruhy ýshin kýreste jenilgenderding dәleli. Aqyldy basshylar bilim berumen jәne mәdeniyetpen ainalysar bolar. Alayda, eng biyikke qarap, men mynaday oigha qalam: yryqqa kónbes sezimi oyanyp ketken ýzengilesterding kóptigi sonshalyq, olardan son, bólmeni biraz jeldetuge tura keledi.

Degenmen de, әli de, óz isimen ainalysyp jatqan, altyn adamdar joq emes. Jәne olar qay-qayda da bar. Men, mysaly, qanshalyqty tandanarlyqtay kórinse de, las aqshasyz kóterilgen myqty biznesmenderdi bilem. Men abyroyly mentter men arly sheneunikterdi, kishipeyil basshylar men sauatty qyzmetkerlerdi bilem.
Kózge iline bermeytin, adal júmysshylar. Álbette, múndaylar - qalypty dýniyeden góri, erekshe jaghday. Sol sebepti de, basqalargha qaraghanda olar ýshin jýiede bolu, qanshalyqty jany sýimese de oghan qyzmet etu qiyn soghady. Al, negizinen, mening kórip jýrgenim - ynghayshyl adamdar. Ekpese de, jinap jýrgender. Ózderi oilap tapqan qyrtpa úrandardan payda tauyp jýrgen joghary qyzmetti sinikter. Búl ózi bir joyyp jiberu mýmkin emes, «ishten shyqqan jaudyn» sorty: aqylsyz emes, bilimdi, oqyghan, zerek. Búlar bir kezderde qamaldarymyzdyng kiltin jau qolyna aparyp bergen-tin. Odan son, alashordashylyqtardyng ýstinen sóz tasyghynan edi. Endi, olar talmastan Onyng kez-kelgen qareketin maqtap, Bas ýstelden qaryndash týsip ketse, sonyng artynan sekiruge dayyndalyp, mandaylaryn kýshene qyrtystandyryp, prezidiumdarda otyr. Tabynudy әshkereleuge baghyt alu bastalghanda otqa may qúyatyndar da osylar, biraq. ONYNG qasynan men shyndalghan memlekettik dengeydegi menedjerlerdi, myqty sharuaqorlardy, әkki noyandardy, sauatty ekonomisterdi kórip jýrmin... Alayda, osy negizde bir nәrseni bayqamau mýmkin emes, ol - ruhany kósemderding joqtyghy. Mәdeniyetting mәiegi bolarlyqtay. Aghartushylyqtyng auyr jýgin arqalarlyqtay. Qos jaghalaudy baylanystyratyn kópirler qalmady. Mikrofonnyng jaghynda da, ber jaghynda da - jaghympazdar men bәsi tólengen qyrt-sheshender.

Múnday jaghdayda aqyldy basshylar qazynany bosqa shashyp, satqyndar men jaularynyng auzyn aqshamen jappas bolar edi. Aqsaqaldardy qymbat syilyqtarmen kemsitip, qara halyqtyng aldynda olardyng abyroyyn tókpese kerek edi. Aqyldy basshylar narazylardyng auzyn jappay, sózderine nazar salar edi. Adamdar bolashaqqa kimmen baratyndyghyn ózderi sheshu ýshin. Aqyldy basshylar qolastyndaghylardyng qyzghanyshyn, sodan keyin jekkórushiligin tughyzbas ýshin júrt kózinshe balalaryn elirtpese kerek-ti. Onyng ýstine ol balalar әldeqashan eseyip, boygha singen әdet boyynsha, býginde óz balalaryn elirtip jýr.

Aqyldy basshylar oidan mereke oilap tauyp, oghan orasan ot-shashular úiymdastyryp, muzykanttargha onsyz da shudan kereng bolghandar ýshin әuendi qattyraq oinatpas edi. Jәne, eldegi tuu kórsetkishin qalay ósirudi oilaghansha, qúldyraudy qalay tómendetu kerektigin oilar edi.

- 1 jastan 29 jasqa deyingi úrpaqtyng ýlesi halyqtyng jalpy sanynyng shamamen 50 payyzyna ten. Qazaqstannyng әr 113-shi azamaty - mýgedek bala. 36777 bala - jetim. Mýgedek balalardyng eng tómengi kýn kóris kólemi - 17119 tenge.

Mine, mening oilaytynym da osy: al búdan song kim keledi?

Orys tilinen audarylghan núsqasy nurbergen_makym blogynan alyndy.

Oryssha núsqasy myna jerde: http://forbes.kz/blogs/blogsid_11315