Endeshe, Abaydyng «Áueli imandy bol» degeni osy imandaghy jeti shartqa shýbәsiz sen degeni. Ózi imansyzdyng basqagha «Imandy bol» dep aitugha, búiyrugha esh qaqysy joq. Demek, Abay imandy. Imandy Abay ózi únatpaghan, kózi jetpegen isti halqyna «Iste» dep aitpasy, zorlap tanbasy anyq. Biz oghan (Abaygha) seneyik. Seneyik te, biz de Onyng Allahy bolghan әri bәrimizding de Jalghyz IYemiz bolghan bir ghana Allahqa iman keltireyik! Óitkeni, «Allah iman keltirgenderding IYesi» Qúran (2-257).

Jasyratyn nesi bar? Biz ghasyr boyyna Abaydy imanynan «arashalap» ústap keldik. Ondaghy maqsatymyz, ony ózimizge jaqyntadu edi. Biraq, nege ekeni «belgisiz» Abay bizden alystay berdi. Alystay berdi. Sóitsek, Abay bizden alystay bermepti. Kerisinshe, biz (Múqaghalidan basqamyz) Abaydan alystay berippiz. Dәl solay. Sóitippiz. Taghy da Molasynday baqsynyn, Jalghyz qapty, ol, tap shyny! IYә, Sóitipti Abay.

Kim jýrer tirshilikte kónil bólmey?

Bahy qoymas fәniyding minin bilmey. (Abay)

Endeshe, Abaydyng «Áueli imandy bol» degeni osy imandaghy jeti shartqa shýbәsiz sen degeni. Ózi imansyzdyng basqagha «Imandy bol» dep aitugha, búiyrugha esh qaqysy joq. Demek, Abay imandy. Imandy Abay ózi únatpaghan, kózi jetpegen isti halqyna «Iste» dep aitpasy, zorlap tanbasy anyq. Biz oghan (Abaygha) seneyik. Seneyik te, biz de Onyng Allahy bolghan әri bәrimizding de Jalghyz IYemiz bolghan bir ghana Allahqa iman keltireyik! Óitkeni, «Allah iman keltirgenderding IYesi» Qúran (2-257).

Jasyratyn nesi bar? Biz ghasyr boyyna Abaydy imanynan «arashalap» ústap keldik. Ondaghy maqsatymyz, ony ózimizge jaqyntadu edi. Biraq, nege ekeni «belgisiz» Abay bizden alystay berdi. Alystay berdi. Sóitsek, Abay bizden alystay bermepti. Kerisinshe, biz (Múqaghalidan basqamyz) Abaydan alystay berippiz. Dәl solay. Sóitippiz. Taghy da Molasynday baqsynyn, Jalghyz qapty, ol, tap shyny! IYә, Sóitipti Abay.

Kim jýrer tirshilikte kónil bólmey?

Bahy qoymas fәniyding minin bilmey. (Abay)

Bú dýniyesi (fәny - jalghan) bayansyzdyn, O dýniyesi (bahy - shyn) qaran. Jaratylysynda pende atauly (әulie bolsa da) Bú dýniyege әueli Allahqa qúlshylyq, sosyn ruhyna O dýniyelik iman jinau ýshin keledi. Sol imandy jinau barysyndaghy Qúdaygha qúlshylyq nәtiyjesi, ilimi, óneri songhylyqqa kóz, jolshyraq, ónege men ýlgi, sóz bolyp qalady. Abaydiki de, Múqaghaliydiki de - sol. Sózimizding aiqyndamasy mine mynau: «Eger Allah senderge medet berse, senderge teng keler eshkim bolmaydy» Qúran (3-160).

Ámәntu (Allahqa iman) oqymaghan kisi bar ma?

Uә, kutubihiy (kitaptary) degenmen isi bar ma? (Abay)

Búl týiinge mәn bersek, Abay zamanynda Allahqa iman keltirmegen (senbegen) kisi bolmaghan. Biraq, Onyng (Allahtyn) kitaptaryna den qoyyp, ilim izdegen pende nekensayaq nemese joq bolghan. Al, biz qazir, Allahtyng kitaptaryn zeredeleu týgili, Onyng Ózine Abay zamandastarynday iman keltirip nemese senip jýrmiz be? Joq! Nege? Dәlelimiz bar. «Zaman solay boldy». Onda Múqaghaliy-shy? Tipti, bizdinshe, ol iship ótti ghoy ómirden. Endeshe, Múqana iman, Haqqa qúldyq tanymy qaydan keldi? Búghan onyng óz sózimen jauap berer bolsaq, bylay:

Múhammedting ýmbeti - Músylmanmyn! (Múqaghaliy)

Búl jәi, әsheyin aita salghan sóz be? Bizdinshe, joq. Óitkeni, shyn músylman, shyn Qúdaydyng qúly ghana Múhammedke (sghs) ýmbet bola alady. Ári Qúdaygha qúl, Múhammedke ýmbet bolghan adam әste jamandyq istemeydi. Bir pendeshilik jasap qoyghan kýnning ózinde, onday adam tez, tabanda taubasyna keledi. Músylman - ol, tek jaqsy adam. Jaqsy adam bola almasa, ol adamnyng shyn músylman da bola almaghany. Demek, Múqaghaly - «Músylmanmyn» dedi. Álhamdulillә! Endeshe, Múqaghaly da sózsiz jaqsy adam. Nemese sózsiz jaqsy adam bolghan. Al, onday jaqsy adamdargha Qúrannyng bergen serti, jauaby mynau: «Kimde-kim ózin Allahqa tapsyryp, jaqsy is istey bilse, onyng sauabyn Allah aldynan alady» (2-112). Mine, Ol (Múqaghaliy), olar (Abaylar) aldy. Olar Allah aldynan Alghandarynan bizge de qaldyrdy. Qazaqsha aitqanda, ezulerinen enshi berip ketti. Óitkeni, olar jaqsy adamdar edi. Olar jaqsy adamdar bolghandyqtan da, olar - Allah Taghalanyng siz ben bizding ruhymyzgha jaghyp qaldyrghan ruhany shyraqtary boldy. Olardyng bizding jýregimizde janyp túrghany da, jana beretini de sondyqtan. Biraq,

Boyda qayrat, oida kóz

Bolmaghan son, aitpa sóz! (Abay)

Ókinishti. Bizding zaman Allahtan bizdi, dinnen ilimdi bólip tastady. Medisina ghylymynyng jan (ruh) jayly jaq ashpay, tapqanymen tәndi emdeytini soghan mysal. Qasiyetsizdik, qabiletsizdik, aspan asty «Bir mendik» sonyng jemisi dep júrtty sendirip kórshi qazir. «E-e!» deydi de qoyady. Sengensiydi. Biraq, senbeydi. Bolmasa Allahsyz din, dinsiz ghylym joq ekeni Ál-Misaqtan dәleldengen aqiqat edi. Qúranda: «Múny tek aqyl iyeleri ghana biledi» (3-7) delingen. Sol aqyl iyelerining biri Múqaghaly osy din men ghylym jayly:

Din - ghylymnyng anasy.

Din - ghylymnyng atasy.

Ghylym - dinning balasy.

Din - ghylymnyng kókesi.

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

Qol qusyryp Qúdaygha

Ghylym men din birge bar!

- dep qaghidalasa, Adam Ata úrpaqtaryna Allah tarabynan eskertilgen endigi - Ot (Topyraq pen Topansu apattary bolyp ótken) apatynyng biltesi sanalatyn, «Qasiyetti is qylamyn» dep, qasiretting oghyn dayyndaugha sebepshi bolghan ghúlama ghalym A. Eynshteynning ózi Allah aqiqatyna kózi jetkende: «Dinsiz ghylym kór. Ghylymsyz din aqsaq» dep bekitti. Búl sózining týbinde, onyng atom qúpiyasyn ashugha bara jatqan jolynda Allahty tanymaghany, biraq bolary bolghan song baryp Ony tanyp, barmaq tistegen óksikti ókinishi jatyr. Búl, bir jaghynan, onyng bizge, «Men qatelestim, endi sender de qatelesip qalmandar» degeni. Qasiyetti Qúranda búl turaly: «Allah senderding óz bastarynnan mysal keltiredi» (30-28) delingen. Sol mysal mine osy - A.Einshteyn. Nemese onyng atom janalyghyn ashudaghy tapqyrlyghy.

Aqyldaghy kózsizdik (dinsizdik) - Allahty, imany ilimdi tanymaushyldyq. Allahty tanymaghan, aqyly kózsizding ghylymgha baruy ghylymdaghy kózsizdikke tireydi. Al, ghylymdaghy kózsizdik, ainalyp kelgende kýlli adamzatty qúrtyp-joidyng sebepshisi bolyp shygha keledi. Onday ghylym A.Einshteyn aitqan ghylymdaghy dinsizdikten tughan KÓRlik bolmay nemene? Búl jayly Abay:

Sózdi úghar kókiregi bolsa kózdi.

- dedi. Múndaghy (jәne jalpy) Abay sózi - Qúran sózi. Qúrannan nәr alghan, Qúran aqiqatymen aqiqattanghan, qarulanghan haqiqy sóz. Oqynyz. Qúranda Allah Taghala: «Negizinen kózder soqyr emes, kókirektegi kónil kózi soqyr» (22-46) degen.

Demek, Allahsyz, dinsiz ghylym joq. Dinsiz ghylym adamzatqa baqyt әkelmeydi. Bizding búl pikirimizdi fransuz ghalymy, doktor Lekomt de Niui: «Bilimning damuy ruhany damumen paralleli bolmayynsha, adamzat eshqashan baqytty bola almaydy. Ómirde birer (tek birer ghana) ghylymy janalyq tabugha (Ol da Allahtyng ghylymy әri Onyng nәsip etuimen) bolady. Biraq, bәribir, adamgha baqyt jәne mindet beretin nәrse ruhaniyat (din)» dep rastaydy. Al, endeshe, biz qay baghytty ústanudamyz? Oilanayyq!

Moyyndau izdensting basy. Demek, biz әli,

Maqsútym - til ústartyp, óner shashpaq.

Nadannyng kózin qoyyp, kónilin (jýrek kózin) ashpaq.

-dep, jýz tolghanyp, myng tolysqan Abay ditinin, tanymynyn, maqsatynyng artynda, aidalasynda jýrmiz. Oghan jaqyndau, tanu, jete týisinu ýshin bizge Múqaghaly izdenisi, Múqaghaly tanymy (Din - ghylymnyng atasy) kerek. Onyng Abaydy tanuy - Allahty búrynghysynan da jete tanuyna sebep bolghan. Qúranda Allahty tanuda sebep joqqa shygharylmaydy. Qayta dәripteledi. Mysaly, payghambarlar adamdardyng Allahty tanuyna birinshi eskertushilar. Sebepkerler.

Múqaghali: «Pushkiyn men Abaygha ainalyp sogha berem» depti. Pushkin jayly sóz basqa (ol da Allahty tanyp, 12 óleng jazghan). Abaygha shyn ainalyp bir soqqan aqyly oyaudyng әueli Allahty Abaysha tanyp (Allahtyng Ózi de ras! Sózi de ras!) shyqpauy mýmkin emes. Eger kókiregi kózdi (dindi) bolsa. Óitkeni, Abay tútas túlghasymen, bolmysymen dindәr. Óz shyndyghyn jasyrghysy kelmeytin izdenushining Abay jayly búl aqiqatty moyyndamauy da mýmkin emes. Kezinde yahudiyler Tauratty búrmalaghany sekildi, Abaydy, dúrysy Abay iydeyasyn biz qansha qúdaysyz (ateist, buddist, krishnaiyt) dep búrmalaghanymyzben imandy, músylman Abay Abay kýiinde qala beredi. Ketsek biz ketemiz bú dýniyeden osy, ony (Abaydy, Abay tanyghan Allahty) tanymaghan kýiimizde...

Demek, Allah aqiqatyn tanymaghan pende adamdar arasynda da eskerilusiz qalady. Múqaghaly әne sony bildi. Bildi de Tәnirin tanydy. Dúrysy oghan da Allah Ózin tanudy nәsip etti. Oqynyz: «Ol - Allah Jalghyz» Qúran (112-1).

Jaratushy Jalghyz IYem, quat ber?! (Múqaghaliy)

Onyng tipti, Fәny men Baqidy tútastyryp jatqan «Mosart - Jan azasy» aqyl-oygha syimaytyn ishki ruh әlemining sózge ainalghan tútas bir túlghasy edi. Ol biyikti topyraghymyzda Múqaghaly jalghyz iygerdi.

Jaryq sәuleden basqanyng bәri beker ghoy.

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

Ómir degening - bir kýndik sәule eken ghoy. (Múqaghaliy)

Búl - tanu. Búl - iman núry. Arghy tegi - Allah. Aqylgha syimas Allah núry. Múqaghaly kóp rette Allah jayly ashyq ketpegenimen, onyng jyr - dilining týbinde jyltyrap iman núry jatady. Ol núrdy da imany diti bar adam ghana dittey almaq.

Adam Ata (adam balasy demekshi) ólmesin!

Aqyr zaman kelmesin!

* *            *

Mekenim Nil dәriya - Mekkem menin.

Keledi mәngilikke mekendegim.

Ol múnda Haqtan - Jәnnatty tilep túr)

Dәrigha-ay, Zulfyhardy (Zurfyhardy emes, Buraqty)

erttep minip,

Kórmegen mekenime keter me edim?!

Semserin Haziret Áli eskek etip,

Jerorta tenizinen óter me edim?! (Múqaghaliy)

Búl mysaldy keltirudegi maqsatymyz, Múqaghaly Úly Jaratushy Allah Taghalany tanu jolynda jalpy dinnen, onyng ishinde haq din - Islamnan, Islam tarihynan tolyq bilimdar ekenin kópke eskertip ótu.

Qúbylagha bet alyp, qol qusyryp,

Sәjdege bas qoyatyn qayda kýnim?! (Múqaghaliy)

Allahtyng adal qúly, adamnyng alapat aqyny Múqaghaly múnda tazalyqty, taqualyqty qalay ansap ótken? Qanday dilgirlik? Ózine ghana emes-au halqyna, qasiyeti qashyp, (ol ómir sýrgen tústa) imany iry bastaghan qazaghyna arnap ansau ghoy búl.

Týsindim!

Týsinbeytin órekpe ekem.

Qalay men adamdardan bólek ketem?

O, mening sýtten aqqan qos búlaghym,

Aytyndar, nem bar mening bólek, bóten?

Qúttyqtap  qústar sayrap sóilesedi,

Qúdaydan kelgen әlde derek  pe eken?!

Aytyndar, mazasy joq búl ghalamgha,

Alysyp aspan men jer tulaghanda,

Adamnan bir qúrbandyq kerek pe eken?

. . . . . . . . . . . . . . .

Myng sәlem!

Qúdyretke jetkizinder,

Qúrbandyq kerek bolsa shalsyn meni!

Álem tynysh bolsa eken art jaghymda! (Múqaghaliy)

Búghan, búl beriluge, búl ótinuge bir senbese ólgennen song qayta tiriluge («Biz shynynda ólgenderdi tiriltemiz». «Olar Sýr (syrnay siyaqty aspap) ýrlengen zamat qabyrlarynan túryp, Rabbylyryna qaray jýgiredi» (36 - 12, 50). «Aqyrghy oryn - Allahtyng aldy» Qúran (3-28) senbeytin, ólimdi «Biraq qúryp-joghalu» dep, Allahtyng Qúran arqyly bildirilgen aqiqattaryn «Anyz» («Bizding ayattarymyzdy tek opasyz kәpirler ghana moyyndamaydy» (31-32).  Olar: «Búl (Qúran) tek baghzy zamandardan qalghan anyz» deydi» (6-25) dep biletin, imannan habarsyz,  kókirek kózi jabyq, ómirdi dýdamal sýrip jýrgen dýniyeqor ghana senbeydi. Jәne kelip, jany jalghan, tili shyn, jýregining shyndyghyn bir de ret aityp, jazyp kórmegen eki beti bar jazghysh senbeydi. Óitkeni, ondaylar basqalardy da óz ainalasynan izdeydi. Ondaylardyng erki ózinde. Degenmen, oilanghan jaqsy. Qúranda: «Allah  bir adamnyng kókiregine eki jýrek jaratqan emes» (33-4) delingen.

«Pyshaghynyzdy әbden ótkirlep qayranyz da, bauyzdaudy dәl tauyp, bir tartqannan qaltyrmay, sespey qatyratyn bolynyz» («Qúran hikayalary»). Mine búl, Symayyl payghambardyng Allah jolyna ózin qýrban shalghaly túrghan әkesi Ibrahimge (gh.s) aitqany.

Tughan elding mandayynyng qyrsyghyn,

Aryltugha kerek bolsa bir shyghyn,

Janym әkem!

Qúrbandyqqa meni shal,

Qamyqpaghyn, qiylar dep qyrshynym. (Bayron)

Búl - úqsastyq. Ýsheui de qúrbandyqqa tәuekel. Búl - dildegi, tanymdaghy úqsastyq. Shyndardyng aitatyn shynyrauyndaghy úqsastyq. Shyndyq. Aqiqatty tanu. Haqqa qúldyq. Allahqa, inabatty, imandy is jolyna ózin arnaudyng sony - búl. Aghynan jaryludyng múnan asqany bolmaydy. Dese de, Bayrondy qaydam, óitkeni, búl óleng «Epbay qyzynyng monology» ghoy. Al, Múqaghalidyng Allahqa ant berip, úlylyqpen - Smayylmen (gh.s) ýndeskeni sheksiz. Shýbәsiz.

Dýnyedegi jauyzdyq bitkendi

Artyndar maghan, kóterem.

(Eger)

Jauyzdyq bitken menimen ghana birge ólse,

Qazyr-aq ólip keter em! (Múqaghaliy)

Jәne bir oilandyratyny ólim jәili Múqaghalidan kóp jazghan aqyn joq. Ári baghalap jazdy. Býl ómirding jalghan, ol - ahiyret ómirining shyndyghyn sezdi. Qúranda Allah: «Dýniyening paydasy az. Allahtan qoryqqandar ýshin ahiyret qayyrly» (4-77) dese, ony Múqaghaliy:

Jer!

Sening «esigindi» qaghyp túrmyn.

* * *

Asylyp jauyr qylghan arqannan da,

Qoyynyng әldeqayda qymbat maghan!

-        dep, Úly Rabbynyng aldyna erterek ketuge bel budy. Allah Taghala bolsa Bú dýniyede Ózin tanyp, tek qana iygi is istegen jaqsylar úshin O dýniyening qayyryn onan ary aiqyndap, «Taqualar ýshin Rabbynyng qasynda irgesinen búlaqtar aghyp jatatyn, mәngilik túraq bolatyn újymaqtar bar» (3-15) ekenin sezdirdi. Búl - Allah Sózi - Ras Sóz! Biraq,

Ras Sózding (Allah Sózinin) kim biler qasiyetin?! ( Abay)

Joq, degenmen Qúdaygha shýkir, Múqang bildi.  Dúrysy, Múqaghaligha búl aqiqat aqiqat IYesi Allah tarabynan bildirildi.

Abay ólenderining qay birin oqysanyz da negizin Qúran ayattarynan nemese Payghambar hadisterinen alghanyn jazbay tanisyz. Múnyng byrazyna maqalamyzda kózimizdi jetkizsek kerek? Senbeysiz be? Oqynyz. Salystyryp, sabyrmen oqynyz. Áriyne, búl «Abay kóshirmeshi» degen jansaq úghym tudyrmasa kerek?

Qúran ayattary pendening sózi emes, Allahtyng sózi.

Kópting qamyn әueli Tәniri oilaghan.

- dep Abay aitpaqshy, ol (ayattar) - Úly Jaratushy Allah Taghalanyng Adam ata ghalaihis sәlam úrpaqtary bolghan kýlli adam balasyna adasyp, kúnәli bolmaulary, shyndyqty tanyp, Tura jolmen (Islam) jýruleri ýshin Payghambarymyz (sghs) arqyly jiberilgen ayandary edi. Nemese «Qúrandy shaytandar әkelgen joq» (27-210). «Qúrandy rasynda Biz týsirdik әri Biz onyng qorghaushysymyz» (15-9). Demek, «Qúran - kýlli jahan halqyna uaghyz - nasyhat» Qúran (6-90). Nemese,

Qúran - Ras, Allahtyng sózi dýr ol! (Abay)

Ol - Sóz emes, núr-túghyn! Aqyly oyanyp, jan janary ashylghan, eng parasatty pendening (Abay men Múqaghaly siyaqty) odan enshi aluy әbden zandy. Jalpy oghan (Qúrangha) kim júghysa ketse de jarqyrap, núrlap sala bermek. Bereketi artyp, shyndanbaq. Ári Tura jolgha týspek. Deytúrghanmen Allahtan, Allah Sózinen asyp aitu, sóileu әuelden joq. Óitkeni, «Allah sózi eng joghary sóz» Qúran (9-40). Tipti, búlay aituymyz týgili, oilauymyzdyng ózi asqan kýpirshilik. Astahfirullah! Sondyqtan,

Aqylgha simas Ol - Allah! (Abay)

Abay siz ben bizge oghjetpes bolghanymen, Úly Jaratushy Allah Taghala aldynda - qúl! Pende. Jay pende. Onyng aldynda reti boyynsha - Payghambarlar, әulyeler, әnbiyeler, shayyhtar men sheytter, sosyn baryp Abay men Múqaghaly siyaqty danalar túrady. Demek, olardyng bәri de Rabby aldynda enәueli qúl. Olar týgili, on segiz myng ghalam qúl! Sondyqtan Qúranda: «Kók pen jerdegilerding barlyghy Allahy dәripteydi» (57-1) delingen. Demek, jaratylys atauly (biz de sonyng ishindemiz) týgelimen ózin jaratqan Rabbysyn madaqtap, rastap, zikir (eske alyp) etip túrady. Abaydyn,

Taghdyr etse Allah,

Ne kórmeydibәndә?!

- deui osy tylsym qúdyretti sezgeni.

Sózimizdi qortar bolsaq, bizde, songhy eki ghasyrda Qúrangha sýienip, Allahtyng núrymen núrlana otyryp, shynayy núrly sóz aitqan aqyn ekeu. Olar - Abay men Múqaghali. Qyzyghy biz Abay men Múqaghalidy tanimyz. Olar tanyghan, siynghan Jalghyz Jaratushy Allahty tanymaymyz. Nelikten? Óitkeni, shyn Abay Abay emes - dindәr Ibrahim edi de, shyn Múqaghaly Múqaghaly emes - qúl Múhamedqaly edi. Al, bizding tanitynymyz, qazirge deyin tanyghanymyz aqyndyqtaghy dindәr Ibrahim men qúl Múhammedqaligha  barar joldaghy jay Abay men jәy Múqaghaly ghana. Sondyqtan dindәr Ibrahim men qúl Múhammedqalidy tanu endi bastalady. Ol ýshin Abaydyng emes Ibrahimnyn, Múqaghalidyng emes Múhammedqalidyng mynaday júrekti núrsyzdyqtan, aqiqatsyzdyqtan, ashyghy dinsizdikten júlqa oyatar Ilahy da núrly jan dauystaryn jәne de bir ret shyn, janymyzben tyndap kórelikshi, qane!

 

Ó S Y E T

Allahtyng Ózi de ras.

Sózi de ras!

* * *

Raspenen talaspa mýhmin (músylman) bolsan!

* * *

Mahabbatpen jaratqan adamzatty,

Sen de sýi,

Ol - Allahty jannan tәtti!

(Ibrahiym)

Biriginder әlemning músylmany,

Qúrban bolsyn Qúdayym ýshin janyn!!

(Múhammedqaliy)

Cony

Aqpan, 2000 jyl

"Abai.kz"