Ekinshi dýniyejýzilik soghystyng batyry Bauyrjan Momyshúly ómirining jiyrma jylyn tughan jerinen jyraqta –  әskery qyzmette ótkizdi. Jasy sәikes kelgen son, әsker qataryna shaqyrylady. Áskerden oralghan son, eki jyl ótkennen keyin ony Qiyr Shyghys joryqqa jiberedi.

Hasan kóli manyndaghy shayqastarda ol artilleriyany basqarady. Qiyr Shyghys bólimshelerin Mәskeuge beru  bastalghanda, batalion komandiyri bolyp taghayyndaldy. Leytenant Bauyrjan Momyshúlynyng qolbasshylyq qabileti tamasha bolghan. Qazaq ghalymy Kim Serikbaev Bauyrjan Momyshúlynyng jau qorshauynda qalyp, jau basym týskende tiyimdi әreket etu taktikasyn zerttegen.

Ol búl taktikany «Bauyrjan spirali» dep ataghan. Bauyrjannyng ózi bylay dep jazdy: «Bizding shayqastarymyzgha tәn qasiyet – úiymdasqan týrde sheginip, jaudy birneshe shaqyrymgha shetke sýirep shyghu. Sodan keyin olar qaytadan qorghanysqa kóshedi. Búl jaudyng kýshin әlsiretti, sharshatty».

Bauyrjan Momyshúly búl taktikany qalay paydalanu kerektigin bәrinen jaqsy bilgen. Matryonino auylynyng manynda onyng bataliony jau әskerlerin 3 kýn boyy ústady, sodan keyin olar úiymdasqan týrde Volokolamskke zenbirekpen, konvoymen shyqty. Tipti jol boyynda qorshauda qalghan jýzge juyq adamdy qútqaryp shyqqan.

Momyshúlyn polk komandiyri etip armiya komandiyri Rokossovskiy ózi taghayyndady. «Mәskeu ýshin shayqastyng sheshushi kezeni bolatyn. Shtab bastyghy Rahimov maghan qorghanys kartasyn әkeldi. Ýnsiz bir bólikti (Krukovonyng shyghysyn) júlyp alyp, peshke laqtyrdy. Artymyzda Mәskeu, onyng artynda tughan jerim. Jaudy birden toqtatuymyz kerek ekenin týsindim», - dep jazdy jazushy әri әskery korrespondent Aleksandr Bek «Volokolamsk tas joly» kitabynda.

Momyshúlynyng polki stansiyany segiz kýn boyy qorghap, әr ýiding amandyghy ýshin soghysty. Búl Stalingrad jeri edi. Sodan keyin kómekke qosymsha kýshter keledi.

«Tórt saghat boyy artilleriyalyq dayyndyqtyng quatty dauysyn tyndadyq. Sodan keyin olar qarsy shabuylgha shyghyp, Istragha jetti, jolda  18 tankti basyp aldyq», – dep jazdy jazushy әri әskery korrespondent Aleksandr Bek «Volokolamsk tas joly» kitabynda.

Onyng barlyq oqighalary shynayy. «Volokolamsk tas joly» – búl soghys turaly kórkem әdeby kitap qana emes, ol oqulyq. Izrailiding jauyngerleri men Kubadaghy әskery kursanttar ony әskery oqulyq retinde oqidy.

Fiydeli Kastro bergen súhbatynda: «Ekinshi dýniyejýzilik soghystaghy sýiikti keyipkeriniz kim?»,  degende, «Volokolamsk tas jolyndaghy qazaq – Bauyrjan Momyshúly»,-dep jauap bergen.

Búrynghy preziydent Núrsúltan Nazarbaev Bauyrjan Momyshúlyna Kenes Odaghynyng Batyry ataghy men general shenin berip, tarihy әdildikti qalpyna keltirdi.

Bauyrjan Momyshúly zeynetke polkovnik retinde shyqty. Oghan deyin Mәskeudegi әskery akademiyada dәris bergen. Zeynetke shyqqan song әdebiyetpen ainalysty. Qazaqsha jazghan, ózi orysshagha audarghan. Onyng balalar men eresekterge arnalghan kitaptary soghys turaly emes, soghystaghy adam turaly jazylghan. Olar әskery erlikpen qatar ómirding qúndylyghyn, adamdardyng bir-birine degen adamy qarym-qatynasyn dәripteydi.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz