Obaly ne kerek, qazaq poeziyasy parasaty biyik, synalghan, qay jaghynan bolmasyn dәstýri bar, dәstýrli poeziya. Ruhy biyik poeziya. Ol - Mahambet, Abay, Shәkәrim, Súltanmahmút, Maghjan, Qasym, Júmeken, Múqaghaliy...   Ruhynyng biyiktigi sonshalyqty,  ne qorqudy, ne seskenudi, ne jaltaqtaudy bilmeytin poeziya, arly, abyroyyn saqtap ótken, úyaty bar, naghyz azamattyq poeziya. Ólmeytin, ólimdi jengen poeziya.

Mahambet qylyshyn sermep: «Han emessing qasqyrsyn, qas albasty basqyrsyn» dese, Abay: «Halqym nadan bolghan son, qayda baryp onayyn?!» dep ekeui de ishtegi aqiqattaryn mәngige jayyp saldy. Býginde sheksiz qaytalaugha bolady. D.Bayron ýsh revolusiyagha qatysqan aqyn,  biraq jogharydaghyday  bir jerde aitqanyn  oqyghanym  joq, A.Pushkinde, R.Bernste de sol, olarda da joq emes, bolmystaryna qaray ózderniki bar, biraq bizdikindey emes. Bizdiki bәrinen erekshe, bólek. Olardyng da  sory bar, biraq bizding sorymyz eki eli. Ghasyrlar boyy solay, qazir de solay ..
Talantty aqyn Temirhan Medetbek  osydan on jyl  (2002 jyly) búryn:
Dәl qazir
Jerim de auru,
Elim de aru

Kóktem men jaz
Jerimdi
Jasyl kórpemen
Jauyp qoyady.
Ayyghyp keter me eken?!- deydi.

Obaly ne kerek, qazaq poeziyasy parasaty biyik, synalghan, qay jaghynan bolmasyn dәstýri bar, dәstýrli poeziya. Ruhy biyik poeziya. Ol - Mahambet, Abay, Shәkәrim, Súltanmahmút, Maghjan, Qasym, Júmeken, Múqaghaliy...   Ruhynyng biyiktigi sonshalyqty,  ne qorqudy, ne seskenudi, ne jaltaqtaudy bilmeytin poeziya, arly, abyroyyn saqtap ótken, úyaty bar, naghyz azamattyq poeziya. Ólmeytin, ólimdi jengen poeziya.

Mahambet qylyshyn sermep: «Han emessing qasqyrsyn, qas albasty basqyrsyn» dese, Abay: «Halqym nadan bolghan son, qayda baryp onayyn?!» dep ekeui de ishtegi aqiqattaryn mәngige jayyp saldy. Býginde sheksiz qaytalaugha bolady. D.Bayron ýsh revolusiyagha qatysqan aqyn,  biraq jogharydaghyday  bir jerde aitqanyn  oqyghanym  joq, A.Pushkinde, R.Bernste de sol, olarda da joq emes, bolmystaryna qaray ózderniki bar, biraq bizdikindey emes. Bizdiki bәrinen erekshe, bólek. Olardyng da  sory bar, biraq bizding sorymyz eki eli. Ghasyrlar boyy solay, qazir de solay ..
Talantty aqyn Temirhan Medetbek  osydan on jyl  (2002 jyly) búryn:
Dәl qazir
Jerim de auru,
Elim de aru

Kóktem men jaz
Jerimdi
Jasyl kórpemen
Jauyp qoyady.
Ayyghyp keter me eken?!- deydi.

Ata babalarymyz osynshama  keng baytaq jer men eldi keleshek  úrpaghyna  shekarasyn shegelep ketti. Búl eshkimnin  talqylaytyn mәselesi emes.  Jahandyq әlemde solay týsinedi, ghasyrlar barysynda jer әlem solay bólindi. Jaratqan iyem, Allanyng bergeni..... Nýkte!  Jerimizding kendigi de, ótken ghasyrlardaghy  eldigimizde osy kýide onaylyqpen kele qoyghan joq. Ol ghasyrlar boyy qalyptasqan qazaqtyng birtútas qan birliginin, jan birligining jemisi, sol kýide  jetti.  Sóitken jerim de, elim de  kópten beri auru.... Temirhan taghy bir on jyldan (2012 jyly ) keyin, «Osylay  kete bersek...» óleninde:

Osylay kete bersek...
Oylasam,
Ózegim órtenip,
Janym túnshyghyp,
Demim alqynady.
Osylay kete bersek -
Oydaghy suat tartylyp,
Boydaghy quat sarqylady...

Osylay kete bersek -
Týpting týbinde
Ne bolyp,
Ne qoyaryn -
Kәmil bilemiz:
Kiyim tandamaytyn
Diuanaday,
Tiyn talghamaytyn
Qayyrshyday
Ómir sýremiz.

Ghabit Mýsirepov: «Qazaq degen bostandyq, azattyq sýietin, dalany,  taza auany, taza sudy, taza kógaldy sýietin halyq. Búl kezinde ol búzylmaghan el  (búzyla bilmeytin el emes, bir búzylsa ayaq qolyn jinay almay ketui de mýmkin).... Otarshyl biylik tóreleri ýrkite kelgende, qazaq ne aila  eterin bile almay, abyrjyp qalady da, barlyq adamgershilik tabighatynan janylady» dep, «Qoyyn dәpterinde» (Ghabit Mýsirepov . Jinaqtary, 1970 jyl.) jazady.

IYә, býginde qoghamgha da jәne adamgha da  kózge kórinetin anyq qúbylys  - qoghamnyn,adamnyn, qazaqtyng adamgershiliginen  janylyp, aiyrylyp bara jatqany, elding ruhany azu basyndaghy  jaghdayy. Týzelmeytin ahual, «ayaq qolymyzdy jinay almaytyn» kezeng aldynda túrghanymyz. Ókinishke oray tarihtan bir týiir sabaq  almadyq. Búghan tikeley kinәli - ózimiz. Aq pen qarany aiyra almay, paryqsyz ketken ózimiz.  Únasyn, únamasyn, shyndyq sol.

Eldin  qay týkpirine, qay shalghayyna  bar ma - sol qazaq. Jany bir, peyili bir, kónili  bir, tili bir, uayymy  bir qazaq. Al qazir   qapyda qalyp, oy ýstinde  jýrgen  qazaq, dana Abay  aitqanday,  endi óz elinin  artyn baghyp: «Artynyng qayyryn bersin!» dep otyrghan qazaq. Ózining biylik  tórelerinen ýrkip,  ishinen tynyp, túnshyghyp jýrgen qazaq. Tirshiligin onalta  almay jýrgen el:  

Al elim
Ýzilip keterdey bop
Jan baghuda.
Bastaryn
Birde tasqa,
Birde taugha soghyp
Sandaluda,
Zar qaghuda.
Múnymen isi joq
Baqa bas,
Eshki siraqtylar
Bireui manyrap,
Bireui baqyldap,
Bizde ghajap.. dep
Miymyzdy shaghyp
Jar saluda.

Taghy bir talantty, azamat aqyn  Iran - Ghayyp:
Top -
Topalan...
Syiyq búzar -
Synaysyz!
Qapyl -
Qogham:
Qasiretti -
Raysyz,
Enjar,
Ezgin!
Biylikte:
Paqyr-Nadan -
"Qúday"!
Nesin -
Súraysyz?!

Biylik turaly jii aitamyz, keybirimiz maqtap, siynyp jatamyz, keybirimz  ony synap, jerden alyp, jerge salyp jatamyz. Ár ghasyrda, әr kezde solay boldy, әrkimning óz qúqy.

Biylikting tabighaty ghasyrlar boyy tanylyp keldi.  Payghambarymyz Múhammedten (gh.s) bastap, onyng ilimin jalghastyrushylary, shyghys danalary, Evropa erkin oishyldarynyng kózqarastarymen tolyqsyp, ótken songhy eki ghasyrdyng ishinde demokratiyalyq  memleket qayratkerlerining pikirleri qalyptasyp, jahan әlemde ashyq, әdil (demokratiyalyq) biylik satylarynan ótti, negizderi qalandy, demokratiyalyq jolmen kele jatqan halyqtar da, elder de az emes, býkil Amerika, Evropa, keybir Aziya solay  ómir sýrip keledi. Búl әriyne, bólek әngime.

Shyghys danalyghy biylikke ýlken talaptar qoya bildi, búl jónindegi úly oishyldardyng ghylymy enbekteri men qaghidalarlaryndaghy qanatty sózderinen anyq kórinedi. Yu.Balasúghny «Qútty bilik» biylikke qatysty enbeginde: «Ey patsham, kór elding kýnin erikti, tura jýrseng ómir bolar kórikti, barlyq isti adal qoldan ótkizip, kisilik qyl shyndyghyna jetkizip», «Álem biyleu ýshin zerde - tirek qoy, el biyleuge kerek- aqyl, jýrek, oi» deydi,  filosof Rәshid әd diyn: «Óz jýregin tazarta bilgen patsha býkil eldi úry-qarydan qorghay biledi», ataqty tarihshy Qadyr әli Jalairy : «Patshanyng patshalyghy - halqynyn  arqasynda», úly aqyn Áliysher Nauai: «Óletinin oilamaghan patshanyng eli oiran bolady», «óz isining aqyryn oilamaghan patsha -eline sor», al dana Qútyp:  «El baylyghy  patsha niyetine baylanysty» deydi, al sofylyq negizdi qalaushylardyng biri Ál Hamiyt-әl  Ghazaly ózining ataqty «Biyleushilerge naqyl» enbeginde : «Elder men últtardy biyleytin patshalar men súltandar, senderge berilgen biylik Jaratqan iyem, Allanyng syiy ghana - qúdyretindi halqynnyng iygiligine arna, izgilikke basta» dep jazyp ketti.

Biylik әrqashanda halyq mýddesine  qyzmet etuge tiyisti, óitkeni ol - onyng basty mindeti. Halyq mýddesinen shyqpaghan biylik ketui kerek, joldy basqagha berui jón. Búl әlemdik tәjiriybe  ýlgileri, bizde soghan ýirenuimiz kerek jәne saqtauymyz kerek. Óitkeni mýdde jәne maqsat  bireu -   halyqty, últty  әrmen qaray  qaray damytu. Al bizding biylik :
Sol -
Bir-Adam...
Sol -
Bir-Adam...
Sol -
Adam:
"Bolishoy Aul" -
Irge-Tasyn qalaghan...
...Sybaylasyp -
Jeng úshynan jalghasyp,
Elding -
Húqyn,
Jerding -
Qútyn tonaghan!

El biyliginin  mәselesi týbinde  aldymyzdan shyghatyn mәsele. Óitkeni ashyq jәne әdil, adal (demokratiyalyq) sipattaghy,  әleumettik qazaq memleketin qúru jәne onyng maqsat mýddesine  qyzmet etetin  biylik mәselesi  keleshekting mәselesi emes, erten-aq tuyndauy mýmkin. Ony býgin oilaghanymyz  jón. Búl mәsele de tek qana bir mýdelli  bar  - ol qazaq, qazaq halqy. Basqanyng mәselesi emes.
Ruhany -
Ashtan qatqandyghym:
Biylikting -
Meshkey-Toqtyghynan!
Ýnsiz -
Búghyp jatqandyghym:
Amalymnyng -
Joqtyghynan...

Álemdik jahandyq jýie - bireuding bireuge ashyq әskeri, ne ekonomikalyq ekspansiya jasaytyn zaman emes, oiyn tәrtibi solay, әrkim óz kýnin ekonomikalyq túrghyda, qabyletine qaray, halqymen sanasyp otyrghan Amerika, Evropa jәne Aziya. Bireuding mәselesi bireuge qajeti joq. Ózderining mәseleleri shash-etekten, tek biylikting jaltaqtay qaraytyn Reseyde, qorqyp qaraytyn Qytayda búghyp jatqany osylardyng biyligi (memleketi) qashan janylar ekeni. Bәri de sol biylikke  baylanysty. Qauipti!
Biylik osydan jiyrma eki jyl búryn janyldy, sodan beri: jerding qazba baylyqtaryn ysyraptaumen, әlemdik qabyletti óndiris pen shiykizatty   importtaumen, iydeyadan  iydeyagha, reformadan reformagha sekirumen orta jolda shashylyp, últtyng tabighi  bolmysyna, sanasy men túrmysyn eskermey, damudyn, evolusiyalyq sipatynan tys bireuding aldyndamyz, eluding ishindemiz, otyzdyn  artyndamyz degen  bos myljynmen, ózine sheksiz madaq pen  ózin  ózi aldaumen keledi. Ókinishke qaray,ýmit aqtalmady.

Aldamshy mýdeller men aldanyshtar, týkke túrmaytyn jetistikter. Odan qazaqtyng kórip jatqan qyzyghy shamaly. Kýiin jaqsarta almay jýrgen:                  
Kórbaqpyz -
Biz...
Mazaqtanyz,
Maqtanyz,
Malghún-Keyip -
Mәngýrttengen
shaqtamyz:
IYen-Baylyqtan -
Ishke kirgen týk "iz" joq,
Kileng -
Ýptep...
Syrtqa ketip
jatqan "iz"...

Shydamnyng da,  tózimning de shegi bar.  Ol qazaqtyng aqyly, parasaty, sabyrlyghy. Onysy elining qamy,  jiyrma eki jyl búryn  baghyna  qonghan  basynyng erkindigi  men  qazirgi memleket qamy. Qazaqtyng saqtyghynan tughan sabyrlyghy, týsingendigi...  Qazaq búghyp, ýndemey shydap, týsinip tózip  keledi. Biraq búny týsinip otyrghan biylik joq. Týsinbey otyr, týsinbey keledi.

Qazaqtyng eli, qazaqtyng jeri jәne tili degen úghymdar óte qymbat jәne qasiyetti úghymdar. Jan beretin, qan aghyzatyn úghymdar. Atalghan úghymdardy keregi joq úsaq, tirshilik qaraketterine, aldamshy mýdeller men aldanyshtargha, týkke túrmaytyn jetistikterge almastyrugha bolmaydy.

Tәuelsizdik -  bir adamnyn, jýz adamnyn, myng adamnyng emes, millionnyng da emes, tútas bir halyq  úrpaghynyng ghasyrlar boyghy jәne býgingisining armany, keleshegining ghúmyry.

Biylik - biyliktin  mәni men  maqsatyn   eng basynan, 1991 jyldan bastap  týsingen joq. Solay ketti..., endi týsiner me eken?  Endi týsinse, qashan týsiner eken?!
Abai.kz