- Últaralyq kelisimning qazaqstandyq modeli qanshalyqty ózin aqtay aldy?

- Kelisim, túraqtylyq degen úghymdardyng mәnin ashyp alayyq. Áleumettik ghylymda eki konsepsiya qalyptasqan.
Funksionalizm konsepsiyasy qoghamdy salystyrmaly túraqty qúrylym, onyng su­bek­tileri (últtar, dinder, әleumettik toptar, jastar, zeynetkerler, әielder men erkekter, baylar men kedeyler) óz qyzmetterin (funk­siyalaryn) atqaryp, elding tynyshtyghyna tyrysady deydi. «Batyrgha da jan kerek» de­gendey.
Konfliktologiya teoriyasy K.Markstan bastap, býgingi R.Darendorfqa deyin qogham ýnemi ózgeriste, qayshylyqta bolady, dau-janjaldar jiyi-jii kórinis alady. Satushy men tútynushy, kredit alushy men bank, jú­mys berushi men júmysshy, últ pen últ, din men din mýddeleri ýilese bermeydi, sol siyaqty memleketter arasynda da qayshylyqtar key­-de ashyq, keyde býrkemeli týrde kórinis alady. «Jau joq deme, jar astynda, bóri joq deme, bórik astynda» deydi bizding qazaq. Nemis ghalymy R.Darendorf bylay deydi: «Dau-janjaldardyng barlyghyn moyyndaghan, olardy jengen adam tarihty ózining baqylauyna alady. Osy mýmkindikti paydalanbaghan, ózine qarsylar tabady».

- Últaralyq kelisimning qazaqstandyq modeli qanshalyqty ózin aqtay aldy?

- Kelisim, túraqtylyq degen úghymdardyng mәnin ashyp alayyq. Áleumettik ghylymda eki konsepsiya qalyptasqan.
Funksionalizm konsepsiyasy qoghamdy salystyrmaly túraqty qúrylym, onyng su­bek­tileri (últtar, dinder, әleumettik toptar, jastar, zeynetkerler, әielder men erkekter, baylar men kedeyler) óz qyzmetterin (funk­siyalaryn) atqaryp, elding tynyshtyghyna tyrysady deydi. «Batyrgha da jan kerek» de­gendey.
Konfliktologiya teoriyasy K.Markstan bastap, býgingi R.Darendorfqa deyin qogham ýnemi ózgeriste, qayshylyqta bolady, dau-janjaldar jiyi-jii kórinis alady. Satushy men tútynushy, kredit alushy men bank, jú­mys berushi men júmysshy, últ pen últ, din men din mýddeleri ýilese bermeydi, sol siyaqty memleketter arasynda da qayshylyqtar key­-de ashyq, keyde býrkemeli týrde kórinis alady. «Jau joq deme, jar astynda, bóri joq deme, bórik astynda» deydi bizding qazaq. Nemis ghalymy R.Darendorf bylay deydi: «Dau-janjaldardyng barlyghyn moyyndaghan, olardy jengen adam tarihty ózining baqylauyna alady. Osy mýmkindikti paydalanbaghan, ózine qarsylar tabady».

Qoghamda kelisim men kerisu, qaqtyghys pen beybitshilik aralasyp, kelisim kezinde qay­shylyqtar qordalanyp, birte-birte dau-da­maygha ainalady, dau-damaydyng aldyn alyp, qayshylyqtardy ensergen tústa, kelisimge úlasady. Últaralyq, әleumettik daulardyng paydasy da bar, olar әleumettik jýiening kóp qozghalmaytyn adamnyng sýiekteri, buyndary siyaqty semip, qatyp qalmauyna, janasha oilaugha, jana jaghdaygha beyimdeluine, әreket jasaugha iytermeleydi. Al qatyp qalghan ton­moyyn biylik shyndyqty moyyndaghysy kel­mese, Janaózendegi siyaqty qandy oqighalar­-gha úlasady. Janaózen mәselesine ýnilip qarasaq, kóptegen monoqalalardyng mәselesi ekenin endi bildik. Qoghamda túraqtylyqqa da, janjaldargha da negizder bar, tek elding ty­nysyn, ahualyn aldyn ala tanyp bilu qajet. Qazaqstan halqy assambleyasyna aqiqat emes, aplodisment kerek siyaqty.

Últaralyq qatynastardyng qazaqstandyq modeli degenimizde ony eshbir memlekette qaytalanbaytyn, erekshe nou-hau deuge bolmas. Ár memleketting búl salada ózining qaytalanbas joly, basynan ótken asulary, ókinishteri men tabystary bar. «Býkil әlem Qazaqstannan ýlgi alyp otyr deu» asyryp aitqandyq bo­lar.

Mark Tven aitqanday, «tәuelsizdikke qol jetkizgen el sayasy lotereyada pildi útqanmen birdey, al pildi asyrau kerek» dep. Jazushy tәuelsizdikting jýgi men jauapkershiligine, algha ústaghan nysanagha jetu jolynyng qauip-qaterge, kýmәn men kýdikke toly ekendigin men­zep otyrsa kerek.

Tәuelsizdik alghannan keyin sayasi, ekono­mikalyq, moralidyq daghdarysty әr etnos óz oy eleginen, jan dýniyesinen ótkizedi. Qazaq­tar kýni býginge deyin «tabighy baylyq shetel baylarynyng qolyna ketti» dep alandasa, sla­vyan tekti diasporalar adam qúqyghy bú­zyl­dy dep orynsyz alandady. Slavyan tektiler men nemister pessimistik kónil kýige boy al­dyr­sa, qazaqtar bolashaqqa senimdi boldy. Et­nosaralyq qatynastardy baghalauda qazaqtar men etnostar ókilderining aiyrmashylyqtary anyq bayqaldy. Sol kezdegi әleumettik zert­teulerge qaraghanda, qazaqtar últaralyq qatynastardy «dostyq», «beybit» dep siy­pat­tasa, slavyan, europatektiler ondy bagha beru­ge sarandau, «әr uaqytta da dostyq emes», «qayshylyqty» dep baghalaghan. Qazaqtar «bas­qa etnos ókilderining ishinde dostarym kóp» dese, basqalar «dostarym óz etnosym ishinde kóbirek» degen.

Elimizding әrtýrli aimaqtarynda separa­tistik kónil kýy de bayqaldy. 1991 jәne 1992 jylghy etnoәleumettik zertteuler boyynsha, Shyghys Qazaqstan oblysynda slavyan tekti­ler­ding basym kópshiligi - 42,6%-y avtonomiya iydeyasyn qoldap, 30,3%-y qarsy bolghan. Al Soltýstik Qazaqstan sany sәikesinshe 35,5 pen 33,5% boldy. Territoriyalyq avtonomiyany ashyq qoldaghandardyng arasynda nemister men úighyrlar da bar.

Qazaqstanda 1989 jyly Janaózende, 1994 jyly Shyghys Qazaqstanda, 2006 jyly Aq­tauda, 2006 jyly Tenizde, 2007 jyly Shelekte, Malovodnoe, Mayatasta etnosaralyq jappay qaqtyghystar boldy. Reseyding keybir ghylymy basylymdary 1989 jyly Janaózende bolghan jaghdaydyng sebebin kýni býginge deyin qazaq­tardan kóredi: «...v 1989 g. nasionalistichesky nastroennaya chasti naseleniya vynudily ra­botavshih dagestansev v odnochasie pokinuti Kazahstan y vernutisya v Dagestan» dep jazady keybir basylymdar.
Áleumettik jaghdaydyng jaqsaruy, әr et­-nos ókilderining bizneske aralasu mýmkindigi, olargha óz mәdeniyetin, tilin, dәstýrin saqtaugha mýmkinshilik jasaldy. Biraq barlyghy birdey ol mýmkindikti paydalanghan jón, sebebi qa­zaqstandyqtar býgin de orystanghan qogham. Kópúltty qoghambyz desek te, býgin Qazaq­standa memleket qúraushy qazaq últymen alty diaspora bar: orystar, ózbekter, ukraiyn­dyqtar, úighyrlar, tatarlar men nemister, osy­lar el halqynyng 95,6 %-yn qúraydy. 40-qa juyq diaspora mýshelerining sany jýzge de jet­­peydi. Qytayda HH gh. 50-jyldardyng ayaghyn­da halyq sanaghy jýrgizilgende, statister úsaq-týiektermen qosyp, 500-den astam últtyng atyn keltirgen. Ýkimet elding últtyq qúramyn qayta qaratyp, bir ghana últ qy­taylyqtarmen qatar, qyryqtan astam dias­pora (qazaqtar­da sonyng ishinde) ómir sýredi degen. Biz eli­mizdegi halyqtardyng sanyn kóbirek kórsetuge ty­rysamyz. Ol da bir sayasy maqsat kózdeuden bolar: osynshama últtar sýttey úiyp otyr dep, ony últ sayasatynyng ýlken tabysy degen maqtan ýshin be deymin.

Shyndyghynda, elimizde slavyan tektiler aralas nekelerde túryp negizinen orystan­ghandar. Mysaly, ukraindyqtar, belorustar, nemister, orystar arasynda aralas nekeler alpys payyzgha jetip qaldy. Olarda ana tilderinde jazatyn jazushylar, aqyndar joq­qa jaqyn, sebebi olar orystildiler. Kә­rister de orystildi, al tatar , úighyr, ózbekter arasynda qazaq tili ana tilderinen keyin ekinshi orynda.

- Últaralyq qayshylyqtar neden tuuy mýmkin?

- El ishining tynyshtyghy jaybaraqat, qa­persiz, beyjay kónil kýige, kelisimning syl­byr, marghau, qamsyz ahualgha úlaspaghany ke­rek. Keyde túraqtylyq tónireginde qara­bayyr, jattandy resmy nasihat halyqty jalyqtyrady, etnosaralyq kelisimning qa­zaqstandyq modelin problemalardy mýldem birjola sheshilgendey, barlyghy tap býgingi­dey bola beretindey kóremiz.

Elimizde jana demografiyalyq ahual qa­lyptasty. Qazaqstan eki qauymdastyq (qa­zaqtar men orys diasporasy) basym bolghan mem­leketten san jaghynan bir últ - qazaq últy basym elge ainaldy. 1999-2009 jyl­dar aralyghynda qazaqtardyng sany - 26,0%, ózbekter - 23,2%, úighyrlar 6,8% ósse, orys­tardyng sany - 15,3%, ukraindar - 39,1%, tatarlar - 18,0%, nemister - 45,5% azaydy. Últ sayasatyn taldaghanda qazaq últynyng mә­selesi algha shyghatyny anyq. Býgingi aqparat­tyq zamanda qazaqtar óz mәrtebesin kenes zamanymen salystyryp qana qoymaydy. Óz dengeyin basqa memleket qúraushy últtar­men, olardyng ashtyq-toqtyghymen ghana emes, basqa memleket qúraushy últ mәrtebesimen, últtyng damu dengeyimen, til, mәdeniyet da­muymen salystyrady. Memleket ishinde qa­zaqtar, diasporalardyng memlekettik tildi mengeruin qazaqty syilaudyng indikatory retinde baghalaydy. Al alys audandarda tú­ratyn qazaqtar ózderin ekonomikalyq-әleu­mettik jaghynan damyghan ónirlermen salys­tyrady.

Ýsh tildi mengeru mәselesi de qazaqtardy oilandyrady. Keyde biz aghylshyn tilin men­gergen, uniyversiytet bitirgen, bizding jastar­-dy London men Parijde kýtip otyrghanday tәrbie jýrgizemiz. Osynyng ózi memlekettik tilge, әsirese, diaspora jastar arasynda sal­qy­nyn tiygizedi. Búl iste әlemdik tәjiriybe­men eseptesken dúrys. Kanada lingvisterining zertteulerine qaraghanda, oqushyny ekinshi, ýshinshi tilge ýiretu ýshin sol tildik ortada qay tilding quatty, qay tilding әlsiz ekenin aiqyndap alu qajet.

Kanadanyng Sen-Lambers provinsiyasynda aghylshyn tilin ana tili retinde tereng mengergen oqushylar ýshin fransuz tili ana tiline qauip tóndirmegen. Ana tili - fransuz tilin to­lyq mengermegen oqushylar ýshin aghylshyn tili olardyng ana tilin yghystyrushy qyzmetin atqarghan. Sondyqtan eki-ýsh tildi mengeru ýshin oqushylardy ana tilin mengeruine qaray tandaudan ótkizip, arnauly toptarda ghana engizu jón. Qazirgi ýsh tildilik sayasat N.Hru­shev zamanyndaghy topyraghynyng ereksheligi­-ne qaramay, aimaqtargha jappay jýgeri egudi talap etken siyaqty.

Últaralyq qayshylyqtar baylyq, biylik, mansap-mәrtebe tónireginde de etnostyq top­tar arasynda tuyp jatady. Baylyq, biylik, mansap-mәrtebe jeke adamdar ghana emes, әr etnostyq top ýshin de qúndylyq. Qazaqstan­dyq diasporalardyng býgin memlekettik biy­likte, onyng joghary basqaru organdarynda oryn alugha tyrysatyndary aiqyn. Qazaq­-stan Parlamentinde Qazaqstan halqy as­sam­bleyasy saylaghan toghyz deputat etnostar­dyng súranystaryn tolyq qanaghat­tan­dyrmay­tyn siyaqty. Tipti ashu-yzagha toly, ishtey narazylyghyn syrtqa shyghara almaytyndar qan­shama? Reseyding TMD instituty «Qazaq­stan­daghy orystar» atty jobagha sәikes Qa­zaq­standa sosiologiyalyq zertteuler jýrgizgen.

Bilim salasynyng qyzmetkeri, ózindik ómir­lik jospary bar, kәsiby mansaptan da ýmitti, Qazaqstannan kóshu oiynda joq, jasy otyz­daghy shymkenttik orys әiel kónil kýige erik berip «Sen ózindi qazaqstandyqpyn dep esepteysing be?» degen saualgha bylay dep jauap beripti: «Net , ya ne chuvstvuy sebya kazahstankoy , nesmotrya na to, chto zdesi ro­dilasi y eto moya rodina, ya ne chuvstvui, chto preziydent y ego «programma 2030» chto-to delaet dlya ludey obychnyh y prostyh. Ya viju postoyanno, chto u nas vezde korrupsiya, poyty v nalogovuy, poyty v finpolisii, fiyn­kontroli, vezde nado dati na karman y vezde kazahskie familii. Nikakie my ne kazah­stansy. Pochemu-to tak poluchaetsya, chto vse ru­kovodyashie doljnosty doljny zanimati ily kazahy ily koreysy, a russkie net. Ya vot v sud hoju, vse sudiy vyshly iz zalov na pe­rekur, vse kazahi. O chem eshe zdesi eshe mojno govoriti? Kakie kazahstansy? A russkie gde? Toliko prislujivait y moyt poly.70 shkol v gorode y v 68 iz nih kazahy diyrektora. Y jdut, kogda ety dvoe na pensii uydut». Búl jerde qazaq últynyng jemqorlyq dertine shaldyghuy da últaralyq qatynastargha ja­ghymsyz әser etetini de kórinip túr.

- Elimizdegi halyqty biriktirushi faktor qazaq tili dep jii qaytalap jatamyz. Búl qanshalyqty aqiqat? Óitkeni ana tilimizding jaghdayynyng ózi qazir kýrdeli emes pe?

- Osy tústa latyn әlipbiyine kóshkende qa­zaq tilining ahualy qalay bolmaq degen mәsele qoghamda qyzu talqylanuda. Qazaqstan
ghalymdary latyn әlipbiyine kóshken Týrkiya, Ázirbayjan jәne Ózbekstannyng ashy sa­baqtaryn jasyrmay algha tartyp jatyr. Olardy jinaqtasaq mynalar:
1. Kýni býginge latyn әlipbiyine 1928 j. kóshkenmen, әli de týrik tilining dybystyq qoryndaghy birqatar dybystardy tanbalay­tyn týrikter әripter әlipby jýiesine enbey qalghan. Ózbekterde de onday mәsele bar.
2. Ázirbayjan, ózbekterdi aitpaghanda, týrikter san ghasyrlyq arab grafikalaryna negizdelgen ruhany múralaryn paydalana almay otyr.
3. Balalar әdebiyeti tapshy.
4. Ghylymy әdebiyet kirill grafikasynda jazylghan.
5. Múghalimder dayyndau mәselesi óz aldyna ýlken problema.
6. Jekemenshik mekemeler is-qaghazdaryn latyn әlipbiyine kóshiruge asyqpaytyn siyaqty kórinedi.
7. Orys mektepterinde, mysaly, Ózbek­standa, kirill jazuymen bilim beredi.
Týrik últy bolsa, bodan emes, biyleushi otarlaushy últ bolghan, olardyng psihologiya­-sy bólek, ana tili bәrine ortaq әzirbay­jan­dyqtar men ózbekter ana tilderin tolyq men­gergen últtar.

Qazaqstandaghy jaghday ózgeshe. 2009 jylghy halyq sanaghy boyynsha qazaqtardyng 98,3% auyzeki tildi týsinedi, 95,4% erkin oqidy, 93,2% erkin jazady dep kórsetken. Óz basym osy derekterge senbeymin. Búl jerde etnop­siho­lo­giyalyq faktorlardy eskergen jón. Keybir sanaqshylar qazaqtardyng qazaq tilin bilmese de, bilem dep kórsetudi talap etkenin aitady, nege olay? dese, «meni orys dep jazasyndar, al men orys bolghym kelmeydi» degen. Bolmasa «qazaq tilin bilmeytinder kóp» demesin degen oy aitqan. «Qazaq tilin bilmesem de, ony bil­meytinimdi moyyndaugha úyaldym» degender bar. Sondyqtan da qaghazda barlyghy da aman-sau, tep-tegis. Til sayasaty jemisin berip jatyr deuge de jaqsy. Sóz joq, til sayasaty azdy-kópti jetistikterge qol jetkizdi, biraq әli de ómirde qazaq tilin mengermegen qazaqtar az emes, ol tilge súranys tughyzylyp otyrghan da joq. Ony mindetteytin zang әli joq, bolmaytyn da siyaqty. Qazaqtardyng 92% auyzeki orys tilin týsinedi, 83,5% erkin oqidy, 79,1% erkin jazady. Býgin qazaq negizinen eki tildi últ bo­lyp otyr, al memleketimizde orys tili basym.

Ózbekstan, Ázirbayjanmen salystyr­ghan­da, memleket qúraushy qazaq últynyng otar­langhan últ ekeni әli kózge úryp túr: 1) búqara­lyq aqparat qúraldarynda memlekettik til, mәdeniyet әli basymdyqqa ie bola almauy;
2) azamattyq alu ýshin memlekettik tildi bi­luding mindetti emestigi; 3) memlekettik tildi halyqqa qyzmet jasaugha qoldanbau; 4) sot jýiesi, qúqyq qorghau or­gan­darynyng bayyr­ghy últtyng tilin mengermeui, son­dyqtan ba­yyrghy últ­tyng tilin qor­gha­mauy. Osynday jagh­dayda latyn әlipbiyine kó­shu­ding qanday qiyn­dyqtar tughy­zatyny belgili. Búl tek liyn­gviys­tikalyq emes, kýr­deli sayasiy-әleu­­met­tik prob­lema. Bas­­pa-
sózde latyn әlip­biyine kó­shu bodan el psiy­holo­giyasynan qútyludyng birden-bir joly delindi. Bo­dan­dyq psiy­holo­giyanyng tamyry әlip­biyden terenirek, sana­da, mәde­niyette, dәs­týrde, tәr­biyede.
Bir kezde qazaq tiline memlekettik mәr­te­be bersek, ol tildi ana tili bolghandyqtan qazaqtar ózinen-ózi mengerip ketedi dep esep­tedik. Degenmen, olay bolmady. Býgin de bar­lyq qazaq latyn әlipbiyine auysady deu asy­ghys bolar. Qazaq tilining bolashaghyna senbeytin qazaq oqulyqtary, ghylymy әdebiyetteri, dayyndyghy mol múghalimderi bar orys mektepterine bala­laryn berip jatsa, oghan eshkim qarsylyq ja­sau mýmkin emes.

Elimizde qaptaghan orystildi kirill әlip­biyindegi búqaralyq aqparat qúraldaryn qa­zaqtardyng basym kópshiligi býgin paydalanady jәne paydalana beredi. Búl ainalyp kelgende til, mәdeniyet jaghynan bólingen qazaqtardyng jigin onan әri terendetedi.
Sonymen birge әlipby almasuy qansha­lyqty Qazaqstan qoghamynyng basyn birik­tiredi degen saual tuady. «Halyq talaby», «qa­lauy» degen uәjder tolyqtay qazaq­­standyq­­tardyng kónil kýiin, talabyn bil­dirmese kerek. Sondyqtan әlipby auystyru últishilik ghana emes, últaralyq jikti odan әri terendetedi, әleumettik-sayasy qayshylyq­-
tar tughyzady.

Eng ýlken mәsele - kirill әlipbii tú­syn­daghy manyzdy mәdeny múramyzdyng taghdyry ne bolmaq? Ol múranyng qazaq halqynyng tarihynda tendesi joq, orny bólek. Kirill әlipbii negizinde kóne mәdeny múra, auyz әdebiyeti, kórkem әdebiyet, ghylymy enbekter, oqulyqtar jazyldy. Arab grafikasynan latyn grafikasyna, latyn grafikasynan kirill әlipbiyine kóshken tústa qoghamnyng basym kópshiligi sauatsyz edi. Sondyqtan ol reformalar qoghamnyng birshama bóligine jә­-ne mәdeny múramyzdyng da salystyrmaly qaraghanda shaghyn bóligine qatysty boldy. Býgin endi halyqtyng týgeldey sol mәdeny mú­radan aiyrylyp qalu qaupi bar. Ony týsinu ýshin Últtyq kitaphanadaghy qazaq tilindegi katalogtargha kóz jibereyik.

Jahandanu, amerikandanu, orystanu ýrdisteri ýlken qarqynmen jýrip jatqan tústa, mәdeny ekspansiya býgin onsyzda qazaq mәdeniyetine qauip tóngizip túrghanda, últtyq túghyrymyz, tilimiz ben mәdeniyetimizden basqa tilge mәdeniyetke ótu qateri bar.
Býgin latyn әlipbiyine kóshu internetpen baylanystyrady. Latyn emes, basqa grafiy­kada internet damyp jatqan joq pa?
Sonymen, latyn әlipbiyine kóshudi biz kó­bine kóp fonetikalyq mәselelermen bayla­nystyryp, mәdeni, әleumettik-sayasy mәsele­lerge mәn bermey jatyrmyz.

Bas-kózine qaramay, bauyrlas elderding jaghymdy, jaghymsyz sabaqtaryn saralamay, eseptemey, latyn әlipbiyine kóshu asyghys. Tipti 2025 jyldyng ózi de oilandyrsa kerek. Eng bastysy, qaghaz emes, qazaq qazaq tilinde sóilep, oqyp, jazyp, oilaghanda ghana biz әlip­by auystyrugha kiriskenimiz jón. Sonymen birge oghan qyruar qarjy da kerek. Otarshyl­dyqtyng bir týrinen qashyp, ekinshi otarshyl­dyqtyng qúshaghyna enbesek boldy.

- Sizdi qashanda qazaqtyng tútasa almay kele jatqany qatty alandatatyny belgili. Yaghny últtyq dengeyde oilanatyn, últtyq sana-sezimi qalyptasqan, últtyq qúndy­lyqtar negizinde birikken tútastyq joq degenge kelisesiz be? (Tilimizde tútastyq joq, qazaqtildi, orystildi deymiz. Dinimizde solay uaqapshylar, zikirshiler, salafitter dep bólshektenip jatyr, últ úiysatyn iydeologiya joq t.b) Qaytpek kerek?

- Biyl, resmy derekter boyynsha, qazaqtar elimizde 65%-dy qúrady dep
N.Nazarbaev jariyalady. BÚÚ ólshemi boyyn­sha últtyq memleketpiz, el últtyq sipat aldy degendi bil­diredi. Biraq qazaq últ bolyp úiysty de­gendi bildirmeydi. Pre­ziydent eng bastysy, qazaq últy­nyng tú­tastyghyn, bir­ligin algha tartty.
Tarihy atamekeni bar, sol jerde túryp jatqan halyqty әli últ deuge bolmaydy. Ha­lyqtyng barlyghy últ emes. Miyl­lion­daghan halqymyz bar, birazymyz shet­te, jer jaghy­nan to­ghyzynshy oryn­da­myz, biraq ti­limizdin, mәde­niyeti­miz­din, dinimiz­din, dәs­týri­mizding tolyq iyesi emes­piz. Qa­zaqtyng sta­tistikalyq sany­men tolyq qazaqtar arasy alshaqtau, san men sapa ýilespey jatyr. De­mek, әli últtyq masyldar, ruhany aramtamaqtar bar, olar kertartpa, qynyr, qyrsyqtar. Biraq olar ózge emes, ózimizding qandastarymyz, olardy ón­meninen iyteruge bolmaydy. Ev­reyler taryday shashylyp, tili, dininen aiyryl­ghan­men, IYz­railide shoghyrlanyp, el bolyp otyr jәne qanday el! Últtyq mýddeni qorghauda artyq keter, biraq evreyler esh­kim­nen kem týspes.
Basqa tilge auysqan, basqa dinge ótken, әrtýrli partiyagha, rugha, jýzge bólingen, biraq tegi bir, qany bir qazaqtardyng basyn, qazaq tili, qazaq mәdeniyeti, músylman dini negizinde birigu qajettigi tuyp otyr. Qazaqtyng birligi bizding maqsatymyz ghana emes, sol maqsatqa jetu ýshin qúraly, amaly. Basqa sharualar osydan tuady.
Qazaqtyng bir-birin qoldauy últshyldyq emes, tamyr-tanystyq qazaqqa payda beretin bolsa qoldau kerek, odan qazaq útylmaydy. Bizding últshyldyghymyz - patriotizm, qa­zaqtyng mәrtebesin ósiru. Shynayy interna­sionalizm últyn sýiden bastalady. Ózin syilamaghan, basqany da qúrmettey almaydy, basqa sózding barlyghy aqiqatty búrmalau, al­dau. Óz janyna jaqyndardy tartu, biolo­giyalyq ta, adamy da, últtyq ta orta jasau bizge de tiyimdi.

- Ángimenizge raqmet.

Súhbattasqan
Seysen ÁMIRBEKÚLY

"Ayqyn" gazeti