Basy: Qazaqstan. 2022 jyl... (I bólim)

Nauryz, sәuir, mamyr qatarly kóktem ailary Preziydentting «Qasiretti qantar» oqighasynan keyin uәde etken sayasy reformalary naqty kórinis tapqan, Qazaqstandyqtar Reseyding Ukrainagha ashqan soghysynyng ekonomikalyq, aqparattyq saldaryn jaqynnan sezingen mausym boldy.

«Nauryzda kýn nar adym úzarady» dep halyq danalyghy aitqanday kóktemning alghashqy aiynda adymdap bolsa da, sayasy ózgerister jasaldy.

Nauryzdyng alghashqy kýni Nazarbaev dәuirinde partiya qúryp, senatqa tórayym bolyp, jeke konsertimen qosa halyqaralyq mediya forum ótkizip shalqyghan Darigha Nazarbaevanyng deputattyqtan ketu ótinishin Parlamettegi 99 әriptesi qoldap dauys berdi.

Artynan qúdasy Qayrat Boranbaevtyng ýstinen qylmystyq is qozghalyp, qamaugha alyndy.

Nazarbaevtyng nemere inisi Qayrat Satybaldy da ústaldy. Oghan da ekonomikalyq aiyptar taghyldy. Zansyz iyelengen Qazaqtelekom, Qazaqstan Temir joly kompaniyasy aktivterin memleketke qaytaratyn boldy. Oghan el kýtkendey dini, iydeologiyalyq aiyp taghylghan joq.

Nazarbaevtyng jeke menshik partiyasy «Núr Otan» da, «Amanat» dep atyn auystyrdy.

«Adal» partiyasy onymen birikti.

Kezinde Nazarbaevtyng búlbúly atanghan Ermúhamet Ertisbaev atyn «Halyq» dep ózgertken kommunistik partiyanyng basshylyghyna keldi.

Nauryz aiynyng eng basty oqighasy - preziydent Toqaevtyng 16-nauryz kýni halyqqa jasaghan joldauy boldy. Onda sayasy reformalardyn, atap aitqanda Preziydentting janarghan qúzireti, Parlament, әkimderdi saylau tәrtibi, zan-qúqyqtyq saladaghy ózgeristerding naqty qadamdary ortagha qoyyldy.

Ásirese, júrt kónilinen shyqqany Abay, Úlytau, Jetisu qatarly ýsh jana oblystyng qúryluy, Qapshaghay qalasynyng atauynyng Qonaev bolyp ózgerui boldy.

Kadrlyq auys-týiister sәuirde de jalghasyn tapty. Áleumettik jelide «Hannyng qyzy» atalyp ketken Qyzylorda oblysynyng әkimi Gýlshara Ábdihalyqova qyzmetinen ketti.

Tarazdyq blogerding sýiikti iyti «Persiyk» it atushylar qolynan mert bolghannan keyin, Nazarbaev zamanynda attan týspegen Berdibek Saparbaev ta orynyn bosatty.

Kerisinshe kezinde Nazarbaev el aldynda «sharshap jýrsing be», degen Tamara Dýisenova hanym ózine tanys ministrlikting tizginin qayta qolyna aldy.

Odan syrt «qantar oqighasynyn» tergelu barysy júrt nazarynda bolghanyn atap ótken jón. Nauryzdyng sonynda jaqtastarymen kóshege shyghyp mitingiletip jýretin Janbolat Mamay «qantar oqighasyna» baylanysty qamaugha alynsa, sәuirding ortasynda Almaty qalasy mәsilihatynyng deputaty bolghan Qayrat Qúdaybergen de tútqyndaldy.

Janbolat dýrbelende ereushiler tarapynan onbay tayaq jese, Qayrat aty shuly dikiy Armangha serik bolyp, qasynda jýrgen edi.

Qazaqstandyqtardyng «qantar oqighasy», sayasy reformalar turaly kózqarasy ghana emes, Ukraina soghysyna bolghan ústanymy da ekige bólingeni osy ailarda aiqyn kórinis tapty.

Reseyding telearnalarymen tang atyryp, kesh batyratyn key túrghyndar aram pighyldaryn jasyryp qala almady. Putinnen atalmysh «arnauly operasiyasyn» Qazaqstanda da jalghastyrudy ótinip, viydeo joldady. Olargha qúqyq qorghau oryndary der kezinde shara qoldandy.

Múnday teris pighyldaghylargha Zuganov, Keosoyan qatarlylardyng Qazaqstannyng memleket tútastyghyna kóz alartuy dem bergeni anyq. Resey tarapynan bolghan aqparattyq shabuyldan syrt, ekonomikalyq qysymnyng da kýsheygenin basa aitqan jón. Onyng naqty kórinisi retinde Kaspiy qúbyr jelisinde bolghan qoldan jasalghan kedergilerdi aitugha bolady. Ýkimet basynda aqaudyng el ekonomikasyna әseri bolmaghanyn aitqanymen, artynan 185 milliard tenge ziyan kelgenin moyyndady. Reseyge múnay tasymaly salasyndaghy tәueldiligimiz aldymyzdan shyghyp qana qoymay, dastarqanymyzdy orys ónimimen toltyryp jýrgenimiz de opyq jegizdi. Kәdimgi qant qat tauargha ainaldy. Qúny qaryq týrli dertke daua baldan da asyp ketti.

Ýkimet mamyr aiynda amalsyz qantty syrtqa shygharugha tyiym saldy. Taghy da sol orys budjet shyghynyn eskerip, 9-mamyr «Jenis kýninin» atap ótilmeytinin aitqan bizding taraptan týsinikteme berudi talap etti.

Qanisher Stalin men Beriyanyng suretin kóterip Almatynyng qaq ortasymen jýrip ótken sherushilerding әreketi de kenes zamanyn, orys óktemdigin qalaytyndardyng aramyzda әlide kóp ekenin kórsetti.

Mamyr aiynyng negizgi oqighalary preziydent Toqaevtyng Týrkiya sapary, ÚQShÚ-nyng Mәskeudegi kezekti jinalysy, Ata Zangha ózgeris engizu jayynda jariyalanghan hylyqtyq referendumnyng keninen talqylanuy boldy.

Qoryta aitqanda, meshin jylynyng kóktem ailary el ishi men syrtynda da sayasy oqighalargha toly boldy. Biylik Ukrainagha soghys ashqan Resey men ony qoldaghan Batystyng arasynda tandau jasaugha, ekonomikalyq qatynastardy qayta týzuge mәjbýr bolsa, júrt sayasy oqighalardyng dýbirinen qayta bas kótergen biylik pen oppozisiyanyng eski ókilderining nauqanshyl belsendiligine kuә boldy.

Nauryzda Múhtar Tayjan «Jerdi qorghau», sәuirde Bolat Ábilov «Bizding tandau», Oljas Sýleymenov «Halyq kongresi» partiyasyn qayta qúratynyn aitqan edi.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz