Qys ortalandy. Europa men Ukrainany gazsyz, jylusyz qaldyryp, biyligi men halqyn arazdastyrudy kózdegen Kremliding «Energiya bopsasy» iske aspady. Kәri qúrlyqta biylikting soghysqa ústanghan pozisiyasyna qarsy júrt ereuili bolghan joq. Ukraindardyng jigeri múqaluy bylay túrsyn, jeniske degen senimi arta týsti. Kremliding «NATO men AQSh Ukrainagha quatty qaru berse, atom qaruyn qoldanamyz», «Dýniyejýzilik ýshinshi soghys bastalady» degen aqparattyq qúqayyn da batys elderi shybyn shaqqan qúrly kórgen joq.

«Jemqorlyq jaylaghan elge aqshalay kómek beru artyq» degen ústanymda bolyp kelgen AQSh-tyng respublikashyl kongresmenderi de Aq ýiding Ukrainagha tank beru qararyn bir auyzdan maqúldady. Amerikanyng «ABRAMS» tankisining ataghy «Parsy shyghanaghy» soghysynda jahangha jayylghany belgili. Sol úrysta Kuveytke bolysqan AQSh әskerining bar bolghany 20 tankisi Saddam Qúsayynnyng Brejnevten attay qalap satyp alghan orystyng T72 tipti 200 tankisin 40 minutta tas-talqan etip, әlem júrtyn tәnti etip edi. Germaniya qostap, әzirge Reseyding eski tankilerin on orap alatyn 159 shynjyr tabandy soghys mashinasy dayyn boldy. Búl alghashqy bóligi ghana. Osylaysha batystyng damyghan elderining Putindi endigәri әuektetkisi kelmeytini, soghysty tezirek ayaqtatugha keliskeni belgili boldy. Qytaydyng yqpalymen Reseydi qoldap kelgen Pәkistan, Serbiya, Kambodja, Vietnamnyng ayaq astynan maydanyn ózgertip, Ukrainagha jaqtas bolyp shygha kelgeni sony anghartady. AQSh pen Euroodaq elderi Resey múnayyna tómen shekti baghany bekitti. Qara kýzde múnay kólemin ósiruge qúlyq tanytpaghan OPEK elderi sybaghasyn aldy.

Álemdik yqpaldy basylymdar Aq ýiding Qytay memlekettik kompaniyalarynyng Reseyge janama jolmen kómekteskenin dәleldeytin aighaqtardy qolgha týsirgenin jarysa jazuda. Jaqynda Qytay basshysy búdan bir jyl búryn jaghymdy obrazymen amerikalyqtardyng jýregin jaulaugha barghan elshisin Qytay Syrtqy Ister ministrligining basshysy etip taghayyndady. AQSh memleket ister hatshysy aqpannyng basynda Qytaygha saparlay kelmek. Múnyng bәri Putinding ishine ot týsireri anyq. Key sarapshylar «Qytay kompaniyalaryna qatysty qújattardy Aq ýige Kremli әdeyi bergen boluy mýmkin» dep topshylaydy.

Europa men ózge órkeniyetti elderding ústanymy belgili bolghan son, bizding eki qúdayy kórshimizding shendileri alystaghy Afrikagha at sabyltyp jýr. Amerikanyng qarjy ministri olardyng izin ala baryp, kómekting qanday bolatynyna kózderin jetkizip qaytty. Qytaydyng qaryzyna buylghan, orystyng otynynan qaghylghan qara qúrlyq elderining kimning jaghyna shyghatyny aitpasa da týsinikti.

Germaniya qorghanys ministri «Qablan 2» tankisining Ukrainagha nauryzdyng sonyna qaray jetkiziletinin aitty. Reseyding jappay әskerge shaqyru nauqanyna ýlgirudi kózdep otyrghandary aitpasa da týsinikti.

Amerika barlau mekemeleri byltyr Putinning soghys bastau aldynda Ukrainamen shekarasyna 190 myng әsker júmyldyrghanyn, qyrkýiektegi moblizasiyadan keyin alghy shepke 50 myng jasaq attandyrghanyn aitady. Soghan qarap, Resey әskerining Ukrainagha kirgen alghashqy legining býtindey mert bolghanyn boljaydy. «Putinning josparlap otyrghan kelesi auqymdy shabuyly da sonyng ayaghyn qúshady, soghysta jeniske jetuding alghy sharty retinde zamanauy qarudy aitpaghanda, orys әskerining jigersizdigi men artqy shebi el ekonomikasynyng túralaghan ólimshi hali jenisting auylyn alystatady, Ukraina tarapynyng paydasyna sheshiledi», - deydi.

Búdan 78 jyl búryn Kenes biyligi odaqtas eldermen birge jenimpaz atanyp, artynan qúrylghan Birikken Últtar úiymynan sýbeli oryngha (Qauipsizdik kenesining túraqty mýshesi) ie bolyp, soghysta jenilgen Germaniya men Japoniya syrt qalghan edi. Býginde eki el әlemdegi ekonomikasy quatty elderding kóshin bastap, biri Europanyn, endi biri Aziyanyng jetekshi eline ainalyp otyr. Japoniya ózge de әriptesterimen qosylyp, mamyrdyng ortasyna qaray Hrosimada ýlken jetilik elderining bas qosuyn ótkizbek. Batys elderining Ukrainagha әskery kómekti kýsheytip, joyqyn qarulardy bere bastauy jaydan- jay emes. Búl – Putindi 9 mayda jenis emes, tek ghana jenilis kýtip túr degen sóz.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz