Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 5356 0 pikir 25 Tamyz, 2009 saghat 06:37

IDIOSINKRAZIYa

Ghayyptan tayyp, Resey ýkimeti ren-jýzi, týr-týsi bizden ainymaytyn adamgha ainala qalsa...  Sandyraq oidyng sәti týsse de, emshiler oghan osy maqala taqyrybyndaghy diagnozdy qoyar ma edi, kim bilsin. Esterinizge sala ketsek, idiosinkraziya degenimiz, jýike jýiesining qozuy negizinde qanday da bir qozghalys iyelerin, ya qúbylysty jek kórui, kórse jýregin ainytatyn auru týri. Ásirese, búl auru orys taghyna Vladimir Putin otyrysymen auyq-auyq kórinis berip keledi. Mysaly, syrqattyng songhy kórinisi retinde Resey basshysy Dmitriy Medvedevting týbi bir ukrain halqynyng tórelerine doq kórsetuin sanaugha bolady. Áriyne, әzirge hat arqyly. Qazaqstan ýshin orys-ukrain qatynasyna qyrau qatuy - jaqsylyqtyng nyshany emes. Nege deseniz, búl keleshekte kenes shekpeninen shyqqan elder arasy qanshalyqty shytynauy mýmkindigin kórsetti. Sebebi, synyqqa syltau izdegen Mәskeu búl joly «osetin ssenariyin» mardytpady. «Óz azamattarymyzdy qorghaymyz» dep ózeuremey-aq, «dos elding sayasatyn jýrgizbey otyrsyndar» dep dýrse berdi. Qazirding ózinde Medvedev haty keler jyly ótetin Ukrainadaghy preziydent saylauynda basty ilmek bolatyny, endi-endi qabysyp kele jatqan el ishin taghy da Batys pen Shyghysqa qaq jaratyny belgili. Osylay dep ukrain sarapshylary bebeu qaghady.

Ghayyptan tayyp, Resey ýkimeti ren-jýzi, týr-týsi bizden ainymaytyn adamgha ainala qalsa...  Sandyraq oidyng sәti týsse de, emshiler oghan osy maqala taqyrybyndaghy diagnozdy qoyar ma edi, kim bilsin. Esterinizge sala ketsek, idiosinkraziya degenimiz, jýike jýiesining qozuy negizinde qanday da bir qozghalys iyelerin, ya qúbylysty jek kórui, kórse jýregin ainytatyn auru týri. Ásirese, búl auru orys taghyna Vladimir Putin otyrysymen auyq-auyq kórinis berip keledi. Mysaly, syrqattyng songhy kórinisi retinde Resey basshysy Dmitriy Medvedevting týbi bir ukrain halqynyng tórelerine doq kórsetuin sanaugha bolady. Áriyne, әzirge hat arqyly. Qazaqstan ýshin orys-ukrain qatynasyna qyrau qatuy - jaqsylyqtyng nyshany emes. Nege deseniz, búl keleshekte kenes shekpeninen shyqqan elder arasy qanshalyqty shytynauy mýmkindigin kórsetti. Sebebi, synyqqa syltau izdegen Mәskeu búl joly «osetin ssenariyin» mardytpady. «Óz azamattarymyzdy qorghaymyz» dep ózeuremey-aq, «dos elding sayasatyn jýrgizbey otyrsyndar» dep dýrse berdi. Qazirding ózinde Medvedev haty keler jyly ótetin Ukrainadaghy preziydent saylauynda basty ilmek bolatyny, endi-endi qabysyp kele jatqan el ishin taghy da Batys pen Shyghysqa qaq jaratyny belgili. Osylay dep ukrain sarapshylary bebeu qaghady.

Alghash bolyp 11 tamyzda Dmitriy Medvedev jahantordaghy jeke blogyna beynejazba qoydy. Jazbanyng úzaqtyghy bes minut bolsa da, kórshi eldegi antiyreseylik kónil-kýy de, últshyldyqty qoldan qozdyru da taqyryptan tys qalmady. Bastysy - búghan deyin syrbaz qalpyn saqtap kelgen Medvedev syr berdi, jeke basqa kóship, «yshenko ketpese, bizge qatysty sayasat ta ózgermeydi» degendi býkpesiz aitty. Medvedevke salsaq, aghayyndy elderding arasynan ótken qara mysyqtan Yushenkony jazbay tanyghan. Ásirese, byltyrghy bes kýndik soghysta Tifliske qaru tasyghanyn betine basady. «Shinvaliyde orys bitimgerleri men beybit túrghyndaryn ukrain qaruymen qyrdy» deydi. Birinshiden, Ukraina - militar elderge sauyt-sayman satu arqyly mlrd.-taghan aqsha sauyp otyrghan el. Qolayyna kelse, BÚÚ qarsy bolmasa, qaruyn satpa dep eshkim qolyn qaqpaydy. Ekinshiden, Saakashvily satyp alghan qarudyng bәri Kremlimen shekispes búryn әkelindi әri búghan eshqanday halyqaralyq embargo qoyylghan joq-túghyn. Endeshe, bәri zandy emes pe? Odan qalsa, «Ukraina NATO-gha kiruge entelep otyr jәne Qyrymdaghy әskeriy-teniz bazamyzdan qútylghysy keledi» dep, ókpesin aitady Medvedev myrza. Eng soraqysy - Resey basshysy óz әriptesin «tarihty qayta jazudaghy» talpynysy ýshin ittalaqqa tastaghysy bar. Búl jerde әngime songhy jyldary serpin ala bastaghan últtyq oyanu ýrdisi, onyng ishinde benderovshylargha tiyisinshe bagha beru men Golodomordy ukraindyqtargha qarsy qiyanat dep qarastyru jayynda bolyp otyr. Mәskeu ústanymy kimge de bolsyn úghynyqty. Eger jetpis jyl boyy 15 eldi erkinen tys ústap kelgen Mәskeu olargha erkindik berse, bolashaqtaghy geosayasy jaghdaydy uysynan shygharyp almaq. Erte me, kesh pe, qalyptasatyn jaghdaydy oilap-aq, «orys aiynyn» boyyna qong bitpey jýrgeni.

Ázirge Medvedev «Ukrainada preziydent auyspayynsha», sayasattyng maltasyn sorghan Chernomyrdinning ornyna baratyn jana elshini jibermeytinin mәlimdedi. Búl - mәmilegerlik qisyngha salghanda, eng qatal jaza. Yushenkonyng aragha eki kýn salyp, jauap hat jazghany da, Timoshenkonyng «erkekter әngimesine» qystyryluy da Medvedoputin júbyn jibiter emes. Bir qyzyghy, Kremliden kelgen ýshbu hat «týrli-týsti» tónkeristen keyin delqúly bolghan deputattar, saylaushylar qauymyn sabasyna týsirui mýmkin. Viktor Yanukovichting «Shyghys blogy», búrymdy premier Yuliya Timoshenkonyn, «batysshyl» modernisterding soyylyn soghushylar men әli ústanymyn anyqtay almay jýrgen aghayyn endi bir ghana baghytty tandauy tiyis. Aldaghy saylaudan ótu armany bolghan Yushenko da zildi hattyng jauabyna zapyranyn tókpedi. Árbir sózi men ýtirin salmaqtap jazdy. Endi aragha adam salyp, Medvedevpen betpe-bet kezdesu úiymdastyruyn súrap jýr. Alayda, Mәskeuding osy qúityrqyny jasaudaghy maqsaty - aldaghy preziydent saylauynda reseyshil kandidatty jeniske jetkizu bolsa kerek. Mәskeu ýshin búl kandidat - Viktor Yanukovich. Reseyding 2004 jyly osy sayasatkerding qoltyghyna su býrkip, saylauda jeniliske úshyrasa da qoldan kótermelegeni әli esimizde. Eger osy talpynys taghy da sәtsizdikke úshyrasa, onda Resey «Qyrym kartasyn» qoldanuy mýmkin. Ózderiniz biletindey, kóptegen orystar Qyrymdy «óz jerim» dep biledi, ondaghylar da orys qolastyna ótuge «ket ary» emes. Múnday qolayly jaghdayda, Qyrymdy syltau etip, Kremli qara kýshke jýginbeydi dep eshkim kepildik bere almaydy. Osy sózimizding bir aighaghynday, Medvedev german kansleri Merkeliding aldyna barghanda da, Ukrainagha qatysty aitqanynan qaytpaytynyn bildirdi. Merkeli ýndemedi. Ánsheyinde «demokratiyanyng danghylyna týsken elderge dem beremiz» deushiler jym boldy. Jym bolmayyn dese, shiykizat, gaz túrghysynan Reseyge jipsiz baylanghan ekonomikalyq mýdde jibermeydi-au, jibermeydi. Osy ýnsizdik býtkil Euroodaqtyng «bilgenindi iste» degen jauabyn bergendey boldy. Jamangha jorydy demeniz, biraq qosbasty Resey basshylyghy «Ukrain jobasy» qanday ssenariymen órbise de, osy joly jenissiz qaytpaugha bekingen siyaqty.

Biz ýshin qauiptisi ne? Áriyne, Mәskeuding «bolsang bizben, bolmasang - bóten» degen qaradýrsin qisynmen syrtqy sayasatyndaghy birjaqtylyqty ýdetui. Býite berse, auzymyz kópirip maqtanatyn kópvektorly sayasatymyzdyng kýrmeui qiyndaydy, «ýlken aghamyzdyn» qas-qabaghyna qarap, as qabyldaytyn solqyldaq shendilerding sózi kýsheyedi. Sodan da bolar, qazanymyzdaghy qaspaqty qyryp jeytin slavyandardyng «Qazaqstandaghy orys qauymdastyghy» atty qoghamdyq-sayasy koalisiya qúramyz dep jelpinip jýrgeni. Al memlekettik til biludi mindettesek, qazaq tarihyndaghy aqtandaqtardy kenestik shtamptardan arshyp alsaq.... ne bolar eken? Qoy, taghy Medvedev ashulanyp, Putin pәlesin salsa....

 

Siz ne deysiz?

Dos KÓShIM, sayasattanushy

Ár memleketting dara mýddesi, sara baghyty bar. Al osy mýddege jetu jolynda bireuding jolyn kesedi ekenbiz, endi bireuding kóniline keledi ekenbiz dep, kónilshektikke barugha bolmaydy. Negizi, elimizding dostyq peyildegi sayasatyn Reseyde jete týsine bermeydi. Alysqa barmay-aq, sondaghy ortalyq basylymdardyng ózinde Qazaqstan jayly ne tómensitip, ne qaybir jayttardy negizsiz zoraytyp berip jatady. Medvedevti taghy da jazu ýsteline otyrghyzyp, qolyna qalam alghyzbas ýshin bizge de bayaghyday, halyqaralyq dengeydegi sayasatymyzdyng qarqynyn bәsendetpeu kerek. Tym shekten shyghugha bolmaydy, әriyne. Meninshe, múnday sózder aitylady, qalady, biraq eki elding arasyndaghy ekonomikalyq baylanystar ýzilmeydi. Múny sayasy salqyndyq deymiz be sayasattanuda, bastysy ýkimetter arazdasqanmen, halyq odan jauyqpaydy ghoy. Osy sekildi jaghdaylar Baltyq elderining de, Gýrjistannyng da basynan ótti. Qazir Baltyq elderining sayasi-ekonomikalyq ahualy Reseyden әldeneshe ese tәuir ekendigi ótirik emes. Ukraina da dúrys istedi.

 

(Eskertu: maqalanyng gazet núsqasyndaghy taqyryby: Loqsu... nemese «Bolsang bizben, bolmasang - bóten...»)

Órken KENJEBEK,

«Dala men qala» gazeti, 25.08.2009

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1584
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3622