Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Janalyqtar 4645 0 pikir 23 Sәuir, 2013 saghat 11:19

Ghalym Boqash. Auyl keshi kónildi

Tabaq tartyldy. Pyshaghy bar jaqsylar sýigenin, pyshaghy joq jaysandar tiygenin jep jatyr. Qalghan júrt osy eki topqa kózi jypylyqtap, silekeyi shúbyryp qarap túr. Úrttardyng búltyndauy bәsendep, kekirik atu jiyiledi. Bir-bir jastyqty qoltyqqa basyp, shyntaqtap jantaya ketken song qastary pandana kerilip, kózderi kilegeylene kýlmendep tórdegiler esik pen jabyqtan syghalaghan júrtqa qaratyp naqyl oqy bastady.

Jaqsylar aitty: «Bizdi sýimegenning bә­ri - antúrghan, jaysang qulardyng qúiyr­shyq­tary. Myna qarashanyraqtyng jauy. Osylardy da adam dep senip otyrsyndar ma? Pyshaq bizding qolymyzda túrghasyn gha­na tartynyp jep otyr. «Mә» dep ústata qoyayyqshy, sosyn kórersinder. Tabaqtaghy et bylay qalsyn, sender men bizdi turap jeuge dayar túr. Qandy kózderin shel basqan qa­raqshylar ghoy - búlar. Qazir bizge dúsh­pandyq oilaghan bóten auyldan ózderi qú­saghan bir antúrghan shyghyp, ata dәstýrimizdi aya­qasty etip osylargha pyshaq demeyik, bir bә­ki әkep bersinshi - tóbelerinnen qúqay, qú­laqtarynnan qiqu ketpey qoysyn! Bilip jý­rinder ol jaghyn da! Ár jilikting bir basyn­da eki japyraq et qaldyryp mýjitip otyr­ghan, qolymyzdyng mayyn etigimizding qo­nyshyna da jaqpay tegin jalatyp otyr­ghan bizdey shýlengir myrza senderge eki dý­niyede endi búiyrar ma eken?! Hosh, sýie­sinder me bizdi?!».

Tabaq tartyldy. Pyshaghy bar jaqsylar sýigenin, pyshaghy joq jaysandar tiygenin jep jatyr. Qalghan júrt osy eki topqa kózi jypylyqtap, silekeyi shúbyryp qarap túr. Úrttardyng búltyndauy bәsendep, kekirik atu jiyiledi. Bir-bir jastyqty qoltyqqa basyp, shyntaqtap jantaya ketken song qastary pandana kerilip, kózderi kilegeylene kýlmendep tórdegiler esik pen jabyqtan syghalaghan júrtqa qaratyp naqyl oqy bastady.

Jaqsylar aitty: «Bizdi sýimegenning bә­ri - antúrghan, jaysang qulardyng qúiyr­shyq­tary. Myna qarashanyraqtyng jauy. Osylardy da adam dep senip otyrsyndar ma? Pyshaq bizding qolymyzda túrghasyn gha­na tartynyp jep otyr. «Mә» dep ústata qoyayyqshy, sosyn kórersinder. Tabaqtaghy et bylay qalsyn, sender men bizdi turap jeuge dayar túr. Qandy kózderin shel basqan qa­raqshylar ghoy - búlar. Qazir bizge dúsh­pandyq oilaghan bóten auyldan ózderi qú­saghan bir antúrghan shyghyp, ata dәstýrimizdi aya­qasty etip osylargha pyshaq demeyik, bir bә­ki әkep bersinshi - tóbelerinnen qúqay, qú­laqtarynnan qiqu ketpey qoysyn! Bilip jý­rinder ol jaghyn da! Ár jilikting bir basyn­da eki japyraq et qaldyryp mýjitip otyr­ghan, qolymyzdyng mayyn etigimizding qo­nyshyna da jaqpay tegin jalatyp otyr­ghan bizdey shýlengir myrza senderge eki dý­niyede endi búiyrar ma eken?! Hosh, sýie­sinder me bizdi?!».
Býgin de sýiek mýjuden dәmeli ash-aryq top shu ete qaldy: «Qúlay sýiemiz!». Negizi, ait­qandary shyndyq edi. Nәrli as ishpey әl­siregen qanbaq qanqalar rasynda da qa­b­yrghagha sýienip әzer túrghan.
Jaysandar sóiledi: «Ua, jәmighat, sen­bender! Jeksúryn jaqsylar ótirik aitady. Pyshaq tiymese de, tartynyp otyrghan jayy­myz joq. Tartyp ta, qarpyp ta jep ja­tyr­myz. Aramyzda ayanyp qalghan jýrek­siz bireu bolsa eken-au. Aytpaqshy, qalay әre­ket etkenimizdi manadan ózdering de mú­qiyat kórip otyrsyndar ghoy. Al eger bizge py­shaq tiyse, kýnine bir emes, ýsh mәrte qa­zan kóterter edik te, әr jilikting eki basynan da bir-bir japyraq et qaldyrar edik. Ony az desender - barmaghymyzben qosa tabaqty da jalatar edik. Bizdey jomarttyng qolyn kesuge endi eshkimning haqysy joq! Ua, halqym! Ua, júrtym! Qayratyna min! Qahar­lan! Jaysandargha ghana ghashyq eke­nindi myna jylpostardyng tap qazir betine basyp ait ta, pyshaqtaryn tartyp alyp ber bizge! Algha!».
Júrt ýndemey qaldy. Tek qabysqan qa­ryn­dardyng shúryly ghana sary shegirt­kening ýni qúsap bir sәtke bolsyn damyldasashy. Ynghaysyzdau ýnsizdikti jaqsylar әdetinshe short ýze saldy - kópshilikke ma­yy sorghalaghan qoldaryn soza qoydy. Sol sәtte esiktegi jasauyldar bosaghagha yghysa qal­dy. Japa-tarmaghay úmtylghan júrt jaq­synyng da, sosyn qoldaryn qalay soz­ghan­daryn ózderi sezbey qalghan jaysannyng da on sausaghynan týk qaldyrmay adalap shyq­ty. Odan song qalghan-qútqan sýiek-sayaqty tolghamay jútyp jiberip, múryndarynan shygharyp mýjuge kiristi.
Apyr-topyr, yghy-jyghy, u-shu sәtti qalt ji­bermeytin jaqsylar ymmen ghana bata sú­ray qoydy. Manadan ózine jeke tar­tylghan shaghyndau tabaqty enserip tastap, qúrt ezgen sorpany endi soraptay bergen shoshaq sәldeli jaqsy qúlyqsyzdau qolyn jaydy. Bir qyzyghy, byrtyq sausaqtaryn tarbita kóterip shanyraqqa qarap mýlgy qalghan jaqsylargha ilesip jaysandar da esh qarsylyqsyz týgel qol jaydy. «Et - etke, sorpa - betke! Et te, sorpa da - Ja­rat­qannyng qalauy týsken jaqsy degen bek­ke! Kelesi et asylghansha jaqsynyng orny - tór, qarsynyng orny - kór! Áumiyn!» de­di shoshaq sәlde. «Áumiyn!» dedi jaqsy men jaysang shu etip. Tisteri kemikke ilinip ýlgir­gen júrttyng keybiri әr jerden «I-i!» dep ýn shygharghan boldy.
«Jaysandar ottapty! Elding yqylasyn kór­dinder me? Sýiek mýjip jatqandaryna qaramastan 98 payyzy múrnymen bolsyn «Ámiyn» dedi ghoy! Qarashanyraqta yqylym za­mannan beri ornyqqan birlik pen be­rekeni saqtau ýshin basqa ne kerek?!» dep te­birene sóilegen jaqsylar jibek jey­delerining jenimen, shәii oramaldarynyng úshymen kózderin sýrtip jatty.
«Jaqsylar aramdyq qyldy. El-júrt biz­ge ghana ghashyq ekenin endi aita bergende ere­jeni búzyp qoldaryn sozdy. Kelesi ta­baq tartylghanda qapy qalmayyq» dep kýn­kildesken jaysandardyng ashuy tez tara­dy. Qaranghy týse sala jaqsylarmen bir­ge alansyz aqsýiek oinaugha kiristi.
Azdan song tútas auyl qorylgha basyp, qa­lyng úiqygha shomdy. Tek kerege-keregening ara­synan jilik suyryp ýlgergen itter ghana sha­qyrlatyp tang atqansha sýiek shaynaumen boldy.

"Qazaq әdebiyeti" gazeti

0 pikir