«Qazannan qaqpaq ketse, itten úyat ketedi». Jyl sayyn birneshe nólderi bar qarajat bólinip jatsa da, býgingi jastar sayasatynyng shalajansar halin kórip osylay demeske amal qalmay túr. Býtindey bir memlekettik sayasattyng bólshegi sanalatyn jastar sayasatynyng jayy nelikten tym mýshkil? Basqa eldi bilmeymin, Qazaq elinde jastar sayasaty degende eng aldymen «Jas Otan» degen tirshiligi qúmgha singen suday bolghan úiym tilge orala beredi. Álgi tili jana shyqqan býldirshinning janyltpash aitqanyn kóz aldynyzgha elestetinizshi, búl úiymnyng aitqandary men istegenderi de dәl osy keyipte. Ne ózderi týsinbeydi, ne ózgelerge týsiniksiz.

«Qazannan qaqpaq ketse, itten úyat ketedi». Jyl sayyn birneshe nólderi bar qarajat bólinip jatsa da, býgingi jastar sayasatynyng shalajansar halin kórip osylay demeske amal qalmay túr. Býtindey bir memlekettik sayasattyng bólshegi sanalatyn jastar sayasatynyng jayy nelikten tym mýshkil? Basqa eldi bilmeymin, Qazaq elinde jastar sayasaty degende eng aldymen «Jas Otan» degen tirshiligi qúmgha singen suday bolghan úiym tilge orala beredi. Álgi tili jana shyqqan býldirshinning janyltpash aitqanyn kóz aldynyzgha elestetinizshi, búl úiymnyng aitqandary men istegenderi de dәl osy keyipte. Ne ózderi týsinbeydi, ne ózgelerge týsiniksiz.

«Jas Otangha» Berdongharov degen jetekshi bolyp kelgende-aq kópti kórgender qolyn bir siltegen-di. «Ne komsomol emes, ne zamanauy syqpyty joq myna úiymyng mutant birdene bolady» degen. Berdongharovtyng ne bitirgeni ózine ghana ayan. Odan keyin KVN-nan shyghyp, syrany jarnamalap, «desant» bolyp, Nәrikbaevtyng studentterin tәrbiyelegen Óteshov «desanttyq» tәsilmen órlep, osynda keldi. Ósirem dedi, ógiz ayangha saldy. Onyng jetekshiliginde bir týrli, bas-ayaghy joq «jetim» jobalar dýniyege kelip jatty. Bylayghy búqara birin de bilmedi. Bilse de aqyrynyng sholaq bolaryn sezdi. Jәne solay boldy da. «Týk bitirme. Sonda órleysin.» Búl - býgingi Qazaq elindegi ainymas aksioma. Osy aksiomanyng kólenkesinde Óteshov órlegenning kókesin kórsetti. Jә, múnym jattyng asyn qyzghanu emes. Tek qadirimning qashqanyna qynjylam.

Odan song sýrine-qabyna Sydyqov jetti. Aldardyng shaytandy aldaytyn әnindey - biri ketse, ekinshisi. ««Jas Otangha» el-jer kórgen, ómir kórgen azamat kele me?» degen ólmegen ýmit bar edi. Sóitsek, Sydyqov búghan deyin «Jasyl el» dep jalbandapty. Búl da aty kóp, zaty joq aidaladaghy aq otaulardyng biri. Sol otaudan sybagha ap kelgen Sydyqovtan da qaybir júrttyng ýmit kýteri shamaly.

Maqala jazudaghy maqsatym - «Jas Otannyn» jetekshilerin týgendeu emes. Atalmysh úiymnyng qúrylghaly auyl jaqqa ayaq baspaghandaryn ashyq aitu edi. Berdongharovtan bastap, býgingi Sydyqovqa deyin bireuining auyl jastarynyng auyr hali haqynda júmghan auyzdaryn ashpaularyna ne sebep? Álde «jasotandyqtar» «auyldaghynyng auzy sasyq» degen mәteldi búljymas qaghida qylyp ústana ma?! Olay emes desek, nelikten qazaq dalasynyng qiyryndaghy qanyraghan auyldargha at izin salmaydy? Ertengi kýni sonday auyldyng birinen әlem biyigin hәm Olimp shynyn baghyndyrghan bir qaradomalaq shyqsynshy, ýdere kóship, baryn alyp, baqanyn asynyp, bos aiqaydan qyrylyp qala jazdaydy. Mine, preziydentten bastap ózderi siyaqty maytabandar ghana senip jýrgen «Jas Otanyn» osynday.

Tyrnagha tabaqpen, týlkige qúmyramen sýt bergen әpendining kebin kiygen «Diplommen - auylgha» jobasyn qit etse «mine, bizder jastardy auylgha shaqyryp, jaghdayyn jasap berip jatyrmyz» degen tyrday jalanash úrandaryn algha tarta beredi. Aynalayyndar-au, oqu bitirgen jýz týlekting bir-ekeuin jarylqaghandaryndy osynsha mindet qylmasandar da bolatyn shyghar. Auylgha barmay, onyng hal-jayyn bilmey, auyl jastaryn jadyratyp jiberem deu - bos tyrban. Tym bolmaghanda qaghazdyng betindegi әdemi mәlimetterding bir parasyn auylgha baryp aunap-qunap jatyp ótkizip qaytyndarshy, auyldyng kónekóz qarttarynan aq bata alyp, qamkónil әri adal niyetti azamattardyng alghysyn arqalap qaytasyndar. Mýmkin sender ýshin aqsaqaldyng aq batasy tenderde tentirep jýretin tengege teng emes shyghar?! Qampighan qorjyndaghy qarajattaryndy qúr dalbasa aiqaygha júmsamay, qymbat-qymbat qonaqýilerge ýnemdemey nemese úshaq bitkenning sәndi reysine biylet almay, myqty bolsandar anau iyen daladaghy auyldyng jastaryna júmys ornyn ashyp berinder. Ol qoldarynnan kelmese, auyl balasyn qalagha qanghyrtpaudyng da әdis-amalyn tabugha bolady. Bastaryng júmys istegennen jyly kabiynetterge qojalyq jasap otyrsyndar. Olay bolsa, auyl jastarynyng jaghdayyn is jýzinde jaqsarta alatynday júmystarynmen bas pen midyng bar ekenin jәne solardyng tolyqqandy júmys jasaytynyn dәleldender.

Býgingining keybir azamattary moyyndaghysy kelmeytin bir aqiqat bar. Ol - auyldyng altyn besik ekeni. Auyldy kórkeytpey, auyldy damytpay, auylgha qarajat bólmey, gýldenip ketem deu bekershilik. Astana men auyldyng arasyndaghy qazaq biyligi arqyly qúrylghan perde joyylmay, qazaqtyng hәm onyng tughan mekenining kósegesi kógermesi haq. Osynday berekesiz sayasattan zәrezap bolghan auyl jastarynyng jappay urbanizasiya prosessine úrynuyn toqtata alatynday kýsh biylikting qúiysqanyna qystyrylyp jýretin «Jas Otanda» joq bolghandyqtan emes pe, auyl degende kejegeleri keri tartyp túratyndary.

Ótken bir maqalamda «Jas Otangha» ózin-ózi taratu turaly úsynys tastaghan edim. Jalpy mening Sydyqov siyaqty (qazirgi Euraziya uniyversiytetining rektory) referendum ótkizuge úsynys jasaytynday mýmkindigim joq.  Sondyqtan oblys pen audan ortalyqtarynan shalghay ornalasqan auyldargha baryp, kóp emes, bar bolghany bir ay júmyssyz tirshilik jasap kórindershi degen úsynys aitqym keledi.  Ózinnen ótpey eshtene bilmeysin. Mýmkin sonda ghana midaghy sanylugha «auyl» deytin úghym qonatyn shyghar. Átten, biz sekildi qarapayym jastarda jalaulatatyn jaghday joq. Áytpese «baryp qayt, «Jas Otan» , auylgha» deytin aksiyany ótkizuden ayanyp qalmas edik.

Abai.kz