Orys jәne qazaq tilderinde irkilmey jazatyn azyn-aulaq qalamgerlerding biri – balalar jazushysy Zaure Tórehan kezinde Taupyq Rymjanov negizin salghan fentezy janrynda ózin tanyta bilgen tәuelsizdik týletken tól әdebiyetimizdegi sausaqpen sanarlyq ýkilegen ýmitti shygharmashylyq túlghalardyng biri. Avtor qalamynan qazirgi kezde «Bizding sýiikti qalamyz Almaty» jәne «El jýregi – ajarly qala Astana»,  Aysha y Nevidimye sosediy», «Amina Turan v strane nomadov» atty kitaptar ómirge kelip, jas oqyrmandar tarapynan ystyq yqylasqa ie boldy. «Altyn Qalam»,  Altyn Tobylghy» últtyq әdeby almandarynda top jarghan balalar jazushysymen bolghan súhbatty әdebiyetsýier qauymynyng nazaryna úsynyp otyrmyz.

- Balalar kitabynyng elimizdegi naryqqa shyqpay jatqanyna ne kedergi?

- Songhy jyldary balalar kitaby naryghy aitarlyqtay jandanyp keledi, oghan sebep janadan ashylyp jatqan kitap baspalary. Kәsipkerler de, qalamgerler de kitap shygharudy qolgha alyp, osy salada betbúrysty ózgeristerdi jasap jýrgenine bәrimiz kuәmiz. Otanymyzdyng eng iri, bedeldi baspalaryn aitpaghanda, mening kózime erekshe týskenderi: Steppe&World, Mazmúndama, Qasym baspa ýii, Amal books, Tentek, Zerde jәne taghy basqalary. Ol baspalardyng barlyghy óz avtoryn izdeydi, kitaptaryn basyp shygharugha әzir.

Alayda, bәri oidaghyday, mәsele sheshildi, aqyn-jazushylar ózderining kitabyn erkin shyghara alady dep aita almaymyz. Onyng sebepteri kóp, biraq eng egizgi eki sebebin aitayyn. Aldymen, qalamaqynyng mardymsyzdyghy nemese mýldem tólenbeui. Avtorgha qalamaqy tiyisti dengeyde tólenbese, ol adam qalay ómir sýredi, ózining qajettilikterin qalay óteydi? Árkimning otbasy, bala-shaghasy, zeynetker әke-sheshesi bar emes pe, sol sebepti kóptegen talantty, oily, aitary bar avtorlar jan baghumen ainalysugha mәjbýr. «Saghat – úry shyqyrlaghan», uaqyt su siyaqty kózdi ashyp júmghansha ótedi de ketedi, jazylmay qalghan kitaptar, kitap oqymaghan úrpaq ósip-ónedi.

Meninshe, búl mәselening sheshilui ýshin, eki jol bar. Birinshi, kitaptardyng saudasyn qyzdyru kerek, Olimpbetting ornyna kitaptyng jarnamasy әrbir jerden lap etip, halyqtyng kózge kórinu kerek. Ekinshiden, teledidarda, BAQ әnshi-sportshylargha den qoya bermey, aqyn-jazushylardyng shygharmashylyghy turaly kóbirek aitylu kerek. Sonda, qalamgerding aty da shyghady, bedeli de ósedi, jeke ómir turaly emes, adamzattyn, qazaqtyng myzghymas qúndylyqtary da nasihattalady.

Ekinshiden, qalamger men baspanyng arasyn dәnekerleytin әdeby agent institutynyng joqtyghy. Ádeby agent belgili bir janr, baghytty tandap, sol segmentte shygharmalarymen kózge týsken qalamgerlerding shygharmalaryn oqyp, ózine avtorlar pulyn jinau kerek. Osylaysha sol avtorlardyng shygharmalaryn elimizdegi baspalargha, shetelge úsynyp, avtorgha qyzmet etedi, al avtor ózining gonorardan, royaltiyden agentke 20% tólep otyrady. Búl eki jaqqa da paydaly, әdeby agent menedjer retinde ózining nanyn tauyp otyrady, al qalamger taza shygharmashylyqpen ainalysady.

- Eng alghashqy balalargha arnap jazghan tuyndynyz turaly aita ketseniz?

- Mening eng túnghysh kitabym «Ámina Túrannyng kóshpendiler eline sayahaty» atty roman-fenteziyim. Ony 2014 jyly jazyp, Altyn Qalam bәigesining bas jýldesin aldym. Osylaysha Almatykitap baspasynyng kózine týstim. Olar meni tanysugha shyqyryp, nәtiyjesinde baspanyng tapsyrysymen balalargha arnalghan eki derekti povesti jazyp shyghardym. Olardyng biri 2016 jyly shyqqan «Bizding sýiikti qalamyz Almaty», ekinshisi 2017 jyly shyqqan «El jýregi – ajarly qala Astana». Eki kitap ta ýlken taralymmen jaryq kórip, halyqtyng kónilinen shyghyp, tez arada satylyp ketti. Sodan song 2018 jyly «Amina Turan v strane nomadov» orys tilinde, al 2022 jyly Steppe&World baspasynan qazaq tilinde jaryq kórdi. Urban fentezy janrynda jazylghan «Aysha jәne Ýy pirleri» atty kitabym 2017 jyly jazylghan, biraq ol kitap, búiyrsa, biyl ghana basylyp shyghady. «Kýiekóbelekter shahary» ertegiler toptamasy ótken jyly nauryzda, al týrik tilinde Ystambúl qalasynda qarasha aiynda jaryq kórdi. Biyl Mazmúndama baspasynyng tapsyrysymen amerikanyng ataqty Who Q («Kim? Ne? Qayda?» seriyasy) ayasynda «Sanjar Asfendiarov kim?» degen kitap jaryq kóretin bolady. Ol kitaptyng shyghuyna kómek bergen, әri mening ghylymy kenesshim bolghan belgili tarihshy, Sanjartanushy Almas Jýnisbay myrza.

- Qazaq balalar әdebiyeti damymay qaldy degen pikirge qalay qaraysyz?

- «Elu jylda – el jana, jýz jylda – qazan» dep estip óstik qoy, sol ras eken. Osy dýniyede ózgermeytin, qatyp qalghan eshtene joq. Otyz jylda turalap qalghan balalar әdebiyetinde endi-endi ghana ong ózgerister bayqalyp kele jatyr, odan da jaqsy bolady dep senemiz, ol ýshin kýshimizdi de, uaqytymyzdy da ayamauymyz kerek. Seng jýrdi, endi múz qúrsauyn jaryp, kәdimgidey jýrgizip әketu kerek. Oghan qalamgerler de, baspalar da dayyn, tek belsendi is-әreket kerek. Álipting artyn baghayyq!

Abai.kz