Ánsheyinde seze bermeytin, terenine ýnile qoymaytyn bir zandylyq bar, bizde. Ol – qazaqqa qazaqtyng senbeytindigi jәne ilanbaytyndyghy!..

Búl dert qaydan júqty?..

...Sonau ýsh ghasyr búryn orystyng qatyn parshasy erkin daladaghy er qazaqty jaulaudyng zymiyan josparyn qúrady. Orys әskeriyleri patshasyna: «Búl halyqty jenu de, ony quyp jetu de mýmkin emes. Óitkeni, qazaqtyng shyrt úiqyda jatqan alty jasar balasy: «Jau shapty!» degen dabyldy estigende, atyp túryp, shauyp bara jatqan jaydaq atty quyp jetip, jalynan ústap qarghyp minedi de, jauyna qarsy shabady nemese úly dalagha sinip, kózden ghayyp bolady» – deydi.

Kóp oilanyp, tereng tolghanghan orys biyligi aqyrynda «Qalayda qazaqty qazaqqa qarsy qoyyp, qanday jat itke sense de, әiteuir, óz-ózine, bir-birine ólse senbeytindey» tәsil oilap tabady. Ol – qazaqty jýzderge bólu, rulargha bólshekteu, aimaqtargha alshaqtatu, arasyna syna qaghu, bir-birine ótirik jamandau, bir atanyng batyryn ekinshi atadan «kem dep aitty» dep jalghan sóz taratu t.s.s.

Yaghni, qazaqtyng eng quatty qaruy –namysy bolsa, eng әlsiz túsy da – dәp osy namysy bolatyn. Orys osynau sayqal tәsil, sasyq әdisimen qazaqty jaulap alyp, ýsh ghasyrgha juyq uaqyt biyledi.

Ánsheyinde seze bermeytin, terenine ýnile qoymaytyn bir zandylyq bar, bizde. Ol – qazaqqa qazaqtyng senbeytindigi jәne ilanbaytyndyghy!..

Búl dert qaydan júqty?..

...Sonau ýsh ghasyr búryn orystyng qatyn parshasy erkin daladaghy er qazaqty jaulaudyng zymiyan josparyn qúrady. Orys әskeriyleri patshasyna: «Búl halyqty jenu de, ony quyp jetu de mýmkin emes. Óitkeni, qazaqtyng shyrt úiqyda jatqan alty jasar balasy: «Jau shapty!» degen dabyldy estigende, atyp túryp, shauyp bara jatqan jaydaq atty quyp jetip, jalynan ústap qarghyp minedi de, jauyna qarsy shabady nemese úly dalagha sinip, kózden ghayyp bolady» – deydi.

Kóp oilanyp, tereng tolghanghan orys biyligi aqyrynda «Qalayda qazaqty qazaqqa qarsy qoyyp, qanday jat itke sense de, әiteuir, óz-ózine, bir-birine ólse senbeytindey» tәsil oilap tabady. Ol – qazaqty jýzderge bólu, rulargha bólshekteu, aimaqtargha alshaqtatu, arasyna syna qaghu, bir-birine ótirik jamandau, bir atanyng batyryn ekinshi atadan «kem dep aitty» dep jalghan sóz taratu t.s.s.

Yaghni, qazaqtyng eng quatty qaruy –namysy bolsa, eng әlsiz túsy da – dәp osy namysy bolatyn. Orys osynau sayqal tәsil, sasyq әdisimen qazaqty jaulap alyp, ýsh ghasyrgha juyq uaqyt biyledi.

...Kenet, aspannan týskendey bolghan qazaqtyng tәuelsizdigi orysty onbay esengiretip ketti. V.Putiyn biylikke kelgen kýnnen bastap, orystyng naghyz últshyldary oqtyn-oqtyn Kremliding bir búryshyndaghy kishkentay bólmede jinalyp, bayaghy qatyn patshanyng «jasampaz jolyn» janghyrtudyng mәselelerin qarastyra bastady.

Sóitse, qazaqtyng myqty jaqtary kóp eken. Sonyng biri – atom óndirisi bolyp shyqty. Ospadar orystyn: «Nakazati rubliem!» deytin topas týsinigi iske qosylady. Qazaqtyng erkindigine jiyrma jyldan assa da, orys biyligi birde ashyq, birde jasyryn qazaqty әlemdik naryqqa tura shygharmay, ózi arqyly ghana qatystyrugha bar kýsh-jigerin júmsap keledi.

Degenmen, qazaqtyng «Qazaqatom óndirisi» últtyq kompaniyasynyng basshysy Múhtar JÁKIShEV deytin «pysyqay» orysyndy ainalyp ótip, qazaq atomyn damytu men әlemdik naryqqa shygharudyng joldaryn jana tehnologiyasy qarqyndy damyp, órkeniyetting aldyna shyqqan japondyqtarmen kelisip-piship qoyypty. Múny estigen Kremliding qojayyny terisine syimay ketedi de, orystardy japondargha attandyryp, qazaqtardyng qatysuynsyz kelisim-shart jasasudy tapsyrady. Biraq, aldyn-ala Múhtar Jәkishevpen kelisip qoyghan japondar Qazaqstannyng qatysuynsyz kelisimge keluden ýzildi-kesildi bas tartady. Óz kezeginde Múhtar Jәkishev japondyqtarmen Kanadada tirkelgen «Uranium One» kompaniyasy arqyly júmys jasaugha uaghdalasyp qoyghan bolatyn

Al, orystar ýshin uaqyt óte az, kenistik óte tar edi. Orys biyligi әdettegidey «erejesiz beldesu» әdisine salady. Keshegi kenes ýkimetining chekist-shpiony V.Putin qazaq basshysymen aqyldasyp-jaqyndasyp jýrgende, japondyqtardyng qazaq atomyn órkeniyetti damytugha shúghyl kirisip ketip, orystyng qayranda qalatyndyghyn birden týsinedi.

Memleketaralyq kelisimder men elaralyq diplomatiya әdirem qalyp, orys biyligi bandittik qimyldargha kóshedi. Qazaq-japon atom kelisimin qalayda búzu ýshin Kremli biyligi, eng aldymen, jaudy qazaqtyng óz ishinen, Elbasynyng jaqyn manynan izdeydi.

Mineki, batpan qúiryq! Qazaqtyng atom salasynyng ministri orys bolyp shyqty. Vladimir Shkoliniyk. Ol az deseniz, Shkolinikting balalary men otbasy әldeqashan Reseyge kóship ketken túrghylyqty reseylikter eken. Orys biyligining kók aspannan izdegeni, qara jerden tabyla ketti. Ol-ol ma, Vladimir Shkolinikting úly atom salasynyng jәy mamany ghana emes, ortanqol sheneunigi kórinedi.

Endi Kremli biyligine «ótirikti – shynday, shyndy – qúday úrghanday» qylyp, «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasynyng basshysy Múhtar Jәkishevti taghynan taydyryp, qaranghyda qúrsaulau ghana qaldy. Orys chekisteri iske kiristi...

Áriyne, aram pighyl, las niyetin sezdirmeu ýshin 2009 jyldyng mamyr aiynda orystyng «Rosatom» kompaniyasynyng jetekshisi Sergey Kiriyenko men «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasynyng basshysy Múhtar Jәkishevting resmy kezdesu uaqyty belgilendi. Biraq, atalghan kezdesu ótken joq. Qazaq biyligi lezde Múhtar Jәkishevti tútqyndap, bir sәtte qapasqa qúrsaulap tastady...

Múhtar Jәkishev týrmege toghytylghannan keyin, «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasynyng basshylyghyna ministrlik lauazymyn tastay salyp, Vladimir Shkolinik keldi. Álbette, ol «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasynda «tәrtipting joqtyghyn, talan-tarajdyng óristep ketkendigin» «Myng bir týnnin» ertegisinen esh kem qylmay, aiqaylap aita bastaydy.

Dәp osy kezde shúghyl qimyldaghan orystardyn ARMZ holdingi bayaghy Múhtar Jәkishev kelisken Kanadada tirkelgen «Uranium One» firmasynyng belgili bir ýlesine qol jetkizdi. Al, ARMZ holdingining diyrektory Vadim Jovovtyng qyzyna «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasynyng jana basshysy Vladimir Shkolinikting úly ýilengen bolatyn?!. Mine, mәsele qayda jatyr, qazaqtar!!!

Qyzylorda oblysynyng Janaqorghan men  Shiyeli audandarynyng jәne Ontýstik Qazaqstan oblysynyng Sozaq audandarynyng qazaqtary «Qazaq atom óndirisi» últtyq kompaniyasy ashyq óndirip jatqan uran óndirisining kesirinen jappay nauqasqa úshyrap, bir kózi soqyr, bir qúlaghy shúnaq úrpaq tuyp jatyr, al, Vladimir Shkolinikting kókkóz balasynan tughan saryýrpek nemeleri qazaqtyng qazynasyna shomylyp, Europa kurorttarynda jyl on eki ay boyy demalyp-qydyrystap jýr...

Al, qazaqtyng taghy bir qarakózi, jeti balaly ýlken otbasynyng iyesi Múhtar Jәkishev temir torda tozyp jatyr...

...Bizge qonsy qonsa da, tamyr bolyp jarytpaghan Kremli biyligining «qúdireti» osynday! Qazaqtyng nanyn jep, suyn ishken; qazaqtyng arqasynda adam bolyp, lauazymgha jetip, el qataryna qosylghan; aqyrynda, qazaqtyng as bergen ydysyna ayaghyn salyp, qazaqtyng qazynasyn týptep jatqan qasiyetsiz hәm haram Vladimir Shkolinik әuletining «aferasyn» Elbasymyz bile me?!.

Álde, Birinshi de bilmeytin bylyqtar bar ma?!.

masa.kz