«...Abay, qalay úly aqyn, oishyl boldy eken?!» degen ne sóz?

Abay taqyrybyna taghy da maqala jazam degen oy joq edi, J.Ákimning Abai.kz saytyna 16.08.2023 kýngi sanynda «Ómirzaq Aqjigitke jauap: Mәsele Abayda emes...» degen posty basyldy.

Onda bir alyp bara jatqan sony oi, jana dәlel joq, onyng ornyna J.Ákim jauabyn bizding jazghanymyzdy «...negizsiz madaqtaulary mazaqqa jaqyn, bazar әngimesinen aspaghan sandyraqtargha toly» dep baghalapty. Qazaq búndayda «kókek óz atyn ózi shaqyrady» dese, orystar «svalivati s bolinoy golovy na zdorovuy» deydi. Ary qaray atyshuly Z.Bataevanyn, A.Omarov 23.07. 2020 j. «Abay bolmaghan» degen ne súmdyq?» degen maqalasynda «bastan-ayaq  sandyraq» dep ataghan súraqtaryn qaytalap qoyypty, yaghni, Abay Qúnanbaev degen adam jәne aqyn shynymen ómirde bolghan bolsa:

- «Dala uәlayaty» gazetinde Abaydyng ólenderi nege basylmaghan?

- Abay Semeyding kitaphanasynda nege tirkelmegen?!

- Abaydyng ýiinde ailap qonyp jatty degen Mihaeliys, Dolgopolovtar kýndelikterinde ol turaly nege eshtene jazbaghan?!

- Abay turaly jazdy dep jýrgen A.Yanushkevichting Qazaqstan men Polishada shyqqan derekteri nege ózgeshe, t.b. súraqtargha jauap beru kerek?!» deydi.

«Taghy basqa» dep Janúzaq Z.Bataevanyng «Abay» degen aqyn bolmaghan, ol Álihan Bókeyhanovtyng oidan shygharghan «jobasy»», «Abay men Álihan – bir adam, «Abaydyn» ólenderin Álihan jazghan», «dosynyng ólenderi ekenin A.Baytúrsynov bilgen boluy kerek», «shirkeu mektebinde ýsh ay ghana bilim alghan HIH-ghasyrdaghy kóshpendiden onday audarmashy shyghuy mýmkin emes, ony istegen Bókeyhanov pen onyng jas eki әriptesi boluy yqtimal», «Qara sózdi» alashshylar, o.i. J.Aymauytov pen M.Dulatov jazghan boluy kerek» degen tәrizdes, eshqanday moyyn búltartpas dereksiz (faktisiz) jәne dәieksiz boljamdaryn aityp otyrghany týsinikti. Týsiniksizi, men ózim bilimdi jigit sanap jýrgen azamattyng jasaghan qorytyndysy, týiini: «Últtyq akademiyanyng preziydenti, ghylym doktory D. Qonaev, «26 jyl el basqarghanda zerttep, saralap, izdenetin ghalymdyq qasiyetten aiyryldym» deydi. Bolys-by bolyp barymta, dau, paranyng ortasynda jýrgen Abay, sodan keyin qalay úly aqyn, oishyl boldy eken?!»

Yaghni, Janúzaqtyng payymynsha, el biylegen bir adam ghalymdyq qasiyetinen airylsa, biylikte bolghan basqanyng bәri de sonday boluy tiyis eken-daghy, oishyl boluy mýmkin emes eken!

Ne degen bolattay berik qisyn («jeleznaya» logika)? Dúrys oy týie almasa, adamgha kitapty kóp oqyghannan payda joq eken ghoy, az bolsa da klassikterdi (latynsha – ýlgili) oqu kerek deytini sodan eken ghoy...

Qoy, men Janúzaqty búdan әrmen oqy beretin bolsam, ózi aitqanday naqúrystanyp ketuim mýmkin eken, ne kórsem de ózimnin, qazaghymnyn, adamzattyng Abayymen birge kóreyin, sony qaytalap oqy bereyin...

Ómirzaq Aqjigit

Abai.kz