Memleket - sayasy subiekt. Formasy jaghynan әrtýrli: demokratiyadan bastap diktaturagha deyin. Onyng tikeley mindeti - ózin qorghau, tәuelsizdigin saqtau. Osy maqsat ýshin memleket kelesi sharalardy jasaugha mәjbýr: "júmyssyzdyqty joy", "halyqtyng túrmystyq-әleumettik jaghdayyn jaqsartu", "túraqtylyqty qamtamasyz etu", "azyq-týlik, әskeri, demografiyalyq, ekologiyalyq jәne t.b. qauipsizdikti saqtau, syrtqy sayasatta óz mýddesin qorghau. Osy mәselelerding ondy sheshilui - Biylikting "memleketshil" boluyna baylanysty. Eger biylik jýiesi "memleketshil" bola almasa, onda ol (biylik) egoistik qalypta bolyp, onda memleket resursyn jeke paydagha júmsau beleng alady. Búl - jauapkershilik mәselesinen tuyndaydy. Sebebi, avtoritarlyq biylik ornaghan memlekette eldi basqaru jýiesining Jauapkershiligi aldymen Biyleushining aldynda bolmaq, al "Memlekettik jauapkershilik" osynyng kólenkesinde túrady. Ne sebepten búnday jaghday oryn aluy mýmkin? Búl - biylikting osylay bolu-bolmauy - memleket qúrghan halyqtyng da, onyng biylik jýiesining de mәdeny dengeyine tәueldi boluy sebepten. Óitkeni, әlemdik ozyq tәjiriybeden artta qalghan qogham (biyligimen qosyp alghanda) óz dengeyine say memleketting "mәdeniyetsiz" formasyn jasap shyghady ne oghan jol beredi. Eshbir sheteldik kenesshi búl zandylyqty ózgertuge qabiletsiz. Onday jaghdayda "halyq ózine say biyligine ie boldy" degen aksioma qate.

Memleket - sayasy subiekt. Formasy jaghynan әrtýrli: demokratiyadan bastap diktaturagha deyin. Onyng tikeley mindeti - ózin qorghau, tәuelsizdigin saqtau. Osy maqsat ýshin memleket kelesi sharalardy jasaugha mәjbýr: "júmyssyzdyqty joy", "halyqtyng túrmystyq-әleumettik jaghdayyn jaqsartu", "túraqtylyqty qamtamasyz etu", "azyq-týlik, әskeri, demografiyalyq, ekologiyalyq jәne t.b. qauipsizdikti saqtau, syrtqy sayasatta óz mýddesin qorghau. Osy mәselelerding ondy sheshilui - Biylikting "memleketshil" boluyna baylanysty. Eger biylik jýiesi "memleketshil" bola almasa, onda ol (biylik) egoistik qalypta bolyp, onda memleket resursyn jeke paydagha júmsau beleng alady. Búl - jauapkershilik mәselesinen tuyndaydy. Sebebi, avtoritarlyq biylik ornaghan memlekette eldi basqaru jýiesining Jauapkershiligi aldymen Biyleushining aldynda bolmaq, al "Memlekettik jauapkershilik" osynyng kólenkesinde túrady. Ne sebepten búnday jaghday oryn aluy mýmkin? Búl - biylikting osylay bolu-bolmauy - memleket qúrghan halyqtyng da, onyng biylik jýiesining de mәdeny dengeyine tәueldi boluy sebepten. Óitkeni, әlemdik ozyq tәjiriybeden artta qalghan qogham (biyligimen qosyp alghanda) óz dengeyine say memleketting "mәdeniyetsiz" formasyn jasap shyghady ne oghan jol beredi. Eshbir sheteldik kenesshi búl zandylyqty ózgertuge qabiletsiz. Onday jaghdayda "halyq ózine say biyligine ie boldy" degen aksioma qate. Búl jaghdayda "biylik ózi sekildi halyqty (mәdeniyetti, qatynas erejelerin t.t.) jasap shyqty" desek - shyndyqqa jaqyndaymyz. Óitkeni, Halyqty "memlekettik subekt" etu - onyng biyligining úzaq jyldardaghy qajyrly sayasatynyng jemisi bolmaq. Al biylik óz jaghdayynyng jayymen ketse, onda mindetti týrde búnday "Memleket" sayasy túrghyda óz Biyleushisining "avtoportreti" bolyp shyghuy mýmkin... Búrynghy postkenestik elderding kóbi osy jaghdaygha tap boldy. Onyng klassikalyq týri - Týrkimenstan bolsa, "mәdeniylengen" týrine Ózbekstan men Qazaqstan enedi. Al revolusiyashyl Qyrghyzdar - búrynghy nomadtyq dәstýrin demokratiya prinsipterine úshtastyrumen ainalysyp jatyr. Biraq ol әreketter de "memleketshildik" talaptaryn oryndaugha dayar emes. Óitkeni, onda da "dalalyq demokratiya" úran kýiinde qalyp túr. Al, kez kelgen uaqytta Demokratiyanyng birden-bir "kórin qazushysy" - korrupsiya men paraqorlyq onda da jayqalyp túr. Sondyqtan, endeshe, bizding mәdeniy-ruhany dengeyimiz "mәdeniyetti memleket" qúrugha qauqarsyz bolsa, onda bir ghana jol bar, ol - Biylikti "memleketshil" bolugha mәjbýrleu! Oghan qanday tәsilimen jetuge bolady? Eng bastapqy joly - Ata Zang jәne "qoghamdyq kelisim" týrindegi barlyq basqa Zandardyng biylik ýshin qatang saqtaluyna qol jetkizu. Sol ýshin kýresu. Yaghni, býkil qogham bolyp Biylikting ózinen osy - "qoghamdyq kelisimdi" attap ótpeuin talap etu, ony qadaghalau, oghan jol bermeu, zannyng óz joldary jәne tәsilderimen qarsylyq tanytu. Búl ýshin búdan bylay barlyghymyz da qúqyqtyq sauattanugha kirisuimiz qajet. Tek qana oppozisiyanyng Ýndeulerin ghana "sayasy shara" dep baghalamay, biylik tarapynan últtyq mýddege qarsy әreketterdi de "ziyandy sayasy qadam" dep baghalaudy ýirenuimiz qajet. Árbir paraqor elding damuyn ondaghan jyldar artqa tastaytyn, sóitip әrqaysymyzdyng baqytty ómirge degen qúqymyzdy ayaq asty etetin qaskýnem dep qabyldanuy tiyis. Eger biz - qaltasy qalyngha bas shúlghy bermey, adamdy adam retinde baghalaudy bilsek - keudesin maqtan kergen, biraq "el qamy" deytin týisigi joqtar ózderi "iriktelip" shygha keler edi. Dýniyeni Pasyqtyq emes, Aqyl men Parasat biyleytini anyqtalar edi. Ázirge, biz jetekke erip sondaylardyng artynan ketip baramyz... Bizge osy qalyptan ainu qajet. Mysaly, men mynany úsynar edim - barlyq jerde Eldigimiz ben Tәuelsizdigimizding bir simvoly retinde Preziydent portretteri iluli túrady. Dúrys. Alayda, endi, búdan bylay, onyng tómen jaghyna "atyshuly Korrupsionerlerdin" portretterin ilip, onyng ýstine ýlken әriptermen "KORRUPSIYa TAJALY" dep jazyp qoysaq - artyq bolmas edi... "Ayaz by - әlindi bil, Qúmyrsqa - jolyndy bil" demeushi me edi...

Abai.kz