Áziz NESIYN. Ákim saylau
Kózildirikti: Kәne, býkpey, búqpay aityndarshy, qalanyng qazirgi әkimine qaysyng yrzasyn?
Múrtty: Týk te yrza emespiz!
Kózildirikti: Nege?
Múrtty: Ói, naghyz esuas, jarymesting ózi eken!..
Kózildirikti: Odan búrynghysy da onyp túrghan joq edi...
Múrtty: Áy, osy oryngha otyrghandardyng onghanyn kórgem joq.
Kózildirikti: Ózimizge de obal joq. Búdan bylay eng aqyldy, eng esti, eng eleuli bireudi ekshep, elep almasaq, aldanghanymyz aldanghan!
Múrtty: Ózimizden deysin. Nemene, búrynghylardy Allanyng ózi kókten týsirip pe edi? Olar da alghashqyda eng aqyldy, eng esti, әlgi, nemene edi... eng eleuli bolatyn. Kele-kele qúdayyn tanymay ketkeni bolmasa...
Kózildirikti: Jә, jaraydy, ótken ótti, ketken ketti. Endi kimdi tandap, kimdi qalaymyz, sony aitayyq ta?!
Múrtty: Talqanbay she?
Kózildirikti: Oibay, bolmaydy! Talqanbay degenshe Taltanbay desenshi ony. Erteng tanauy tanqiyp, auzymyzdy anqityp ketetin sol!
Múrtty: Qalqanbay she?
Kózildirikti: Oibay, atay górme ol pәleni. Kýni erteng Qaltabay bolyp shygha kelmesine kim kepil?!
Múrtty: Onda, onda... aitpaqshy, anau Shortanbay she?
Kózildirikti: Kәne, býkpey, búqpay aityndarshy, qalanyng qazirgi әkimine qaysyng yrzasyn?
Múrtty: Týk te yrza emespiz!
Kózildirikti: Nege?
Múrtty: Ói, naghyz esuas, jarymesting ózi eken!..
Kózildirikti: Odan búrynghysy da onyp túrghan joq edi...
Múrtty: Áy, osy oryngha otyrghandardyng onghanyn kórgem joq.
Kózildirikti: Ózimizge de obal joq. Búdan bylay eng aqyldy, eng esti, eng eleuli bireudi ekshep, elep almasaq, aldanghanymyz aldanghan!
Múrtty: Ózimizden deysin. Nemene, búrynghylardy Allanyng ózi kókten týsirip pe edi? Olar da alghashqyda eng aqyldy, eng esti, әlgi, nemene edi... eng eleuli bolatyn. Kele-kele qúdayyn tanymay ketkeni bolmasa...
Kózildirikti: Jә, jaraydy, ótken ótti, ketken ketti. Endi kimdi tandap, kimdi qalaymyz, sony aitayyq ta?!
Múrtty: Talqanbay she?
Kózildirikti: Oibay, bolmaydy! Talqanbay degenshe Taltanbay desenshi ony. Erteng tanauy tanqiyp, auzymyzdy anqityp ketetin sol!
Múrtty: Qalqanbay she?
Kózildirikti: Oibay, atay górme ol pәleni. Kýni erteng Qaltabay bolyp shygha kelmesine kim kepil?!
Múrtty: Onda, onda... aitpaqshy, anau Shortanbay she?
Kózildirikti: Apyray, saghan adam jaqpaytyn boldy ghoy! Oidaghyny da, qyrdaghyny da aityp tauystym, endi kim qaldy? Áp-bәrekeldi, taptym-taptym! Qalay búryn esime týspegen desenshi?! Masylbay! Masylbay! IYә, iyә, dәl sonyng ózi! Kәne, búghan ne deysin?!
Múrtty: Áy, qaydam, aty anau bolghanda, zatyn kim bilsin?!
Kózildirikti: Týh, sen de bir!.. Atynda neng bar-ay? Ózinning atyng onyp túrghanday!
Múrtty: E, men әkimdikke at jarystyryp, baq talastyryp túrgham joq qoy әlgilerdey?..
Kózildirikti: Áy, boldy. Kóp sózdi qoyayyq ta sol Masylbaygha toqtayyq. Ózi bir toyghan qozyday mop-momyn, tap-taza adam. Soyghan týlkidey zymiyandardan qúday saqtasyn.
Múrtty: Áy, dúrys aitasyn, ana... búrynghylargha qaraghanda myna Masylbayymyz birqos tәuir. Tәuir ghana emes – adal, bilgir, sypayy, jomart.
Kózildirikti: E, bәse, saghan da adam jaghady eken-au! Biraq, sol Masylbaydyng ózi búghan ne der eken? Kelispey kergip jýrmese.
Múrtty: Odan ózge adamnyng auyzgha týspey túrghany. Ne de bolsa kóndiru kerek!
Kózildirikti: IYә, kóndiru kerek! Kóndiru kerek!
***
(Ekeui bәtualasyp, Masylbaydyng aldyna barady).
Kózildirikti: Maseke, aqyldasyp, maqúldasa kele Sizdi el-júrt bolyp qalanyng әkimdigine saylaugha úighardyq. Halqynyz bir auyz rúhsatynyzdy alugha myna biz – ekeumizdi jiberdi.
Masylbay: Astapyralla, oibay-au, ne dep otyrsyndar?! Nemene, kelemej etkilering kele me?
Múrtty: Oibay-au, Maseke, anau shemishke sheneunikterden sizding qay jeriniz kem?! On eki mýsheniz sap-sau әri týp-týgel!
Masylbay: On eki mýshesi nesi, әkimi nesi? Ekeuining bir-birine qanday qatysy bar? Ayttym ghoy, sender meni ne orgha, ne kórge iytergeli kelip otyrsyndar...
Kózildirikti: O ne degeniniz, Maseke-au! Sizden artyq osy manayda kim bar? Siz aqyldysyz, Siz bilgirsiz, Siz ilgirsiz. Siz...
Masylbay: Jo, joq... aita kórmender! «Tek jýrseng – toq jýrersin» degen. Ásirese, myna zamanda...
Múrtty: Jә, Maseke, el aldyndaghy paryz-qaryzdy úmytpanyz! Halyq qalap otyrsa, qayda barasyz? Ári-beriden song búl memlekettik manyzy bar mәsele. Bildiniz be?! Bizdi halyq jiberip otyr, oilanynyz!?
Masylbay (oylanyp): Oipyrmay, bolmadyndar-au, tipti... Qaytsem eken, ә? Jaraydy, kóneyin. Biraq, bir shartym bar.
Kózildirikti, Múrtty (qosarlanyp): Aytynyz, bógelmeniz?
Masylbay: Aytsam, shartym mynau: jandayshap-jaramsaqtardy it etinen jek kórem. Búl – bir. Mening atymdy aspangha shygharyp madaqtau degen bolmasyn. Búl – eki. Maghan bola jayylghan aghyl-tegil dastarhannyng da keregi joq. Búl – ýsh. Osy ýsh shartty oryndaymyz desender ghana әkim bolugha kelisim beremin. Áytpese...
Kózildirikti: Ámirinizge qúldyq, Maseke, bәrin de oryndaymyz!
Múrtty: Áy, az-zamatym-ay! Jigitting súltany, jylqynyng túlpary osynday-aq bolsyn da!
Kózildirikti: Jasa, jasa! Masylbay bizding osynday!
***
(Sonymen ne kerek, saylauda Masylbay jenip, qala әkimi bolady).
Masylbay (kensesinde): Ayttym ghoy, kópirme qúttyqtaular men lepirme lebizder kóbeyedi dep. Kәne, ne dep sayraydy eken mening halqym:
«Asa qúrmetti Masylbay! Sen halqymyzdyng eng eleuli de qalauly perzentisin. Ákimdiging әkeden balagha, baladan nemerege, nemereden shóberege, odan әri shópshekke... jalghassyn! Abyroyyng algha assyn! Áumiyn!».
Masylbay: Dualy auyz aqsaqaldarymyzdyng biri boldy ghoy. Naghyz tisqaqqan әri ishtartqan jaqynym ekeni kórinip túr... Al mynausy ne deydi eken:
«Qadirli Masylbay Madaqbayúly! Qalamyzda Sizden asqan kim bar?! Óz ornynyzdy endi taptynyz, eng keminde on jyl otyrynyz! Ózinizding Pәlenshe Týgenshe ininiz».
Masylbay: Áy, jylpos neme, әi, jyltyr neme! Qalay-qalay silteydi-ay? Ózinizdin...
(Esik qaghylady).
Kózildirikti: Masylbay, jo-joq keshiriniz, Maseke, qúttyqtap, bylay, qolynyzdy qysayyn dep...
Masylbay: Oiboy-au, nemenesine әure boldynyz?..
Múrtty (ol da syghalay kirip): Aytqanymyz keldi, degenimiz boldy, Maseke. Qúday ondap, biz qoldap degendey...
Masylbay: Rahmet, rahmet sizderge. Jә, jaraydy, bireu-mireu...
Kózildirikti, Múrtty (qosarlanyp): Aytpaqshy, Maseke, Sizge halqynyz jiberip edi ekeumizdi. Bylay, әkim boluynyzdyng rәsimin ótkizeyik dep... dastarhan basynda...
Masylbay (qabaghyn týiip): Keshegi shartym...
Kózildirikti: Amal joq, Maseke, halqynyz solay úigharyp otyrsa ne isteyik endi.
Múrtty: Jamaghattyng ózi qalap jatqan song solay bolady-daghy.
Masylbay: Apyray, ә, barmasqa amal joq desendershi?!
Kózildirikti: Solay, solay. Býgin de, erteng de sol halyqpen júmysynyz jýredi ghoy, Masekem...
Múrtty: Halqynyzdyng basynda da, qasynda da bola bergeniniz jón ghoy, Masekem...
***
(Arada jarty jyl ótedi).
Kózildirikti: Ákim asqynyp ketti. Qúdayyn úmytty!
Múrtty: Ákimdikke saylaymyz dep basymyzgha bәle satyp alghan ózimiz emes pe?
Kózildirikti: Súmdyq! Masylbaydyng ozbyrlyghy búrynghylardan on ese asyp týsti!
Múrtty: Menmensuin qaytersin! Aspandy jalghyz ózi tirep túrghanday! Ói, shirik neme!
Kózildirikti: Bәrinen de ózindikining ózekke tepkeni jaman eken. Keshegi shómiygen shójening býgin qoqighan qoraz bolyp shygha kelgenin qaytersin?!
Múrtty: Oibay-au, biz... myna biz emes pe edik ony әkimdikke saylaghan, elding auzyn baylaghan, ә?! Endi kelip...
Kózildirikti: Áy, ózimizge de obal joq, basqa adam qúryp qalghanday...
Múrtty: Osy sen «Masylbay, Masylbay» dep bolmaghan. Sol nemening atynan-aq týnilip edim o
basta!
Kózildirikti: Jә, endi ne isteymiz, sony aitsanshy? Kezektegi saylaugha deyin myna nemeden qalay qútylamyz? Osyndayda sening bir tauyp ketetining bolushy edi ghoy?
Múrtty: Oibay-au, ol degening op-onay-aq emes pe?! Onyng orny – anau anau... jyndyhana! Jatsyn soghan baryp! Bәrinen de júraghatty bylay qoyyp, ýi-jayyn múraghatqa ainaldyryp alghanyn kórmeysing be, malghúnnyn!..
Kózildirikti: Anau qala alanynyng qaq ortasyna óz eskertkishin ornatam dep jýrgen kórinedi ghoy ol sabazyn?..
Múrtty: «Tauyqtyng týsine tary kiredi» degen. Oi, shikin-ay!..
Kózildirikti: Naqúrys bolmasa, óste me?
Múrtty: Naqúrys deyik, nәkәs deyik, odan qaytip qútylamyz endi? Sony aitsanshy?
Kózildirikti: Álgi, ózing aitqan... jyndyhanagha bir-aq tyqpaymyz ba?
Múrtty: Qalay? Qalaysha, Qaytip?
Kózildirikti: E, ol degeninizding osy zamanda nesheme týri bar emes pe?! Mening bir myqty dәriger dosym bar...
Múrtty: Búl joly abaylamasaq bolmaydy. Taghy da opyq jep qalarmyz. Ótken-ketkenge týfәy kýisin! Osy joly qatelespeyikshi, jaray ma?
Kózildirikti: Dúrys! Bopty! Qaydaghy bireudi saylaghansha, bylay ózimizding adamdy...
Múrtty: IYә, ózimizding adamdy... Kettik, endeshe!
Kózildirikti: Kettik!..
Audarghan Israil SAPARBAY