Elimizding shyghysynda ornalasqan Óskemen (Usti-Kamenogorsk) qalasyn bir tilde jazu jәne aitu qashan is jýzine asar eken dep oilaymyz keyde. Sonau 2007 jyldyng 21 mausymynda eks-preziydent N.Nazarbaev orysshasy Semipalatinsk dep atalatyn, qazirgi Abay atamyzdyng atyndaghy oblys ortalyghy - Semey qalasyn, tek qana memlekettik tilde ataugha jarlyq shygharyp, últtyq mәrtebemizdi bir kótergen edi.

ÓSKEMEN TURALY...

Áriyne, ol kezde Óskemenning kópshilik bóligi slavyan túrghyndary bolatyn. Qazirgi kýnderi qazaqtardyng kórsetkishi elu payyzgha jaqyndady. Búryndary, osy qaladaghy avtobus, tramvaygha otyrghanda kópshilikting ishinen bir-eki qazaqty ghana kóretinbiz. Qazir, jaghday mýlde basqasha. Sonday-aq, qaladaghy salalyq jýiede júmys jasaytyndardyng kóbi qazaqtar jәne osylardy basqaryp otyrghandar da óz últymyzdyng ókilderi. Sondyqtan, aldaghy kezende Óskemen qalasynyng atauyn tek qana memlekettik tilde jazugha, aitugha biylikting pәrmeni kerek-aq. Búghan ózge últ ókilderi qarsy bolmas dep oilaymyz jәne búl qazaq eli bolghan son, solay boluy da qajet degen pikirdemiz. Sonymen qatar, Shyghys Qazaqstandy – «Altyn altay» ólkesi, Batys Qazaqstandy – «Aq jayyq» ólkesi dep ataudy da eskere jýrse eken deymiz. Osylaysha atau kóp qiyn ba?! (Reti kelgende, orystyng oblys sózining ornyna, qazaqtyng ejelden kele jatqan aymaq, ónir, úlys, ólke sózderin paydalansa qúba-qúp bolary edi.

ShUChINSK TURALY...

Áyelimning eli soltýstik ónirden bolghan son, Esilde jәne Burabayda jii bolyp túramyz. Barghan sayyn, Burabaydyng samyrsyndy toghayyn aralau kóniline quanysh  úyalatady. Han bolghan Abylay babamyzdyng qonys etken, biylik jýrgizgen reziydensiyasynyng orynyn kóru bir ghaniybet. Degenmen, osy aradaghy audan ortalyghy bolyp sanalatyn Shuchinsk qalashyghynyng atauyn da qazaqshalaytyn uaqyt әlde qashan keldi. Burabay, elimizdegi eng әsem demalys kurorty bolghan son, osy eldimekenge әlemning әr týkpirinen keletin demalushylar, turistter jyl sayyn kóbeyip keledi. Mysaly, búl qalany: «Abylay han» nemese, tipti, «Oqjetpes» qalasy dep atasa da artyq bolmas edi.

ÚIGhYR AUDANY TURALY...

Áriyne, búl últ ókilderine eshqanday jamandyghymyz joq. Qayta, búlardyng úiymshyldyghyna, enbekqorlyghyna, óz dәstýri men óz tilinde jýretindigine qyzygha qaraymyz. Degenmen, keyingi statistikalyq sanaqty qaraghanda, osy últ ókilderining sany da ósip kele jatqandyghyn kórsetedi. Bizding aitarymyz, aghayyn, bauyr el desekte, elimizding aldaghy kezenderin oilauymyz kerek. Búlardyng demografiyalyq dýmpui qazaqtargha  qaraghanda, әlde qayda joghary. Aldaghy on, on bes jyldan son, búl últ ókilderining sany milliongha jetui mýmkin. Sonday-aq, búlardyng kóbi ózderining últtyq mektepterinde oqidy. Resmy týrde on tórt deydi, keybir  liyderleri odan da kóp dep aitqanyn estidik. Eger búl shyndyq bolsa, elimizdin  soltýstik oblystarynda  qazaq mektepterining sany búghan jetpeydi. Áriyne, sandarynyng óskeninde jataghymyz joq. Biraq, elimizde kóptegen últ ókilderi  (etnos) bolghandyqtan, osy últ ókilining atyndaghy audannyng atyn ózgertse dúrys bolar edi. Osy aumaqtaghy qazaqtardyng sózimen Qara dala, ne bolmasa, Sharyn (Últtyq park) atauymen ataghanda. Sonymen qatar, búl últ ókilderi (tatarlar da), qazirgi kýnderi qazaq bolyp jazylyp, elimizdegi әr salagha kirip, júmys jasap  jatqanyn bilemiz. Áriyne, búghan eshtene demeymiz. Olarda, qazaqtar sekildi teng  qúqyly. Degenmen, biylik jýiesine, әsirese, qorghanys salasyna saq boluymyz kerek. Osy jýielerge búl últtardy jiberip almauymyz kerek-aq, sekildi. Ony qantar oqighasy dәleldedi!

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz