Nemese

QAZAQ DALASYNA BIRINShI KELGEN «ORALMAN-QANDAS» – JOShY HAN MEN JALAYYR BÚQA NOYaN, KET-BÚQALAR EDI...

Osy shetten kelgen qazaqtardy «Tarihy otanyna oralghan», «Oralman», «Qandas» deu qanshalyqty dúrys?

Qolyna «QR azamaty» degen pasport aldy ma, bitti, ol – Qazaq! Alash tuy astynda úiysqan elding tolyqandy jauyngeri.

Olar anyghynda – ózgening qolynda qalghan ata júrtynan amalsyz auyp, Qazaq Elin «Qany jaqyn bauyrym, namysy ortaq alty arysym, endigi Otanym osy» dep kelgender.

Mysaly, mening jaghdayym tura solay. Altayda, qaraghayly tóskeyde, samyrsyndy betkeyde, qynaly tastar jamylyp, atalarymnyng myng jylghy molasy jatyr. Eshqaysysy asharshylyqtan, soghystan qashyp ketken joq edi.

Monghol men qytay qazaghy, anyqtap aitsaq, Ólgiy men Altay, Ile, Tarbaghataydan kelgender kezindegi Ýgedey men Shaghatay úlysynyng aumaghyn atajúrt, týpqazyq etkender. Sonda tu kóterip, kýl tógip, kindik keskender. Amal joq, keyingi orys pen qytaydyng qyzyl kәmónesterining kesirinen ol jerler huashiya-qytaygha qarap ketti.

Resey, Ózbekstan qazaqtary bolsa, olar da Joshy úlysynyn, Altyn Ordanyng ejelgi territoriyasynan keldi. Qazirgi qazaq balasy meken etken kez kelgen jer – bayyrghy qazaqtyng jeri emes pe edi?

«Oralman» nemese «Qandas» statusyn beru kerek bolsa, eng aldymen Joshy han men jalayyrdan shyqqan ataqty noyan Múqaly gouannyng tughan inisi Búqa noyangha, Ket-Búqa kýishige beru kerek!

Olar da «oralman». Olar da «qandas».

Eshkim renjimesin, qisyngha salsaq solay ghoy. Bizde resmy aitylatyn eki atau bar. Biri – «Qazaqstandyqtar», ekinshisi – «Qandastar». Búl әshkere bólu emey nemene?

«Oralman Joshy» kótergen alyp Ordanyng irgesin onyng úly Batu keneyitti. Altyn Orda dep atalyp ketken asa quatty imperiya qúrdy. Bizge bodan bolghan rusi kinәzdikteri keyin bizden zansyz bólingenimen qoymay, tarihymyzdan botqa jasady. Basymyzgha shyghyp, qyzyl jendetterge oiyna kelgendi istetti.

Talay-talay sýrginnen keyin baryp, «endi el boldyq-au» dep jatyrmyz.

Aytpaghym:

«Bólingendi bóri jeydi!» degen ataly sóz bar.

Úly Kók Týrikteri qúrghan alyp qaghanattardyng bir kesek altyn synyghymyz!

Biz – bir Qazaqpyz!

Úlarbek Dәleyúly

Abai.kz