Dýniyejýzilik  densaulyq saqtau úiymynyng mәlimetteri boyynsha jyl sayyn alkogoliding kesirinen 3 millionnan astam adam qaytys bolady eken.

Olardyng 75 payyzy – er adamdar. Statistika boyynsha elimizde orta eseppen әrbir jetinshi qylmysker mas kýiinde qylmys jasaydy. Maskýnemdikten bolghan ólim­ning tórtten bir bóligi jazatayym oqighalardan, janjaldan jәne óz-ózine qol júmsaugha baylanysty jaraqattan, al tórtten biri – asqazan-ishek joldarynyng aurulary, 19% – jýrek aurulary, qalghany – júqpaly aurular, obyr jәne psihikalyq auytqulardan tuyndaydy dep mamandar dabyl qaghuda. BÚÚ mәlimetteri boyynsha alkogoliden bolatyn ólim-jitim dengeyi jogha­ry elderding arasynda Qazaqstan 10-orynda túr. Alkogolidi susynnyng kóle­mi qanday bolsa da, densaulyqqa ziyan. Búl turaly zertteu The Lancet medisinalyq jurnalynda jaryq kórdi. Vashington uniyversiyteti ghalymdarynyng aituynsha, әlemdegi әr ýsh adamnyng biri spirtti susyn qoldanady. Alkogoli tútynu bolashaq úrpaqtyng densaulyghy ýshin de óte ziyan. BÚÚ úsynghan Túraqty damu maqsattary konsepsiyasynyng 3 maqsaty «jaqsy densaulyq jәne әl-auqat»ekenin eskere otyra ziyandy zattarmen kýres barlyq elde ózekti ekenin anghartady.

Qazirgi tanda әlemning kóptegen elinde salauatty ómir saltyn qalyptastyru ýshin memleket arnayy baghdarlamalardy jýzege asyrady. Keybir elderde alkogolidi ishimdik ishuge, satugha mýlde tyiym salynghan. Sonymen qatar, týrli shekteu týrleri de bar. Mәselen, ishimdik satatyn dýkenderding mektepke jaqyn bolmauy, alkogolidi ishimdik satatyn kýnder men saghattardy shekteu, iri sporttyq jarystar bolatyn kýni alkogoli satpau. Múnday shekteulerge qosa el ishinde ishimdikke qarsy kýres ýlgileri de bar. Jalpy, adamdy maskýnemdikten aryltudyng 12 qadamy bar. Reabiliy­tasiya ortalyghynda nauqas osy 12 qadamnan ótip, em alady. Bir ereksheligi – múnday ortalyqta dәrigerler men psihologter ghana emes, kezinde ózi maskýnem bolghan qarapayym adamdar da qyzmet etedi. Osynday sharalardan keyin de aiyqqandar bar.

«Araqtyng adam denesinde ziyandy әser etpeytin mýshesi joq, ol barlyq aghzadaghy nýktelerge deyin uly әserin tiygizedi» Statistika agenttigining deregine sýiensek, Almaty qalasynda әr 100 myng әielding 211-den astamy, er adamdardyng 2 330-y araq-sharaptyng kesirinen psihikasy men minez-qúlqy búzylghan. Astanada búl kórsetkish 90 jәne 476-ny qúraydy. Salauatty ómir saltyn qalyptastyru últtyq ortalyghynyng derekteri boyynsha, psihikalyq jәne tәrtiptik auyt­qulary bar 249 myng adam esepte túr. Olardyng әrbir 12-si – 25-30 jastaghylar, otbasyn qúryp, en­bekke aralasyp, qoghamnyng bel­sendi mýsheleri bolatyn әielder. Últtyq ortalyq qyzmetkerleri búl mәlimetting tolyq emes ekenin moyyndaydy. Esepke alynbaghan araqqa әuesterding qatary odan da kóp. Statistikalyq derekke sýiensek, respublika túrghyndarynyng 35 payyzy ishimdikke ýiir eken. Ókinishke qaray, osy derekke mektep jasyndaghy balalar da ilikken. Jogharyda atalyp ótken mәlimetterdi eskere otyryp,shәkirtterimiz ziyandy dýniyeden ada bolady degen senimdemiz.

Ondashúly Ernúr,

әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiytetining zang fakuliteti Memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy,konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasynyng agha oqytushysy

Abai.kz