Evraziyalyq ekonomikalyq odaqtaghy kedendik tabysty bólude Qazaqstannyng ýlesin kóbeytu qajet. Býgin Mәjilisting jalpy otyrysynda «Aq jol» fraksiyasynyng deputattyq saualyn Erlan Barlybaev jariyalady. 

 Qazaqstan Respublikasynyn
Premier-ministri
O. Bektenovke!

Su tasqyny apatynyng saldaryn jong barysynda memleket zardap shekken barlyq otbasy men sharuashylyqtargha kómek kórsetiletinin jariyalady.  Sarapshylardyng esebinshe, shyghynnyng jalpy kólemi jarty milliard dollardan asyp jyghylady.

Biznes býginde aimaqtargha barynsha kómektesip jatqanymen, negizgi auyrtpalyq budjetke týsetini anyq.

Osyghan baylanysty budjetti tolyqtyru kózin keneytu mәselesi óte ózekti bolyp otyr.

«Aq jol» fraksiyasy sonday qaynar kózding birin eske saludy qajet dep sanaydy.

2015 jyly Euraziyalyq ekonomikalyq odaq qúru turaly Kelisimshart kýshine endi.

Osy kelisim ayasynda mýshe memleketterding syrtqy sauda qyzmetinen týsetin kedendik tólemder kelesi proporsiya boyynsha qayta bólindi:

Armeniya – 1,22%;  Belarusi – 4,86%;  Qazaqstan – 7,25%;  Resey Federasiyasy – 86,97%.

Birynghay kedendik kenistik EAEO-gha mýshe memleketterding ekonomikasyn janghyrtu, ónerkәsiptik kooperasiya jәne bәsekege qabilettiligin arttyru ýshin jana mýmkindikter ashady dep boljanghan bolatyn.

Keyinirek, 2020 jyly, Qyrghyzstan odaqqa qabyldanyp, onyng 1,9 payyzdyq ýlesi bólingen kezde Qazaqstan men Reseyding әrqaysysynyng ýlesi 1,5 payyzgha birdey tómendese, Belarusi pen Armeniyanyng ýlesi ózgerissiz qaldy.

Búl týzetudi ratifikasiyalau kezinde «Aq jol» fraksiyasy kelispeytinin bildirgen edi.

Árbir memleketting ýlesin proporsionaldy týrde qysqartu dúrysyraq bolar edi dep esepteymiz. Sonda, shamamen alghanda, Qazaqstannyng ýlesi 1,5 payyzgha emes, 0,5 payyzgha tómender edi.

Mәsele budjet ýshin kerek jýzdegen milliondar men milliardtar turaly bolyp otyr.

Býgingi tanda EAEO kedendik tólemderin bóludegi disproporsiya búrynghydan da aiqyndalyp, qayta qaraudy talap etude.

Mәselen, sauda-ekonomikalyq sanksiyalar ayasynda keyingi eki jylda Resey men Belarusi elderining syrtqy ekonomikalyq ainalymy aitarlyqtay qysqarsa, basqa mýshe elderde, әsirese, Qazaqstanda, kerisinshe, aitarlyqtay ósim bayqalyp jatyr.

Mysaly, eger 2020 jyly Qazaqstannyng syrtqy sauda ainalymy 86,4 milliard AQSh dollaryn qúrasa, 2022 jyldan bastap kýrt ósip, 2023 jyly 140 milliard dollargha jetti, yaghni, birden 40 payyzgha ósken.

Reseyde osy kezende syrtqy sauda ainalymy 16 payyzgha qysqardy.

Osy kórsetkishke qaramastan, Resey Federasiyasy әli de ózining 85 payyzyn, al Qazaqstan 6,95 payyzyn aludy jalghastyruda.

Osyghan baylanysty 2022 jyldyng mausym aiynda «Aq jol» dempartiyasy Ýkimetke kedendik tólemderding týsuin qayta esepteu jәne qazaqstandyq ýlesti úlghaytu kerektigi turaly deputattyq saual joldaghan bolatyn.

Ol kezde búrynghy Ýkimet múnday kelissózderge әli erte dep sanaghan edi.

Degenmen, ómir búl ýrdisting qysqa merzimdi emes, úzaqqa sozylatynyn, әli de belgisiz merzimge deyin jalghasuy mýmkin ekendigin kórsetti. Sondyqtan, biz kedendik tólemderden týsetin tabysty bóluding búrynghy tәrtibin saqtau elimiz ýshin әdiletsiz jәne EAEO-nyng ortaq «jinaghyna» qosatyn naqty ýlesimizge sәikes kelmeydi dep sanaymyz.

Oghan qosa elimizding tabighy apatty enserude de, odan arghy ekonomikalyq damuda da qajettiligi zor bolyp túr.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaev kýrdeli halyqaralyq mәseleler boyynsha Respublikanyng tәuelsiz ústanymyn birneshe ret jetkize otyryp, óte salmaqty jәne kóregen syrtqy sayasy baghytty jýzege asyryp jatqany belgili.

Sonymen birge, memleket basshysy bizding elimizding integrasiyalyq kelisimderdegi, onyng ishinde EAEO-gha mýsheliktegi birizdiligin ýnemi atap keledi.

Osy jaghdayda «Aq jol» dempartiyasynyng fraksiyasy Ýkimetke EAEO boyynsha әriptesteri aldynda Odaqtyng syrtqy ekonomikalyq qyzmetinen týsetin kiristi bóludegi Qazaqstannyng ýlesin qayta qarau jәne úlghaytu mәselesin kóterudi úsynady.

Qúrmetpen, «Aq jol» QDP fraksiyasynyng deputattary:

E.Barlybaev
A.Peruashev
D.Espaeva
Q.Isa
A.Sadyqov
E.Beysenbaev

Abai.kz