Búl shygharmamdy Tәuelsizdikting Úly merekesine  jәne «endigi taghdyrymyz ne bolar eken?!» - dep

eki kózi jәudirep shetelde qalghan bes million qandasyma arnadym.

Avtor

 

Abyz bolghan, bilesin, Asan aty,

Qútqa tolghan maylanyp bosaghasy.

Bir kýnde ony ornynda tynshytpapty,

Elge degen erekshe mahabbaty.

 

Zamanda anau kýn kózi qyraulanghan,

Elge әigili sol Asan jyrau bolghan.

Qaytsem júrtym baqytty El bolar dep,

Yqylasyn halqyna shyn audarghan.

 

Adam eken úzyn boy, keng iyqty,

Aytqanyna bas shúlghyp el úiypty.

Qazaq ýshin qaytsem de tabamyn dep,

Izdepti kep sharq úryp Jerúiyqty.

 

Ýlkenderden, qol jayyp, bata alypty,

Jolgha shyndap jabdynyp, jasanypty.

Qayghylana bergennen son, halqyn oilap,

«Asanqayghy»  Asekeng atanypty.

 

Qoyyp halqym shúbyrghan erkin kóshti,

Qala salyp bir jerge kórsin depti.

Anau - mynau ol kisi tauynyzdy,

Tau eken dep әueli mensinbepti.

 

Bolma maghan, elim, týk alang depti,

Jerúiyqty qaytsem de tabam depti.

Búl shygharmamdy Tәuelsizdikting Úly merekesine  jәne «endigi taghdyrymyz ne bolar eken?!» - dep

eki kózi jәudirep shetelde qalghan bes million qandasyma arnadym.

Avtor

 

Abyz bolghan, bilesin, Asan aty,

Qútqa tolghan maylanyp bosaghasy.

Bir kýnde ony ornynda tynshytpapty,

Elge degen erekshe mahabbaty.

 

Zamanda anau kýn kózi qyraulanghan,

Elge әigili sol Asan jyrau bolghan.

Qaytsem júrtym baqytty El bolar dep,

Yqylasyn halqyna shyn audarghan.

 

Adam eken úzyn boy, keng iyqty,

Aytqanyna bas shúlghyp el úiypty.

Qazaq ýshin qaytsem de tabamyn dep,

Izdepti kep sharq úryp Jerúiyqty.

 

Ýlkenderden, qol jayyp, bata alypty,

Jolgha shyndap jabdynyp, jasanypty.

Qayghylana bergennen son, halqyn oilap,

«Asanqayghy»  Asekeng atanypty.

 

Qoyyp halqym shúbyrghan erkin kóshti,

Qala salyp bir jerge kórsin depti.

Anau - mynau ol kisi tauynyzdy,

Tau eken dep әueli mensinbepti.

 

Bolma maghan, elim, týk alang depti,

Jerúiyqty qaytsem de tabam depti.

Ghasyrlardan qalghan sol tamasha anyz,

Býgin, mine, din aman maghan jetti.

 

Kýzdi ótkerip shynyltyr ókpek jeldi.

Shuaq shashyp jyp - jyly kóktem keldi,

«Jerúiyq» dep atadyq jelip baryp,

Jelmayasy Asannyng shókken jerdi.

 

Ertis barghan, toqtamay Sauyr barghan,

Elge qonys bolsyn dep qauymdalghan.

Ilege de tabany tiygen eken,

Jýre - jýre týiesi jauyr bolghan.

 

Kórgen kezde kósilgen Barqytbeldi,

Biraz jerden búl mandy artyq kórdi.

Jelmayasy tizesin bir býkpesten,

Ary qaray taypalyp tartyp berdi.

 

Týstik bardy, tótelep Teristikke,

Jer izdedi suy mol egistikke.

Týiip qoydy ishine Tәshken manyn,

Tatarmyn dep dәmin bir, jemis pisse.

 

Berdi me eken Jaratqan ayan tegi,

Taghy sholyp qaytypty Bayólkeni.

Tughan elding tilepti aq tiluin,

Bolsa eken dep zamangha say erteni...

 

Aqjayyqqa bet búrdy Marqakólden,

Syrgha barghan, zar jelip Arqa kelgen.

Jelmayasyn toqtausyz jelkildetip,

Tynbay sóitip Asekeng tarta bergen...

 

Jatqan aluan jaz boyy gýl býrkenip,

Qasyna anau jeldirtip qyrdyng kelip.

Syghanaqqa, ejelgi Sarayshyqqa,

Ótken eken Jelmaya bir - bir shógip.

 

Ol tústan da, kezenip búl tústanda,

Jau az ba edi qazaqpen júlqysqangha.

Bir - bir týnep taghy da attanypty,

Sauran menen kiyeli Týrkistangha.

 

Bildi jatqan tyghylyp jolynda ordy,

Jaudyng qalyng qayysqan qolyn kórdi.

Kózi toyyp jaryqtyq qaytqan eken,

Kórip sonau kógoray Orynbordy.

 

Taptym - au dep elime Baq – besikti,

Kóp jerge kep әdeyi en sap ketipti.

Soghyp ótken búrylyp desedi el,

Jol - jónekey Syrdaghy Aqmeshitti.

 

Jetkeninshe Jerúiyq mekenine,

Jelmayasy shydapty tepenine.

Sosyn kelip biraz jyl damyldapty,

Alataudyng ataqty etegine.

 

Kóp jer oghan kórgende - aq únap qatty,

Jaylau, qystau, túp - túnyq búlaq tapty...

Sonynda osy izdegen Jerúiyq dep,

Saryarqanyng tósine túraqtapty.

 

Bolypty Asan jasynan sertke myqty,

Ghasyrda sol qan menen dertke jýkti.

Sóitip onyng jel qayyq – Jelmayasy,

Dalamyzgha tizerlep kóp shógipti.

 

Arqau bolghan osynau jyrgha qyzyq,

Biledi ony búl kýnde múndaghy júrt.

Sol qalalar shetinen tizbektelip,

Tarihynda qazaqtyng túr jazylyp.

 

Siyrek tuar qazaqta múnday shalyn,

Búrqyldatqan joldardyng tynbay shanyn.

Kýnde oqy bergen son, san qaytalap,

Sol anyzdan ózge bir syr bayqadym.

 

Biz bilmeytin yqylym zamanda anau,

Mýmkin be ózi kisige alandamau.

Astananyn, bayqasam, irge tasy,

Tym arydan qazylyp, qalanghan - au?!

 

Sapar sheksen, Asansha iz sap atyn,

Kez bolasyng derekke birshama tyn.

Qu qazyqtyng ketetin ózi kóktep,

Qay jerine qazaqtyng min taghasyn.

 

Újymaq emes qazaqtyng qay mekeni,

Malshy ómiri tau menen sayda ótedi.

Ózenderi arqyrap aghady úday,

Jatady kep jarqyrap aina kóli.

 

Jaqyn tóbe úp - úqsas, alys beli,

Qay qiyrgha barsang da, tanys kóli.

Jerúiyq qoy shetinen onsyzdaghy,

Qazaqqa tәn dalanyng qarys jeri.

 

Bop túrady qashanda bereke, dau,

Bizge jetti sol kezding elesi anau.

Izdegeni Asekeng Jerúiyq dep,

Orda tiger qazaqqa jer eken - au!

 

Bir sapardy sol shalyng bastap alyp,

Elge ózin tanytyp tastady anyq.

Izdegeni Asekeng Jerúiyq dep,

Jer eken - au oimaqtay astanalyq!

 

Dana shalgha bir emes, qauym ergen,

Taghy alastap otyrghan jauyn elden.

Armany da joq shyghar kәriyanyn

Saryarqanyng tósin kep tauyp ólgen.

 

Ayyqqaly qayghynyng búlty qashan,

Túrar ma atam úiqydan júlqylasan!

Qabanbaydyng beyiti dep jýrgenin,

Bop jýrmesin ziraty bir kýni Asan!?

 

Asandy aityp qazaghym maqtansyn әr,

Barghan jeri batpanday baqpen tynar!

Tauyp berdim joghyndy dep ýndemey,

Myna qorym ishide jatqan shyghar!

 

Ketken kezde mejeden keri qogham,

Erler janyn óledi berip oghan.

Elesteydi Aqorda aumaghy bop,

Jelmayasyn shógergen jeri maghan.

 

«Jelmayamen dalamda kósiltip ken,

Aldy - au jelding jarysyp esin tipten.

Sharshap kelip shalghaydan júrty bolar,

Hanshatyrdyng taghany qosyn tikken.

 

Jarylar bop tulaghan jyrdan keude,

Toltyrsam dep oilady - au búl mandy elge.

Qostan shyghyp, jaynamaz jaydy ma eken,

Núr - Astana meshiti túrghan jerge?

 

Basqan emes babalar joldy bóten,

Kóp qiyanat kórdi ghoy sorly meken!

Qazyq qaghyp, týiesin baylaghan tús,

Bәiterekting kәzirgi orny ma eken?!

 

Ýmit sónip, kýnde sol arman tynar,

Búl jýriske Asanday tarlan shydar.

«Shabyt» túrghan qazirgi jerge kelip,

Nasybayyn eringe salghan shyghar.

 

Tobyr eldi jeteler, shyn qamshylar,

Jýzden jýirik, túlparlar mynnan shyghar.

Úiqysyn bir qandyryp mang dalada,

Esilge kep shylghauyn jughan shyghar?..» –

 

Degen oilar keledi maghan jiyi,

Jetken osy anyzdan aman kýii.

Ghasyr boyy joryqtar bir toqtamay,

Azattyqtyng qandyrdy zamandy iyi.

 

Astyq attap tynbastan nesheme órden,

Aryldy sor búl kýnde besheneden!

Zaman aunap týskende, Sarayshyghym,

Jerge shógip aqyryn kete bergen.   

 

Kórdik kózben san týrin synaqtyng da,

Batty jylap túp - túnyq búlaq múngha.

Qaldy, bilem, birtindep kómildi de,

Syghanaghym syrghyghan qúm astynda.

 

Azattyqty qoyghan song basty oryngha,

Bolu kerek say oghan at, tonyng da.

Otyr býgin qansha qan tógilgenmen,

Orynborym, qayteyin, jat qolynda...

 

Izdep ózi alystan tapqan Abyz,

Aytsang tangha tausylmas jatqan anyz!

Alashorda shanyraq kótergende.

Sol Orynbor boldy alghash astanamyz.

 

Ol bir naghyz ansaghan jyl qúsy edi,

Kósemderim shetinen bilgish edi.

Erkindikting biz ýshin túghyry – Alash,

Astananyng Orynbor túnghyshy edi.

 

Túrghan shaqta endi bir shalqyghaly,

Orys ony zorlyqpen tartyp aldy.

Jelmayanyng bayaghy izimenen,

Yghystyryp qazaqtyng halqyn ary.

 

Jabamyz dep birjola jatqa esikti,

Jaugha qazaq qarayyp, qatty óshikti.

Orynbordan aqyry syrghyp kelip,

Astana etti bir mezgil Aqmeshitti.

 

Toly boldy biz jýrgen jol japagha,

Ýiip bergen búl Taghdyr sordy atana.

Erki ketip elimning óz qolynan,

Bolmay qaldy aqyry ol da pana.

 

Ótti zaman qúiynday san ghasyry,

Maza bermey bir sәt te jangha tiri.

Qashan Kenes Odaghy qúlaghansha,

Astana ghyp kýnelttik Almatyny.

 

Qazaq degen qasterli saqtap atty,

Jýrdik tilep Qúdaydan basqa baqty.

Ótken ana ghasyrdyng  sonyna ala,

Azattyqtyng jarqyrap aq tany atty.

 

Jaghagha jau tepsinip jarmassa da,

Baq penen sor jylanday arbassa da,

Saryarqanyng túp - tura qaq tórine,

Tәuelsizdik ózi әkep saldy Astana.

 

Otyrsang bir jaymenen sanap qana,

Beredi jyl bir - birlep paraqtala.

Boldy sóitip Asekeng Jelmayasy,

Shókken jerding shetinen bәri astana!

 

Ghasyr bitken qazaqqa óktem keldi,

Basty túman túmshalap Kók pen beldi.

Óz jerim de qaymyqpay Qayghy atannyn,

Jelmayasy jelkildep jetken jerdi.

 

Asekenning tapqan kóp jerin әlgi,

Kóz qúrty bop, ozbyrlar bólip aldy.

Mekendegen kýl tógip sol mekendi,

Jat qolynda qazaqtyng eli qaldy.

 

Zaman jana ghasyrgha reng berdi,

Dalam jasyl jaynaghan kilem kerdi.

Jyrtyghymyz aqyryn býtindelip,

Joghymyz da birtindep týgendeldi.

 

Yrghamasyn ýf etken jel bútany,

Eniretip es jighan eldi taghy.

Shashylghannyng barlyghyn jatyr jiyp,

Astananyng ashylghan keng qúshaghy.

 

Kóp ketti ghoy, qayteyin, esem elge,

Qaldy jýgim shashylyp neshe belde.

Sol qalalar keshegi atyn býgin,

Berdik týgel múnda әkep kóshelerge.

 

Býlinse de jau shauyp irgem keshe,

Býgin alghan, sanashy, jýldem neshe!?

«Orynbor» dep búl kýnde atalady,

Astananyng tórinde bir keng kóshe.

 

Quandyryp osynau baytaq eldi,

«Týrkistan» da Arqagha qayta keldi.

Qazaq eli – azat dep, Egemen dep,

Asqaqtatyp әlemge aitam endi.

 

Elge әigilep ózining bar aishyghyn,

Túr danghyrap ainaday «Sarayshyghyn».

Bәrin sonyng shynymen týgendemey,

Taba qoysyn IYmekeng qalay tynym!?

 

«Sauranyn» da, bayaghy «Syghanaq» ta,

Sayrap jatyr qilysyp myna jaqta.

Al, «Aqmeshit» aq jolgha bastap seni,

Aparady jetelep tura baqqa...

 

Eli de bay ejelden jeri baydyn,

Bara jatyr kýn sanap kenip aidyn.

Bir kósheden bozdaydy Qorqyt kýii,

Áuenimen ýndesip «Elim - aidyn».

 

Esil degen tolqytyp dәriyany,

Estiledi zarlaghan Mәdy әni.

Tólegenge Jibekti qosady әkep,

Búlbúl Kýlash shalqytyp әriyany.

 

Jetti - au osy kýnge de jiljy taban,

Búl qaladan bir emes, myng kýy tabam.

«Sarjaylauyn» Tәttimbet tolastatsa,

Synsytady «Aqquyn» Núrghisa agham.

 

Tiriltem dep Bekbolat jýr Tineydi,

Qajymúhan kýn bolyp kýrkireydi.

Jana jyldyng shyrshasyn jan alqymgha ap,

Jeltoqsannyng dauyly silkileydi...

 

Tudy mine ansaghan ghasyryng shat,

Altyn kezeng biz ýshin osy bir sәt.

Baba qany tógilgen qalasynyn,

Úmytpasyn degen ghoy atyn úrpaq.

 

Asan tapqan Jerúiyq – qayran dala,

Berdi - au elding kózinshe oirandala!

Tyndap jýrsin baba ýnin kýnirengen,

Torqa kiyip, airangha toyghan bala!

 

Aunap týser zamannyng san aghysy,

Tartylady ghasyrdyng jarap ishi.

Alyp kelgen dalasyn qalasyna,

Kim bolsa da, sol kisi – dana kisi!

 

Birden bite qoymaydy últtyng isi,

Taghy ashylyp ketpeydi kilt tynysy.

Ishtegini alamyz jýre týzep,

Syrttaghyny tasidy myqty kisi!

 

Jetken joqsyng býtinge, jarym elsin,

Qazaq týgeldengenshe әbigersin.

Taghy ne bar, kim qaldy jat qolynda,

Saryarqanyng tórine bәri kelsin!

 

Jazu ýshin tyrtyghyn jaranyng shyn,

Bizdi bastap aldyda dana jýrsin!

Qalalardyng keshegi  shógip ketken,

Qúm astynan arshylyp, bәri alynsyn.

 

Joqtan eptep dýnie qúralady,

Jaman da emes qalanyng myna haly.

Asan ata enseli eskertkish bop,

Bir kóshede erteng - aq túrady әli.

 

Kózding jasyn túp - túnyq irkedi de,

Eske alady ótkendi júrt egile.

Oqy alsang dúrystap Elordanyn,

Bir kóshesi shertedi bir shejire.

 

Taptyq qayta joghalghan múramyzdy,

Jazdyq dastan ertekten qúrap izgi.

Tynday qalsan, jalyqpay aitady kep,

Bir kóshesi qalanyng bir anyzdy.

 

Bilsin desen, bar - joghyn júrt aiyryp,

Ótken kýnning paraghyn týr qayyryp.

O basynan sozylghan, bú basyna,

Bir danghyly tympighan bir tariyh.

 

Qamys basyp jaghalau túrghan jútap,

Sәti kelip, tughanda, núrlandy shaq.

Qazaq jazyp qaldyrghan óz qolymen,

Bolashaqqa Astana – bir dәu kitap!

 

Elding endi belgili jútamasy,

Jemis tógip túrady búta basy.

Syrgha túnghan Astana – bir dәu kitap,

Qos jaghalau al onyng múqabasy.

 

Dastarqanda qazy penen irimshik kóp,

Sәbiyler mәz birin jep, birin tistep.

Qos jaghalau – Astana múqabasy,

Kópirlermen tastaghan týbin týptep.

 

Kósemderi, últymnyng úly aghasy,

Saqtalatyn búl kitap múraghaty.

Alghashqy bet jarqyrap ashylghanda,

Abylaydyng ardaqty túrady aty.

 

Jәdiger kóp Ýisinnen, Sahtan qalghan,

Basqa sharang bar ma oghan maqtanghannan?!

Sosyn kózing týsedi esimine,

Núrsúltannyng altynmen aptap jazghan...

 

Kirsen, birden ashady baqsha qúshaq,

Basylady shildening aptaby sap.

Ministrlik ýileri kórinedi,

Aqordany qorshaghan jaqsha qúsap.

 

Bar jaghynan Núrekeng óktem kisi,

Basyp onyng talaydy ketken mysy.

«Qazaq týgel shettegi kelsin!» degen, 

Qaulysynyng Bәiterek lep belgisi.

 

Úly enbekti jón birden baghalaghan,

Boy týzeydi jan - jaqqa qarap adam.

Ong jaghalau – arhiyvi eski ómirdin,

Sol jaghalau – tarihy jana zaman.

 

Últym degen jigitter dosym kilen,

Onsha únata bermeymin topyrdy men.

Kóshe bitken – joldary sol kitaptyn,

Kýni boyy kýbirlep oqyp jýrem.

 

Dúrys emes qymsetse óre túrghan,

Az bolghan joq emender jel opyrghan.

Bara jatyr qalyndap jyldan - jylgha,

Ony oqityn dýniyede kóp oqyrman.

 

Jaraspaydy bizge endi jýrgen salaq,

Bayqamasan, jep tynar irgeng talap.

Bar әlemning dinbasyn jiyp alyp,

Oqidy - ay kep Núrekem dinnen sabaq.

 

As atqanmen, qazaqqa tas atylghan,

Boldy sodan o, qansha ata qúrban,

Astanany syrtynan qyzyqtamay,

Bile týssin ishin de jas oqyrman...

 

Bizde bary – bir jýrek, bir - aq Otan,

Bek synaghan zamana myna qatan!

Sol kitapty aqyryn paraqtasan,

Kóp ótpey - aq jarq etip shyghady Asan.

 

Baq tayghan song basynan Sergey «agha»,

Bastady ghoy kýn sanap el de oyana.

Sol anyzdyng aqyryn ayaghy kep,

Tireledi bayaghy Jelmayagha.

 

Zaman emes, «men otyr!», «sen úiyqta!»,

Alu kerek el jýgin er iyqqa.

Sol anyzdyng aqyryn ayaghy kep,

Toqtaydy eken bayaghy Jerúiyqqa...

 

Qúrylghansha búl qazaq bolyp mәngi el,

Kóz ashqan joq bir sәtke soghystan da er.

Bayqasanyz oilanyp búl Astana,

Bozdaqtardyng taghdyry toghysqan jer.

 

Maydangha da qylysh ap san barghanmyn,

Jolda beli ýzilip qalghan nardyn.

Bile - bilsen, býginde búl Astana –

astanasy ansaghan armandardyn.

 

Tirshilikting kerilgen arqanyna,

Matalmastan, toqtamay tart arygha.

Babalardyng kóshede qan - teri bar,

Amanaty tapsyrghan bar taghy da!

 

Kósheng týzu bolghanmen, jolyng búran,

Ýiretedi soghan say ómir bir әn.

Azabynnan bastaghy aryltam dep,

Qazaghynnan qanshama tógildi qan?!

 

Birde kónbey, búghaugha birde «kónip»,

Kete bergen jol boyy mýrde kómip.

Sol qyzyl qan kóshening jiyeginde,

Túrady ylghy qyp - qyzyl gýl bop ónip.

 

Biri býgin atalsyn, biri keshe,

Búl kóshening barlyghy – Úly kóshe!

Bizder ketip, keletin ertengi úrpaq,

Kezegimen beredi jýrip óte.

 

Ósedi әli kórkeyip qala múnan,

Kógimizde úshady jana qyran.

Úly baba ruhy әr qazaqtyn,

Jýregine ótedi tabanynan.

 

Kóp ótkerdik búl bastan jyldy qasan,

Basady qúm ilgeri syrghymasan.

Jerúiyqty izdegen úrpaghyna,

Bolu kerek әr qazaq bir - bir Asan!

 

Kóne menen janany teng qabyldap,

Tola bersin asylgha zerde qymbat.

«Mening Qazaqstanym» shyrqalghanda,

Ketsin birge qosylyp jelde jyrlap!

 

Qúlaghyndy әr kýni týr dýbirge,

Qosatyn bol zaryqqan birdi birge.

Seni bastap janylmay aparady,

Sol kósheler ertenge – núrly kýnge!

 

04 - 08.12.2013

 Astana

Abai.kz