Beysenbi, 19 Qyrkýiek 2024
Biylik 6863 0 pikir 28 Mamyr, 2024 saghat 14:17

Qazaqstandyq utilialym әlemdik alypqa qalay kedergi keltiredi?

Kollaj: uralskweek.kz

2016 jyldyng 1 qantarynan bastap Qazaqstanda qorshaghan ortany qorghau salasyndaghy organ bekitken tizbege engizilgen ónimderge qatysty (importtaushylardyn) ótil jónindegi jýzege asyru prinsiypi qoldanyla bastady. Eger óndirushiler (importtaushylar) qaldyqtardy ózdiginen óndey almasa, onda bolmauy, ÓKM operatoryna ótil alymyn tóleuge mindettenedi.

ÓKM bastapqyda avtokólik qúraldary men olardyng komponentterine (shinalar, akkumulyatorlar, maylar jәne t.b.) qatysty bolyp kelse, keyinnen ónim týrleri (orama, kabeli jәne t.b.) qatary ýnemi tolyqtyrylyp otyrdy. QR Ekologiya ministrligi 2019 jylghy 23 jeltoqsannan bastap № 95 búiryqpen auyl sharuashylyghy tehnikasyna ÓKM ótil jinaudy engizdi.

Osy sәtten bastap Qazaqstanda «Ótil jinaugha jol joq» nauqany bastaldy. Onyng asqan belsendiligi әleumettik jeliler men BAQ kórinis tapty. Aqparattyq shabuyl talma túsqa shauyl jasady: ótil jinau - qarapayym azamattaryng qaltasyna qol súghyp payda tabu qúraly bolyp tabylatyndghy jasyryn emes. Biraq osy nauqannyng tasasynda túrghandar oigha alghandaryn iske asyru ýshin  blogerlerdi, sayasatkerlerdi, deputattardy, qogham qayratkerlerin tartty. Ótil jinaudy engizu auyl sharuashylyghy tehnikasyn satushy belgi oiynshylargha kedergi keltiretini jóninde júmghan auyzdaryn ashqan joq.

Áleumettik jeliden QR premier-ministrining orynbasary Roman Sklyardyng 2020 jylghy 1 qazandaghy Parlament Mәjilisining deputattarynyndeputatyq saualyna jauap retinde  joldaghan hatyn tabugha bolady. Ondaghy basty mәsele auyl sharuashylyghy tehnikasyna qatysty ótil tólemin engizuge qatysty boldy.

«Auyl sharuashylyghy tehnikasyna ótil jinau alymy 2019 jylghy 23 jeltoqsannan bastap Qazaqstan Respublikasynyng ózdiginen jýretin auyl sharuashylyghy tehnikasyn óndirushilerge, sonday-aq EAEO-gha mýshe memleketter men ýshinshi elderding importtaushylaryna qatysty engizilip otyr. Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligining mәlimeti boyynsha, ótil jinau alymyn engizuding negizgi maqsaty auyl sharuashylyghy tehnikasynyng eskirgen parkin 80% -gha janartu, ótildeuding tolyqqandy jýiesin qúru, sonday-aq Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda paydalanudan shyqqan tehnikany ótilge tapsyrudy yntalandyru bolyp tabylady», - delingen Sklyar hatynda.

Viyse-premier naqtylap  atap ótkendey, vedomstvoaralyq komissiyada kәsipkerlik qyzmetti retteu mәselesi boyynsha traktorlardyn, astyq jinaytyn jәne jemshóp jinaytyn kombayndardyng barlyq týrleri men markalaryna ótil  alymyn engizudi kózdeytin Qazaqstan Respublikasy Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligi jýrgizgen retteushilik әserdi taldamasy maqúldandy. Óndirushilerding keneytilgen mindettemeleri qoldanylatyn tauarlardyng (ónimderdin) tizbesinde tikeley sheteldik jәne otandyq investisiyalardy tartu jónindegi keshendi is-sharalar josparyna engizilgen (CLAAS, Lemken (Germaniya), John Deere, AGCO, Case New Holland, Green Plain (AQSh) jәne t.b.) keybir sheteldik kompaniyalargha ótil alymyn tólemeuge mýmkindikti alyp tastau kózdelindi.

«Atalghan alyp tastau ýlken egistikterdegi jәne egin jinau alandaryndaghy joghary týsimdiliktegi mayly jәne ózge de rentabelidiligi joghary daqyldar óndirisinde qajettilikke Qazaqstan Respublikasynda óndiriletin tehnika ózining sipattamalary men sapasy boyynsha importtyq ýlgilerge jauap bermeytindigine qatysty «Atameken» Últtyq kәsipkerler palatasynyn, salalyq qauymdastyqtardyng jәne Auyl sharuashylyghy ministrligi janyndaghy odaqtardyn, sonday-aq auyl sharuashylyghy tauaryn óndirushilerding qoldauhaty negizinde engizildi.

Sonymen qatar, Euraziyalyq ekonomikalyq komissiya Kenesining 2020 jylghy 21 aqpandaghy otyrysynda Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetine EAEO-gha mýshe memleketter óndirushilerding arasyndaghy kemsitushilik sharalaryn jong maqsatynda osy erekshelikti alyp tastau úsynyldy», - delingen deputattyq saualgha jauapta.

Osy maqsatta Ekologiya, geologiya jәne tabighy resurstar ministrining mindetin atqarushynyng 2020 jylghy 15 mausymdaghy búiryghymen tiyisti eskertu alynyp tastaldy.

Sklyar mәjilismenderge Qazaqstan Respublikasy Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligining derekterine sәikes traktorlar men kombayndardyng ótil tólemi auyl sharuashylyghy mashinalaryn jasau salasynyng investisiyalyq tartymdylyghyn edәuir arttyrdy dep týsindirdi.

«Songhy jyldyng ózinde ghana ótpeli kezenning shekteuli merzimin eskere otyryp, ónerkәsiptik qúrastyru turaly kelisimder jasaldy jәne әlemdik jetekshi brendterdin: - traktorlar - Case IH Steiger, Magnum, New Holland T9, T8, Buhler Versatile HHT, Versatile 2375, Lovol 354, 604, 904/1304, Kiroves K-700; - kombayndar - Case IH Axial Flow 4088 (5-synyp, rotorlyq bastyrmasy bar), New Holland TC 5.90, TS 5.80 (5-synyp, barabandyq bastyrmasy bar), TORUM 750, 785, ACROS 585 rotorlyq intellektualdyq astyq jinaytyn kombayndar 5 VECTOR 450 Track, RSM 1401 jem-shóp jinaytyn kombayndardyng ónimdiligi joghary tehnikasynyn  óndirisi engizildi.

Qazirgi uaqytta Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda CLAAS nemis brendining tehnikasyn ónerkәsiptik qúrastyru turaly kelisimge qol qoyyldy», - dep habarlady viyse-premier.

Ol EAEO elderinen auyl sharuashylyghy tehnikasynyng iri óndirushileri qazaqstandyq kәsiporyndarmen birlesip kooperasiyalyq jobalardy tabysty iske asyryp jatqanyn mәlimdedi. Dәl qazir auyl sharuashylyghy mashinalaryn jasaudyng qazaqstandyq sektorynda «Agromashholding KZ» AQ («Essil» kombayndary, «Lovol» traktorlary, «Kiroves» traktorlary jәne t.b.), "KZ" Vektor "JShS (" Vektor "kombayndary," Acros "kombayndary jәne t.b.)," SemAZ "JShS («Belarusi» traktorlary), «Kompozit Grupp» JShS («Belarusi» traktorlary), «Petropavl traktor zauyty» AQ («K-744», «Batyr» traktorlary, egis keshenderi), «Qostanay traktor zauyty» JShS («Kiroves» traktorlary), «Qazaqstan agro innovasiyalyq korporasiyasy» JShS («Belorus» traktorlary, «RSM» traktorlary, «ACROS» kombayndary jәne t.b.) jәne «Don Map» JShS (destelegishter) syndy kәsiporyndar bar.

«Qazaqstan aumaghynda óndiris úiymdastyrghan jaghdayda óndirushiler auyl sharuashylyghy tehnikasyn óndiru ýshin EAEO tehnikalyq reglamentterining ekologiyalyq talaptaryna sәikes keletin birqatar shyghyndardyng qarjylandyryluy jәne ótemaqysyn alugha ýshin yntalandyrylugha qúqyly bolyp tabylady.

Ótil jinau alymyn engizu ayasynda paydalanudan shyqqan auyl sharuashylyghy tehnikasyn tapsyru baghdarlamasyn iske qosu josparlanuda, onda ótilge tapsyrylghan eskining ornyna jenildik sertifikaty beriledi. Ony keyinnen jana tehnikany satyp alu kezinde paydalanugha bolady. Jenildik sertifikatynyng nominaldy qúny zannamada belgilengen tәrtippen aiqyndalady jәne 1,5 mln. tengege deyin qúrauy mýmkin.

Býgingi tanda metall synyqtaryna kombayn tapsyru kezinde ótemaqy shamamen 300-500 myng tengeni qúraydy ", - delingen Sklyardyng hatynda.

Búl sharalar ótil  alymyna júmsalatyn shyghyndardy niyvelirlep qana qoymay, óndiristi damytu jәne oqshaulandyru dengeyin arttyru ýshin qosymsha tiyimdi jaghdaylar alugha mýmkindik beredi.

Aytpaqshy, «Atameken» ÚKP QR Ýkimeti janyndaghy Ekonomikalyq integrasiya jónindegi ýilestiru kenesining otyrysynda № 695 búiryq normalarynyng shyn mәninde ishki naryq ýshin kedergi nemese kedergi belgileri bar ekendigi turaly EEK tiyisti qorytyndysynyng bolmauyna baylanysty «Qazaqstandaghy ótil alymy mәselesin EEK Kenesine shygharugha qarsy shyqty EAEO». Alayda búl mәsele EEK Kenesinde qaralyp, onda Qazaqstannyng ishki naryqtaghy kedergilerdi jong turaly sheshim qabyldandy.

QR Ekologiya ministrligi Búiryqqa ózgerister engizip, importtyq auyl sharuashylyghy tehnikasyna ótil alymyn engizui aila-sharghy men alypsatarlyqtyng yryn-jyrynynyng bastaluyna әkep soqty.

«Osyghan baylanysty fermerler endi qúny 10% -gha, tipti odan da artatyn ónimdiligi joghary sheteldik auyl sharuashylyghy tehnikasyna (Jonn Deer, Claas jәne basqalary) ótil alymyn tóleuge mәjbýr boldy.

Mysaly, New Holland 410 kombayny orta eseppen 16% -gha qymbattap, 77 mln tengeni qúrasa, óz kezeginde John Deere W550 kombayny 12% -gha sharyqtap,  satyp alushy fermerge 105 mln tengege týsetin boldy.

Al qazirgi uaqytta otandyq fermerlerding tehnikalyq  parkining 80% tozghan auyl sharuashylyghy tehnikasynan túratyndyqtan ózderin janartudy óte qajet etedi», - dep jazdy ÚKP-ting ýlestes BAQ-y.

Al qoghamdyq pikirding «kózi ashyq» kóshbasshylary: «Eger biz qazir óz fermerimizdi qoldamasaq, erteng sheteldik fermerdi qoldaytyn bolamyz», - dedi.

Áriyne, ótil alymyn engizu kezindegi kemshilikter oryn alyp, tipti anyq zang búzushylyqtar etek jaydy. Osylaysha, 2022 jylghy 11 qantardaghy Parlament Mәjilisining otyrysynda sóilegen sózinde preziydent Toqaev ótil alymyn toqtatu jәne ótil alymyn iyelenu boyynsha sharalar qabyldaudy Ýkimetke tapsyrdy.

Atalghan tapsyrmany oryndau ayasynda 2022 jylghy 18 qantarda QR Ýkimeti «Qazaqstan Respublikasy Ekologiya, geologiya jәne tabighy resurstar ministrligining vedomstvolyq baghynysty úiymdarynyng keybir mәseleleri turaly» Qauly qabyldady.

Óndirushilerding (importtaushylardyn) keneytilgen mindettemelerining operatory retinde «Jasyl damu» AQ túlghasyndaghy memlekettik úiym bekitildi. Ótil alymyn әkimshilendiru jәne tiyisti qarajatqa biylik etu bóliginde «ÓKP operatory» JShS qyzmeti toqtatyldy.

2022 jylghy 23 aqpanda Qazaqstan premier-ministrining birinshi orynbasary Roman Sklyar avto- jәne auyl sharuashylyghy tehnikasyna ótil alymynyng jana mólsherlemelerin jariyalady.

«Avtokólik pen auyl sharuashylyghy tehnikasynyng barlyq týrlerine mólsherlemeni 50% -gha tómendetu turaly sheshim qabyldandy», - dep habarlady Sklyar.

Sol uaqytta eng iri et óndeu kompaniyanyng bas diyrektory Beybit Erubaev BAQ bergen súhbatynda «John Deere-ding nege Qazaqstanda zauyt salmaytynyn «kópshilikke týsindirip berdi».

"Auyl sharuashylyghy tehnikasyn óndiru jәne jetkizu taqyrybynda men John Deere, Case jәne Caterpillar kompaniyalarymen sóilestim. Olardyng kózqarasy óte pragmatikalyq: Qazaqstan naryghy olargha múnda óndiristi ornalastyrugha qyzyq bolatynday kerekti emes. Al, bizden sonshama traktor men kombayn satyp almaydy, sonda olar ýshin oqshaulau tiyimdi bolady! Al eger olargha tiyimsiz bolsa, onda olar búnday qadamgha esh barmaydy.

Álemdik alyptar memleketten qarjy alu ýshin jalghan óndiristi jolgha qoyghan Qazaqstandaghy tehnikanyng jekelegen «qúrastyrushylary» emes, qazirgidey aq pen qarasy aiyrylghan óz jobalarynda alayaqtyq jasamaytyny әbden týsinikti. Al eger bizge eleuli oiynshylar keluge sheshim qabyldasa, onda olar kýrdeli tehnologiyalyq prosesterdi qamtityn shynymen tereng oqshaulanghan jaghdayda júmys istegisi keledi. Biraq olardyng múnday tәuekelshil josparlary bizde birden nemen betpe-bet keledi?

Kóptegen sheshilmeytin problemalarmen, birinshi kezekte bilikti kadrlardyng joqtyghymen. Onyng ýstine, barlyq dengeyde - injenerler men menedjerlerden bastap qatardaghy júmysshylargha deyin jetkiliksizdikpen", - dep mәlimdedi Erubaev.

John Deere de, Case de, Caterpillar da eger Qazaqstanda satu toqtap qalsa qabyrghasy qayysyp esh kýizelmeydi.

Alayda osy orayda birden birneshe saualdar tuyndaydy.

Eger tap sol John Deere tehnikasyn satyp aludy tek iri agrariylerding qaltasy ghana kóteretin bolsa, Erubaev myrza qanday fermerlerdi oilap zar iyleude? Búghan qosa, songhy uaqytqa deyin memleket olardyng sheteldik auyl sharuashylyghy tehnikasyn satyp aluyn subsidiyalap keldi. Sondyqtan barlyq - kombayndar óndirushilerge de, agroholdingterge de óte tiyimdi boldy.

Osy oraydaghy ekinshi saual John Deere-ding «qabyrghasy qayysyp esh kýizelmeytine» qatysty. Eger ol óz tarapynan Qazaqstangha sonshalyqty qyzyghushylyq tanytpasa, onda onyng ókilderi ótil alymyn talqylau boyynsha ónerkәsip ministrimen kezdesken deputattardyng delegasiyasynyng nege shashbauyn kóterip qosa shapqylaydy?

Búl jerde ózdiginen ýshinshi saual tuyndaydy. Ótil alymyn alyp tastau jónindegi aqparattyq nauqannyng ekinshi tolqyny John Deere Reseyden ketuge mәjbýr boluymen baylanysty emes pe? Endi Qazaqstanda satylmaghan tehnika basqa elge onay satylady dep balasha oilap qalugha esh bolmaydy. Ýlken ótkizu naryghy joghaldy, John Deere ózine «qajetsiz» qazaqstandyq naryqtan da aiyrylyp qaluy yqtimal. Al, onyng óz kezeginde qaltasyn qampityp payda kórginiz keledi ghoy?!

2021 jyly «Djon Dir Faynenshldin» Reseydegi tabysy 2,7 mlrd rublidi qúrap, taza payda - 0,9 mlrd rubli boldy. Búl jerde amerikandyq óndirushi búl ózimiz ýshin shamaly soma dep quaqylana almaydy.

Mine, aqyr sonynda tórtinshi saual tuyndaydy: John Deere sanksiyalardy ainalyp ótip, óz tehnikasyn Reseyge jetkizu ýshin Qazaqstandy tasymaldau bazasy retinde paydalanudy josparlap otyrghan joq pa? Eger búl kózdegeni shyn bolatyn bolsa, onda óndiristik alypqa «qajetsiz» qazaqstandyq naryqtaghy ótil alymy nege kedergi keltiretini aiqyn da, tym týsinikti bola týsedi.

Derekkózi: ulusal.az

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2370