Seysenbi kýni Manghystau oblystyq turizm, deneshynyqtyru jәne sport basqarmasynyn, Manghystau oblystyq bilim basqarmasynyn, Qazaqstan Turister Assosiasiyasynyng jәne Beligiyadaghy jogharghy tehnika mektebining (Howest) arasynda memorandumgha qol qoyyldy. Búl oqu oryny – Genta (Beligiya) qalasyndaghy Uniyversiytetter Assosiasiyasyna mýshe.
Beligiyalyq mamandar Manghystau oblysynda ashyluy tiyis turizm kolledjine kadrlar dayyndauda kómek kórsetpek. Kelisimshart negizinde bilim beru, zertteu, jana tehnologiyalardy qoldanu salasynda jetistikke jetu kózdelgen. Memorandum oqytushylardyng tәjiriybe almasyp, studentterding Beligiyada oquyn jalghastyruyna mýmkindik beredi.
Oblys әkimining orynbasary Jauynbay Qaraevtyng tóraghalyq etuimen ótken jiynda Howest uniyversiytetining tanystyrylymy boldy. Studentterdi almastyru halyqaralyq baghdarlamasy boyynsha professor Yan Desmentting aituynsha, uniyversiytette 4500-ge juyq student bar. Olargha 300 oqytushy dәris beredi. Sonymen qatar, 50-ge juyq әkimshilik salasyndaghy qyzmetkerleri bar. 20-dan astam adam zertteu salasyna júmyldyrylghan.
«Bizding basty maqsatymyz – oqu orynyn últaralyq uniyversiytet retinde qalyptastyru»,– dedi Yan Desment. Búdan keyin beligiyalyq qonaqtar ýshin Manghystau turistik mýmkindikterin kórsetetin tanystyrylym jasaldy. Ónirde «Turizm klasterin damytu» turaly jospar bekitilip, onyng ortalyghy retinde «Kendirli» demalys oryny belgilengen.

Seysenbi kýni Manghystau oblystyq turizm, deneshynyqtyru jәne sport basqarmasynyn, Manghystau oblystyq bilim basqarmasynyn, Qazaqstan Turister Assosiasiyasynyng jәne Beligiyadaghy jogharghy tehnika mektebining (Howest) arasynda memorandumgha qol qoyyldy. Búl oqu oryny – Genta (Beligiya) qalasyndaghy Uniyversiytetter Assosiasiyasyna mýshe.
Beligiyalyq mamandar Manghystau oblysynda ashyluy tiyis turizm kolledjine kadrlar dayyndauda kómek kórsetpek. Kelisimshart negizinde bilim beru, zertteu, jana tehnologiyalardy qoldanu salasynda jetistikke jetu kózdelgen. Memorandum oqytushylardyng tәjiriybe almasyp, studentterding Beligiyada oquyn jalghastyruyna mýmkindik beredi.
Oblys әkimining orynbasary Jauynbay Qaraevtyng tóraghalyq etuimen ótken jiynda Howest uniyversiytetining tanystyrylymy boldy. Studentterdi almastyru halyqaralyq baghdarlamasy boyynsha professor Yan Desmentting aituynsha, uniyversiytette 4500-ge juyq student bar. Olargha 300 oqytushy dәris beredi. Sonymen qatar, 50-ge juyq әkimshilik salasyndaghy qyzmetkerleri bar. 20-dan astam adam zertteu salasyna júmyldyrylghan.
«Bizding basty maqsatymyz – oqu orynyn últaralyq uniyversiytet retinde qalyptastyru»,– dedi Yan Desment. Búdan keyin beligiyalyq qonaqtar ýshin Manghystau turistik mýmkindikterin kórsetetin tanystyrylym jasaldy. Ónirde «Turizm klasterin damytu» turaly jospar bekitilip, onyng ortalyghy retinde «Kendirli» demalys oryny belgilengen.
Qazaqstan Turister Assosiasiyasynyng ókili, oblys әkimining kenesshisi Roza Asanovanyng aituynsha, úiymnyng 300-ge juyq mýshesi bar. Ýstimizdegi jyldyng 19-mamyrynda assosiasiyanyng qúrylghanyna 10 jyl tolady. «Jaqynda Kendirli demalys orynyn damytu turaly investormen kelisimge qol qoyylady. Demalys orynynda jylyna 21 myng adamdy qabyldaugha mýmkindigi bar 23 qonaqýy salynbaq. Al, oghan 10 myngha juyq adam qyzmet kórsetui tiyis»,– deydi R.Asanova.
Oblystaghy liyseylerde 26, JOO 72 mamandyq boyynsha bilim beriledi. Biraq býginge deyin turizm salasynyng bilikti, bilimdi, kәsiby mamandaryn dayarlau mәselesi kýn tәrtibinen týspey otyr. Manghystau turizm kolledjin ashudyng qajettigi osydan bayqalady.
Jalpy, býgingi tanda Qazaqstannyng turistik әleueti qanday dengeyde? Tarihy mәlimetterge kóz jýgirtsek, Qazaqstandaghy alghashqy turistik úiymdar 20 ghasyrdyng 20-30 jyldarynda payda bolghan. Al, býgingi tanda respublika boyynsha 700-den astam sayahattyq marshrut belgilenip, turizmning barlyq týrleri (tanymdyq, oiyn-sauyq, ekologiyalyq, sauyqtyru, sporttyq, ang aulau men balyq aulau, atpen seruendeu) jýrgiziledi.
Qazaqstandaghy turistik nysandar tabighiy-rekreasiyalyq, tarihi-arheologiyalyq jәne tәuep etu oryndary bolyp ýshke bólinedi. Mamandardyng aituynsha, turizm salasynda tarihi-arheologiyalyq eskertkishterding róli zor. Kóne qalalardyng oryny, qorghandar men mazarlar, jartastardaghy petroglifter – eshtenege úqsamaytyn erekshe dýniyeni izdep jýrgen turister ýshin taptyrmaytyn oryn. Songhy uaqytta әuliyege tәuep etushilerding sany artyp keledi. Ásirese, býkil týrki әlemi, músylman qauymy ýshin qasiyetti mekender – Týrkistandaghy Qoja Ahmet Yasauy kesenesi men Oghylandydaghy Beket-Ata meshiti júrtshylyq jii jinalatyn jerge ainalghan. Áuliyening basyn aqsha tabatyn oryngha ainaldyru – mentaliytetimizge jatpaytyny ras. Biraq qasiyetti oryndardy ziyarattau ýshin júmsalghan qarjy kýmәndi úiymdardyng qaltasyna ketkennen góri qazynanyng qazanyna týskeni әldeqayda artyghyraq.
Al, tau-tas, ózen-kól, qoryqtar men sayabaqtar, qaymaghy búzylmaghan tabighattyng óz tuyndylary tabighiy-rekreasiyalyq nysandargha jatady. Búl rette basa nazar audaratyn mәsele – Qazaqstanda kórki kóz sýisindiretin jerler jetkilikti. Demek, elde turizmdi damytugha mýmkindik bar.
Áytkenmen, «Qazaqstan» brendin әlemge tanytu, turizm salasyn damytu isi tek 2007 jyly ghana myqtap qolgha alyndy. Qazaqstannyng kórikti aimaqtaryn jarnamalauy ýshin turizm ministrligi SNN, BBC, Evronius, Diskavery arnalary men aqparat taratushy kompaniyalarmen kelisimshart jasaghan. Nasihatty nyghaytu maqsatynda byltyr memleketimiz Madriyd, Berliyn, Shanhay, Seul, Tokio, Londonda ótken birneshe halyqaralyq turistik jәrmenkelerde últtyq turizmdi tanystyrdy.
Turizm jәne sport ministrligi «2007-2011 jyldargha arnalghan baghdarlamasyn» qabyldady. Oghan elimizding turistik әleuetine zertteu jýrgizgen halyqaralyq konsaltingtik kompaniyalar sarapshylarynyng úsynystary da engizilgen. Qúzyrly organnyng boljamyna qaraghanda, eger 5 jyldyq baghdarlama jýieli týrde jýrgizilse, 2009 jyly syrttan keletin turisterding sany 5,6 mln-gha jetip, 2010 jyly 5,9 mln-dy qúrauy mýmkin. Ishki turizm 2009 jyly 4,0 mln-gha, 2010 jyly 4,1 mln-gha kóbeymek.
Al, oghan tek inflyasiyanyng ósui, әlemdik qarjy naryghynyng túraqsyzdyghy, tabighy apat faktorlar keri әser etui mýmkin. Ministrlik baghdarlamanyng tolyqqandy oryndalmauyna strategiyalyq qújattardyng sapasyz iske asyryluy men bilikti mamandardyng azdyghy da teris yqpalyn tiygizetinin joqqa shygharmaydy.
Turizm jәne sport ministri T.M.Dosmúhambetovting aituynsha, aimaqtarda turizmdi damytugha jergilikti atqarushy biylikting jetkilikti dәrejede kónil bólmey otyrghandyghy kedergi.
Óitkeni turizmning damuy ýshin infraqúrylym men marketing dengeyi de sapaly boluy tiyis. Kәsiby mamandar men ghylymy bazanyng joqtyghynyng saldarynan turistik vizalardy rәsimdeu, sheteldik turisterdi tirkeu proseduralary men kedendik, pasporttyq baqylau merzimderining sapasy tómen.
Jyl basynda premier-ministr K.Mәsimovtyng qatysuymen ótken jiynda Turizm jәne sport ministri T.M.Dosmúhambetov basty maqsat – Qazaqstandy Ortalyq Aziya ónirining turizm ortalyghyna ainaldyru ekendigin atap ótti. Búl rette Burabay, «Jana Ile» ortalyqtary men Kendirli demalys orynyn salu qajet.
Manghystau oblysyn halyqaralyq iskerlik jәne turizm ortalyghyna ainaldyru kerektigin byltyr Aqtaugha kelgen saparynda elbasy N.Á.Nazarbaev ta basa aitqany esimizde.
Turizm industriyasy komiytetining tóraghasy E.S.Nikitinskiyding sózine sýiensek, Kendirli demalys oryny Manghystaudy Qazaqstannyng batystaghy turistik ortalyghyna ainaldyryp qana qoymaydy. Onyng aituynsha, 2015 jyly Manghystau – әlemdik naryqtaghy turistik sektordyng manyzdy bóligin jaulap aluy tiyis. Sonymen qatar, Kaspiyde Qazaqstan, Resey, Iran, Týrkmenstan, Ázirbayjannyng qatysuymen halyqaralyq teniz kruizyn úiymdastyru da qolgha alynbaq.
Osydan eki jyl búryn Qazaqstan alghash ret Dýniyejýzilik turistik úiym Bas Assambleyasynyng (ngNVTO) 17-shi sessiyasyna qatysyp, Atqarushy kenes qúramyna saylanghan edi. Endi úiymnyng kezekti sessiyasy ýstimizdegi jyldyng qazan aiynda elordada ótui tiyis. Oghan 170 elden ókil keledi dep josparlanyp otyr.
Mamandar asa manyz berip otyrghan turistik joba – «Qazaqstannyng jeti keremeti» edi. Toghyz ay boyy jýrgen sayystyng qorytyndysy barshagha mәlim. Bir quanarlyghy Qazaqstannyng jeti keremetining ýsheui – osy Manghystauda ornalasqan. Jeti keremetti әlemning 170 elinen kelgen YuNVTO-nyng ókilderi tamashalaytyn bolady.
Múnyng bәri «Qazaqstan» brendin әlemge tanytuda Manghystaudyng erekshe ról alatynyn bildiredi.

Kamshat BATYRBEKQYZY

«Ýsh qiyan» gazeti 1 mamyr 2009 jyl 
http://ushkiyan.kz/