Beysenbi, 19 Qyrkýiek 2024
Biylik 933 0 pikir 25 Shilde, 2024 saghat 16:55

AES boyynsha referendum: Ong men teristi halyq dausy sheshedi

Suret: e-cis.info

AES qúrylysy boyynsha referendum qazaq elin tolghandyryp keledi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev BAQ salasynyng qyzmetkerlerin marapattau rәsiminde atom elektr stansiyasynyng qúrylysy turaly: «Ekonomikany túraqty energiyamen qamtamasyz etpey damytu mýmkin emestigin sizder jaqsy bilesizder. Sondyqtan men atom elektr stansiyasyn salu mәselesin pysyqtaudy tapsyrdym. Qazirgi uaqytta keninen talqylanyp, týrli kózqarastar aityluda. BAQ da búl ýderiske belsene qatysuy tiyis. Shyn mәninde, elde atom energetikasyn damytu ýshin ýlken mýmkindikter bar. Olardy dúrys jәne tiyimdi paydalanu manyzdy. Búl mәsele boyynsha týpkilikti sheshimdi halyq qabyldaydy. Referendum biyl kýzde ótedi. Ýkimet naqty kýnin anyqtaydy», - dedi.

Qazaqstanda AES qúrylysyn 2019 jyly Almaty oblysynda salugha niyetti ekeni habarlanghan bolatyn. AES qúrylysyna Ýlken kenti tandalghan edi. Búl jayynda 2021 jyldyng sonynda energetika ministri Almasadam Sәtqaliyev atom stansiyasyn dәl osy auylda ornalastyrugha bolatynyn resmy rastady. Osy orayda Sәtqaliyev eger qazaqstandyqtar búl iydeyany qoldamasa, stansiya salynbaytynyn mәlimdedi.

Ótken jyldyng 1 qyrkýieginde Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna joldauynda elimizde AES salu turaly mәseleni jalpyúlttyq referendumgha shygharudy úsynghan bolatyn.

Búrynghy viyse-premier jәne qarjy ministri Erúlan Jamaubaev AES qúrylysy boyynsha referendum memlekettik budjetke qanday somagha týsetinin algha tartty. Energetika ministrliginde sonday-aq Qazaqstanda AES-ten basqa ne sala alatynyn aitty. Qaralyp otyrghan núsqalardyng biri - amerikandyq mamandar úsynyp otyrghan shaghyn modulidi reaktor. Ótken jyldyng qarasha aiynda Energetika ministrligining basshysy Qazaqstanda AES salatyn kompaniyany qashan tandaytynyn aitty.

2023 jylghy 1 qyrkýiekte Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda AES salu turaly mәseleni jalpyúlttyq referendumda qarastyrudy úsyndy. Dәl sol jyldyng 16 nauryzynda QazTAG agenttigi jasyryn derekkózge silteme jasap, referendum 2024 jyldyng jazynyng sonynda nemese kýzinde ótui mýmkin dep habarlaghan bolatyn. Jobany qarjylandyru kózi turaly mәsele әli kýnge ashyq kýiinde qalyp otyrghan jayy bar. Mine tap osy mәselening basyn alu ýshin 2024 jyldyng aqpan aiynyng basynda «Parasat» kәsipkerler aliyansy AES qúrylysyna Birynghay jinaqtaushy zeynetaqy qorynan bólingen qarajatty paydalanudy úsyndy. 2024 jyldyng 27 mausymynda Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev AES boyynsha referendum 2024 jyldyng kýzinde ótetinin mәlimdedi.
Sonymen AES salu mәselesining týp tarihyna kóz jiberetin bolsaq, Qazaqstanda atom elektr stansiyasyn salu mәselesi el tәuelsizdik alghannan beri ýnemi kóterilip keledi. AES salu qajettiligi turaly alghash ret 1997 jyly sol kezdegi ghylym ministri Vladimir Shkolinik jariya týrde aitqan edi. Búghan deyin Qazaqstanda AES salu mәselesi birneshe ret qaralghan bolatyn. 1999 jәne 2006 jyldardaghy, sonymen 2014 jyly jobalar qolgha alyndy. Alghashqy eki joba tehnikalyq-ekonomikalyq negizdeu satysyna, ýshinshi jaghdayda, yaghni, 2014 jyly - jetkizushilerding úsynystaryn qaraugha deyin saralandy. Atalghan jobalarda AES ornalastyru ýshin yqtimal oryn retinde Aqtau qalasy, Kurchatov qalasy jәne Balqash kólining jaghalauyndaghy Ýlken kenti ataldy.

Osydan 4 jyl búryn, yaghni, 2019 jylghy mausymda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda AES qúrylysy әzirge josparlanbaghanyn, biraq múnday josparlar payda bolsa, mәsele referendum arqyly sheshiletindigin mәlimdedi: «Atom elektr stansiyasynyng qúrylysy әzirge josparlanbaghan. Qajet bolsa, búl mәseleni halyqpen mindetti týrde talqylaymyz. Qajet bolsa, referendum ótkizemiz».

2023 jylghy 31 tamyzda Preziydent Qasym-Jomart Toqaev el halqyna joldauynda AES salu qajettigi turaly mәseleni taghy da qozghap, búl mәseleni jalpyúlttyq referendum ótkizu arqyly sheshudi úsyndy:
«AES salu nemese saludan bas tartu - búl bizding elimizding bolashaghyna qatysty asa manyzdy mәsele. Sondyqtan ony jalpyúlttyq referendumgha shygharudy úsynamyn. Naqty merzimder boyynsha keyinirek anyqtaymyz».

Preziydent sonday-aq mәselening qarama-qayshylyghyna qaramastan, atom energetikasyn damytu Qazaqstan azamattarynyng ekonomikalyq jәne әleumettik әl-auqatyn qamtamasyz etu ýshin asa manyzdy bolyp tabylatynyn atap ótti: «Ózderiniz bilesizder, elimizde AES qúrylysynyng oryndylyghy turaly týrli pikirler bar. Bir jaghynan, Qazaqstan әlemdegi eng iri uran óndirushi retinde ózining atom generasiyasyna ie boluy tiyis. Keybir mamandar shaghyn reaktorly stansiyalar qúrylysyn jaqtaydy. Ekinshi jaghynan, kóptegen azamattar men birqatar sarapshylardyng atom stansiyalarynyng qauipsizdigine qatysty alandaushylyqtary bar».
Toqaev Semey yadrolyq poligonynyng qayghyly múrasyn eskere otyryp, jekelegen azamattardyng qauiptenui týsinikti ekenin atap ótti. Onyng pikirinshe, osy mәsele boyynsha qoghamdyq tyndaular men jan-jaqty keninen talqylaudy jalghastyru qajet.

Atom energiyasy jónindegi halyqaralyq agenttikting (MAGATE) sarapshylary Almaty oblysyndaghy Ýlken alany atom stansiyasyn salugha dayyn ekenin mәlimdep, Qazaqstannyng AES qúrylysyna dayyndyghy men qúzyretining joghary dengeyin atap ótti.

«Olar yadrolyq qaldyqtardy sýiemeldeu, salu, paydalanu jәne odan әri kәdege jaratu boyynsha qauipsiz tehnologiyalardy tandau boyynsha qyzmetterding tolyq keshenin kórsetuge dayyn. MAGATE-de atap ótkendey, jalpy Ýlken alany atom stansiyasyn salugha dayyn jәne jaramdy», - dedi Qazaqstannyng energetika ministri Almasadam Sәtqaliyev.

Ýlken auylynyng túrghyndary kópshilik tyndaularda Qazaqstandaghy AES qúrylysyn qoldady.

2023 jylghy 22 tamyzda Ýlkende ótken qoghamdyq tyndaularda túrghyndardyng kópshiligi Qazaqstandaghy AES qúrylysyna qoldau bildirdi.

Jalpy, AES qúrylysy ónirding әleumettik-ekonomikalyq damuynyng katalizatory bolyp, onyng túrghyndarynyng ómir sýru sapasyn arttyruy mýmkin.

2023 jylghy 22 qyrkýiekte Almatyda «Qazaqstandaghy AES boyynsha referendum: júrtshylyqtyng qatysuy» atty ashyq pikirtalas ótti. Kezdesuge Qazaqstandaghy AES qúrylysynyng jaqtaushylary da, qarsylastary da qatysty.

Qazaqstanda energiya tapshylyghy problemasy

Qazaqstanda energiya tapshylyghy problemasy ózekti bolyp qaluda. Atom elektr stansiyasyn salu osy problemany sheship, ónirlik infraqúrylym men ekonomikany damytugha yqpal ete alady.

«KEGOC» AQ basqarma tóraghasy Nәby Aytjanov 5 nauryzda Energetika ministrligining alqa mәjilisining qorytyndysy boyynsha ótken brifingte 2023 jyly Qazaqstannyng elektr energiyasyn tútynuy 115,06 mlrd kVts qúrap, 2022 jylmen salystyrghanda 1,9% -gha óskenin habarlady.

"Sonymen qatar, elektr energiyasyn óndiru 2022 jyldyng dengeyinde qalyp, 112,82 mlrd kVts qúrady. Ótken jyly eng kóp tútynu kólemi 13 jeltoqsanda tirkelip, 16 626 MVt qúrady, búl 2022 jylghy eng joghary kórsetkishten 167 MVt joghary. Búl rette generasiya 15 107 MVt qúrady, búl 2022 jylghy kórsetkishten 96 MVt tómen. Osylaysha, 2023 jyly jýktemening ósui kezinde Qazaqstannyng elektr stansiyalary generasiyasynyng tómendeui bayqalady. Tútynu men generasiyalaudyng osy kórsetkishteri kezinde elektr quatynyng tapshylyghy 1 519 MVt qúrady, ol Resey Federasiyasynan jospardan tys aghyndarmen jabyldy ", - dep habarlady spiyker.

Ol 2024-2030 jyldargha arnalghan elektr quatynyng boljamdy tengerimi 2030 jylgha qaray 6,2 GVt-qa deyingi elektr quatynyng aitarlyqtay tapshylyghymen qalyptasatynyn qosty. «Atameken» ÚKP basqarushy diyrektory, enbek sinirgen energetiyk, tәuelsiz sarapshy Jaqyp Hayrushev býgingi tanda búl tapshylyqtyng kólemi óte әserli ekenin aitady.

"Qazirgi tanda bizde tapshylyq 1,5 myng megavatty qúraydy. Eger býgin bizde AES bolsa, onda búl tapshylyq jabylatyn edi. 1,5 myng - búl Batys Qazaqstan oblysy siyaqty Oral qalasy siyaqty bes-alty oblys ortalyghy. Qazirgi uaqytta onda tútynu 250-300 megavatty qúraydy - búl eng joghary jýkteme "- Jaqyp Hayrushev.

Energetika ministrligining mәlimetinshe, 2035 jylgha qaray Qazaqstanda elektr energiyasyn tútynu 152,4 milliard kilovatt/saghatqa jetedi, al júmys istep túrghan stansiyalar 135 milliard kilovatt/saghatty ghana bere alady. Búl rette kóptegen JEO eski jәne óte tozghan kýiinde óz mýmkindikterining sheginde búrynnan júmys isteydi. Olardy jóndeu men janghyrtu milliardtaghan budjettik tengege týsedi. Olar qazirgi generasiyany aitarlyqtay úlghaytu mәselesin sheshpeydi.

Endi kýzde bolatyn referendum jaqtaushylar men qarsylargha isting ong men qarasyn sheship beretin bolady.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2384