Abzal Jaqsylyqúly 1976 jyly nauryzdyng 19-kýni Qytaydyng ór Altayynyng Shingil audany, Ylastay qystaghynda malshy otbasynda dýniyege kelgen. Ol mektep bitirgennen keyin otbasy jaghdayyn oilap, әke jolyn quyp shopan bolady.

Shynjanda shyghatyn әdeby basylymdar – «Shúghyla», «Ile aidyny», «Altay ayasy», «Tarbaghatay» jurnaldarynyng túraqty oqyrmany bolumen birge, shynjandyq aqyn-jazushylardyng kitaptaryn satyp alyp, qoy sonynda jýrip oqidy. Ásirese, A.Qúnanbaev, M.Ótemisúly, M.Júmabaev, Q.Amaljolov, M.Maqtaev, J.Moldaghaliyev, Q.Myrzәli, T.Moldaghaliyev sekildi qazaqtyng klassik aqyndarynyng Shynjanda jaryq jyr jinaqtary Abzal aqynnyng jata-jastana oqityn ruhany azyghyna ainalady. Ol jylt etken aqyndyq ónerin osylay shyndap, Altaydyng jon tauynan, kórkem tabighatytan shabyt alyp ózi de óleng jaza bastaydy. On shaqty jyldyng aldynda A.Jaqsylyqúly tarihy otany Qazaqstangha kóship kelip, Arqa tórine qonys tebedi. Jazghan ólenderi «Sezim tamshylary», «Qúlaniyek» qatarly kóp avtorlyq jinaqqa enedi.

Kýz múny

Qyrau shalghan ana tal, myna taldy,
Japyraghyn kýzgi jel qúlatady.
Sora-sora búlaqtar aghyp jatyr,
Jetim kólin aqqular jylatady.

Kýzgi dala, eski júrt eski reni,
Mýlgigen tau beymaza kesh kiredi.
Qúlazyghan dalasyn júbatqanda ai,
Álde bir ýn súnqyldap estiledi.

Uaqyttyng jaz keti jetegimen,

Qúlazyghan bel qaldy betegemen.
Oqtym-oqtym jauady kýzgi janbyr,
Dymqylynan boz túman kóterlgen.

Kóz salamyn oy keship ótkenime,
Qysym, jazym, kýzim bar kóktemime.
Bara jatyr kórshi qart neni oigha alyp,
Nemeresin jetelep mektebine.

Qabir basynda
Shandatyp qasqa jolyn sary beldin,
Ákejan qabyryna taghy keldim.
Jýregimdi emdeytin tilim-tilim,
O, mening jatyrsyng ba dәrigerim,
Ákejan qabirine taghy keldim.

Jaqsy da men búl kýnde jaman da men,
Siz ketkeli syrttap jýr zaman menen.
Qamshy tiygen beline jylandayyn,
Sýiretilip keyde ýige әreng kelem,
Bir saghynysh ansatty saghan degen.

Myna zaman kýn sayyn qúbylady,
Bir úqpaydy, al ony bir úghady.
Janyn jaldap tirlikte adasqan kóp,
Shyghys jaqtan izdegen qúbylany,
Jol tabalmay kýnderden shúghylaly,

Áke, sen de osynday kórip pe edin,
Isi qylyp jýrmin be jelikpenin,
Qiyankeski kelemin arpalysta,
Sayasatker barlyghy erikkennin,
Áke, sende osynday kórip pe edin?

Eling de aman, shýkirlik anam da aman,
Belgi qalmay bardy zamandardan.
Key pendeler siz jaqqa ketip jatyr,
Tirliktegi saparyn tamamdaghan,
Tausylmaydy qashan da adamda arman.

Keshir, әke! Kele almay keshigemin,
Taylaq berip jýrdeysing kóshime kim.
Ólgenderge túraq bop qalaberdin,
Tirining de Qalbatau besgi edin,
Sarqylmasyn qaynary nesibennin,

Momyn ólkem

Taudan batyp barady terbelip kýn,
Kýni qúlap taghy bir pendeliktin.
Qúshaghynda qúlpyrghan gýlder qayda,
Aytshy kәne, qonyrbel sen neni úqtyn?!

Kýndiz ghayyp bolady tanghy armanym,
Ólenimdi ómirge jalghar ma әnin.
Shyndyghynday Tәnirding sýiem keyde,
Ornatqan babamnyng balbaldaryn.

Tau túlgha bar danyshpan taudy úghynar,
Zardabynan búlaq bar tal jyghylar.
Aqiqaty sen qalay týsinesin,
Jel aidaghan qúmnyng da taghdyry bar?!

Qyran tughan tek qana qyrandardan,
Qay jaqsyndy ayady qúmay jalghan.
Taghdyr keyde qyrsyghyp alady eken,
Sýmbilening búltynday múnarlanghan.

Etegi qút ómir-ay jony kórkem,
Tastaymyz-au sharasyz sony da erten.
Biletindey jauabyn jatady ylghiy,
Meni tughan osy bir momyn ólkem.

Qos túghyrym

Egiz úghym ataytyn qatar atyn,
Malshy qauym kóp kórgen shapaghatyn.
Bәitikting baurayynda eki tau bar,
"Saryeshki", "Balbyghan" dep atalatyn.

Atyryp tynshtyqtyng qaymaq tanyn,
Úly dýnie dýr silkip oyatqan myn.
Eki tau qos túghyrym sekildi edi,
On bes qys baurynda qoy baqqamyn...

Qúm aghyn, qúmayt dala toranghyly,
Bir arman tulaytúghyn sanamda úly.
Qoynynda ne bar eken sherli meken,
Hikayasy shertile me sonau jylghy?!

Bir jaryq múratyna syilap ýmit,
Tirlikting arqauynday shiratylyp.
Qúmyna talay tarih jerledin-au,
Ýkili[1], Ýshtanbaly[2], Qighanqúdyq[3].

Qazaqtyng keshken kýnin otqa jaqqan,
Jyl deytin iz izdeyimin aq parqtan.
Sol jerde qandy-qasap soghys bolyp.
Jauynyng qanyn shashyp Ospan shapqan.

Men seni saghynamyn qúmdy dalam,
Qúmyna qan sinirgen múnly zaman.
Búira taudan kóremin aq shuda búlt,
Bәitikting qúz jonynday búldyraghan...

*Ýkili[1], Ýshtanbaly[2], Qighanqúlyq[3] - jer attary.

 Kóshetúghyn auylym taugha qaray

Kóshushi edi bizding el taugha qaray,
Tang aldynda tau ishi tolghan aray.
Myna atqan tang Arqanyng alakeuim,
Keudemdegi bir múndy qozghaghan-ay.

Kósh bastaytyn әkemiz jiyren mingen,
Júpar iyis anqityn siyren gýlden.
Aq asymnyng arqauy adaldyq dep,
Qajymaytyn bizding el kýibeng kýnnen.

Qondyrghan song tóskeyge qoyly auylyn,
Tirshiligin bastaytyn jaylauynyn.
Bie baylap alatyn qozykýzem,
Esinde me solbir shaq oy bauyrym?!

Keyde oraydy janymdy túmandy oilar,
Bos úran kóp búl kýnde qúr aighaylar.
Qaraghaydyng qatyryp sayasyna,
Agham qayda jýr eken qúnan baylar?

Enseli tau – ershimdi orda dalam,
Qalay úlyng bolamyn tolghamasam.
Izing óship birtindep shóp basady-au,
Soqpaghyndy men býgin jalghamasam.

Kóshetúghyn auylym taugha qaray,
Tangha qaray tau ishi tolghan aray.
Mekenine balbaldan belgi qoyghan,
Salmasa da bizding el hangha saray.

Qayrat bauyrgha

Bizding ómir dúshpangha, dosqa da anyq,
Kirpikti talay qaldyq jasqa malyp.
Ótken kýning boldyrmay elesimen,
Qayreke, shay isheyik qosqa baryp.

Jazdan aman kelemiz, kýzden aman,
Nesibeni terip jep bozdaladan,
Jigittikting belgsi o Qayreke,
Jaqsy-jaman sonynan sóz boraghan.

Búl el-júrtqa qarayyq nesin bóten,
Ýmit jalghap ýmiti ósirse eken.
Ókpeletse el bizdi ókpeletsin,
Ókpelegen adamdar keshirse eken.

Bir de túryp kelemiz, bir de qúlap,
Shayyrlardy keledi tyndaghym-aq,
Jaqsy da ótken jalghannan jaman da ótken,
Bolar deysing búl dýnie kimge túraq.

Aldyq qoy qaysarlyqty tasqa janyp,
Qayreke, dem alayyq qosqa baryp,
Qara qostyng kóp kórdik sharapatyn,
Qaytemiz dóng basynda bosqa nalyp,

Jetalmay jýrmin

Baralmay jýrim, jetelmay jýrmin mekenim,
Jaylauy qayda, qystauy qayda kókemnin?
Ósirgen meni auasyna orap qos Shingil,
Saghynyp jýrmin kәusarmenen shekerim.

Jondarym qayda, joldarym qayda el kóshken,
Zauzat kýnim-ay basyma qayta kelmespen?!
Aq boz ýy seni týsimde jii kóremin,
Sәbiyin ana sheship-ap uatqan jórgekten.

Ózender qayda, búlaqtar qayda tas qaynar,
Oralyp jatyr qym-quyt kelip basqa oilar?!
Ákemning júrtyn alabota basyp ketti me,
Mamaaghashy túrsa boldy ghoy belgi at baylar.

Kóz salyp túryp sonar da sonar sonargha,
Oylanar qarty jaylaugha eli qonarda,
Atajúrtty ansap Altaydan ketken el bar dep,
Kóneden kóz bop aitatyn bireu qalar ma?!

Bara almay jýrmin, Altaydyng asyp qúz-belin,
Ólkemnen qaytqan kýtemin qústar tizbegin.
Ózimnen basqa ózgege ystyq sezilmes,
Shóp basyp baryp tozghyndap ketken izderim.

Janymdy jeydi jabyrqap keyde bota mún,
Ruhy qayda Altayda qalghan atamnyn?!
Jolynda keti-au mәngilik degen sapardyn,
Ádildik degen jetelep-ap aqbas atanyn.

Auylsyz dala

Aulgha baram, ensesi týsken el kórem,
Dalany kórem tandyry keuip shóldegen.
Aulada otyrghan ata men әje tym jýdeu,
Qalagha ketken balasyn kýtip kelmegen.

Eskirgen ýiler qabyrghalary qaqyrap,
Týlegen tamdar irgesi tolghan topyraq,
Qoralar anau shatyrlarynan su ketken,
Ghazalyn aityp jatqanday múnly atyrap.

Saghynghan qart bar oilanshy balam baramde,
Óshirmes izin soqpaghyn izdep tabam  de.
Ensesi týsip ershimi ketken sol ýiler,
Ár atanyng shanyraghy edi-au amal ne?!

Aram shóp basyp aulasy qalghan baptalmay,
Ne kerek, tәiir sanauly qalghan qarttary-ay.
Tozyghy jetken tiri de túrghan túraghyn,
Syrtynan ghana óliler qarap jatqany- ai,

Úldarym qayda, boranyng tughan ótinde,
Tozghy jetken auyldan jastar ketude.
Qurayy synsyp joqtauyn aitqan sekildi,
Aulsyz qalghan dalanda bәlkim jetim be?!

Abzal Jaqsylyqúly,

Arqa dalasy

Abai.kz