(Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng nazaryna!)

Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng tapsyrmasymen jasalghan «Qazaqstan Respublikasy kóshi-qon sayasatynyng 2023 – 2027 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy» Ýkimetting 2022 jylghy 30 jeltoqsandaghy №961 qaulysymen bekitilgeni belgili.

Júrt, әsirese Úly kóshke mýddeli qauym óte jaqsy biledi, osy «Tújyrymdamanyn» jobasy talqygha týsken kýnnen bastap shu shyqqan bolatyn.

Sebebi, «Tújyrymdamanyn» tórtinshi baghytyndaghy «...Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn alu ýshin keminde 5 jyl túru merzimin eskere otyryp, «qandas» mәrtebesin beru tәrtibin qayta qarau qajet.» degen túsy bizding qatty narazylyghymyzdy tudyrdy.

Qasym-Jomart Toqaevtyng 2022 jylghy Joldauyndaghy «Búl orayda, demografiyalyq jәne ekonomikalyq ýrdisterdi eskeru kerek. Sonday-aq, jalpyúlttyq mýddeni basshylyqqa alu óte manyzdy», - degen núsqauyna pysqyryp ta qaramastan, Tamara Dýisenovanyng atalghan «Tújyrymdamasy» men №234 Búiryghy arqyly Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligi aqyry ózderining aram oilaryn, qara niyetterin jýzege asyryp tyndy.

Atap aitar bolsaq:

- «Halyqtyng kóshi-qony turaly» zanyndaghy aty shuly 20-baptyng 5) tarmaghy arqyly Ýkimet aiqyndaghan segiz oblystan ózge toghyz oblys pen Almaty, Astana, Shymkent – ýsh qalagha óz betimen kóship kelip qonystanghysy keletin etnikalyq qazaqtargha «Qandas» mәrtebesi berilmeytin etip tastady, sóitip olardy qonystanatyn ónirin tandau qúqyghynan aiyrdy, Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn aluyn shektedi;

- búryn bes júmys kýni ishinde berilip kelgen «Qandas» mәrtebesin otyz bes kýnde beriletin etip, jana tәrtip engizdi;

- «Ata-Joly» kartasy jobasyn ainalymgha engizgenimen, atalghan kartany alghan etnikalyq qazaqtardyng qúqyqtary men mindetteri zanmen bekitilmegen bolyp shyqty;

- «Halyqtyng kóshi-qony turaly» zanynyng 21-1-babynyng 2 tarmaghynda «Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda túratyn qandastardyng jesirleri men olardyng ortaq balalary ózderining otbasy mýshelerin qandastardy qabyldaudyng ónirlik kvotasyna engizu turaly ótinishpen jergilikti atqarushy organdargha jýgine alady jәne olardyng osy Zannyng 19-1-babynda aiqyndalghan tәrtippen oghan engiziluge qúqyghy bar.»- dep ashyq jazylghanyna qaramastan, Qazaqstan Respublikasy Premier-Ministrining orynbasary - Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrining 2023 jylghy 22 mausymdaghy №234 búiryghy arqyly qandastardyng jesirlerin túrghyn ýy qúnynyng 50% mólsherinde, biraq 1 160 AEK-ten asyrmay beriletin ekonomikalyq mobilidilik sertifikatynan ayyryp tastady...

Búl – Tamara Dýisenovanyng «Tújyrymdamasy» men Búiryghynyng qúqyqtyq jaghyndaghy aqaular.

Ótken 22 qyrgýieginde «Tamaranyng taltayyp túryp qabyldatqan zanynyng siqy…» atty maqala jazyp, mine bir jyl boldy, búl turaly tynbay jazyp ta, aityp ta kelemiz.

Tyndaghan, qaperine alghan bir pende bolghan joq!

Sóitsek, onyng ekonomikalyq jaghy da onyp túrmapty.

Mine, búl eki qújattyng Úly kóshti toqtatudy ghana maqsat etpesten, memleketting qazynasyn tonaugha baghyttalyp, arnayy qabyldanghany belgili boldy.

Osy ótken 12 qyrkýiek kýni Bas prokuratura qonys audaru baghdarlamasyna bólingen bir milliardtan astam tengening úrlanghany turaly aqparat taratty.

Bas prokuratura jariyalaghan aqpartqa qaraghanda, qonys audarushylar bolyp jalghan adamdar esepke alynghan, al qújattar tómen baghamen satyp alynghan kórineu túrugha jaramsyz nemese apatty ghimarattargha rәsimdelgen.

Keybir jaghdaylarda azamattar ózderining qújat boyynsha qonys audarylghanyn bilmegen de.

«Múnday faktiler ShQO, Qaraghandy, Aqmola, Qostanay, Abay jәne Úlytau oblystarynda anyqtaldy. Mysaly, Pavlodar oblysynyng Uspen audanynda «Enbek mobilidiligi ortalyghy» KMM-ning qyzmetkeri arzan ýilerdi tauyp, qonys audarushylargha joghary baghamen satudy úsynyp, memleketten alynghan qarajattyng bir bóligin ózine qaldyryp otyrghan...», - dep jazylghan atalghan aqparatta.

Búl jemqorlyqqa danghyl jol ashqan – Tamara Dýisenova qol qoyghan «Júmys kýshining útqyrlyghyn arttyru ýshin adamdardyng erikti týrde qonys audaru qaghidalaryn bekitu turaly» №234 búiryqaghy «Ekonomikalyq mobilidilik sertifikaty otbasyna, sonday-aq osy Qaghidalardyng 66-tarmaghynyng ekinshi bóliginde kózdelgen adamdargha túrghyn ýy qúnynyng 50% mólsherinde, biraq 1 160 AEK-ten asyrmay beriledi...» degen norma!

12 qyrkýikten beri búl kelensizdikti El ishi-syrtyndaghy aqparat qúraldary jarysa jazuda.

Reseylik BAQ-tar: «Qazaqstannyng orysy kóp ónirlerdi qazaqylandyramyz degen baghdarlamasynyng qarajatyn shenunikteri jep qoyypty...»,-dep, bizding Ýkimetti kelemejdep jatqan kórinedi.

Sóitip, «jalpyúlttyq mýddeni basshylyqqa alu óte manyzdy»-dep tapsyrma bergen Toqaevty eki jylgha jetkizbey Tamara Dýisenovanyng «Tújyrymdamasy» men Búiryghy da taqyrgha otyrghyzdy.

«Da» degen shylaudy tekke qosyp otyrghan joqpyz.

Búdan búrynghy «Baghdarlamalar» arqyly Qandastargha arnap salghan ýilerding de sapasy jetisip túrmaghany belgili. Olardyng da aqshasy tonalghanyn júrtty qoyyp, Preziydentting Ózi óte jaqsy biledi.

Esterinizde bolsa, Qasym-Jomart Kemelúly «Kazahstanskaya pravda» gazetining 2021 jylghy 24 mamyr kýngi shygharylymynda jariyalanghan «Zalojniky ravnodushiya» atty maqalada aitylghan mәselege nazar audaryp, Preziydent Ákimshiligine «Soltýstik Qazaqstan oblysy Ayyrtau audanyna qonys audarghan azamattargha arnalyp salynghan túrghyn ýilerding sapasyn tekseru turaly» tapsyrma bergenin, «Tekseru júmystarynyng qorytyndysy boyynsha tiyisti shara qoldanudy» tapsyrghanyn Preziydentting sol kezdegi Baspasóz hatshysy Berik Uәly Facebook-tegi paraqshasy arqyly habarlaghan bolatyn.

Kóp ótpey, Preziydent tapsyrmasy boyynsha jýrgizilgen tekserulerding qorytyndysy boyynsha, maqalada keltirilgen derekter rastalyp, Ayyrtau jәne Esil audandarynyng әkimderi qyzmetterinen alyndy. Oblys әkimining orynbasary, júmyspen qamtu jәne әleumettik baghdarlamalardy ýilestiru jónindegi oblystyq basqarmanyng basshysy, sonday-aq, bes audannyng әkimderi tәrtiptik jauapqa tartylghany habarlanyp, búl is sonymen tynghan.

Onyng arghy jyldardy «Baghdarlamalardy» eske alsaq, sayda sany, qúmda izi ghana qalghan marqúm Berdibek Saparbaevtyng ataqty «Núrly kósh» aferasy jatyr;

Odan arygha kóz salsan, zansyz berilgen jerge salynghan dep tanylyp, 20 jyldan keyin ýileri sýrile bastaghan Zauytbek Túrysbekting әigili «Asar» baghdarlamasy arqyly salynghan «Asar» shaghyn audany múnartady...

Aytynyzshy, býginge deyin kóshi-qongha qatysty jasalghan «Baghdarlama» men shygharylghan Búiryq ataulynyng onghan bireui bar ma ózi?!!

Úly kóshting mandayyna búiyrghan «Baghdarlama» men Búiryq bitkenning bәri jomqorlyqqa, memleketting aqshasyn úrlaugha, tonaugha baghyttalyp, arnayy jasalyp, shygharylyp keledi. Jәne ony jasaghan ministrler men bekitken  premierlerding jauapqa tartylghan bireui joq!

Kileng «Ayran ishken qútylyp, shelek jalaghan tútylumen» Úly kóshting ómiri zymyrap ótip barady...

Eger, birer «Tújyrymdamadan» nemese birer Búiryqtan osynday shy shyghyp jatsa, ony «Bayqausyzda ketken qatelik» dep qaraugha bolatyn shyghar, biraq eshqashan keshiruge bolmaydy!

Al, bitken «Baghdarlama» men Búiryq atauly memleketting qarjasyn osylay tonau men talaugha úshyratyp jatsa, ony qalay týsinuge nemese týsindiruge bolady?!!

Bәlenbay qoldan ótip baryp bekitilgen «Tújyrymdamadaghy» nemese Búiryqtaghy jemqorlyqqa danghyl jol ashyp túrghan osynau shiykilikti solardyng bireui belmedi, kórmey qalypty degenge ýlken adamdy qoyyp, bastauysh synyptyng balasyn sendire alasyng ba?!

Artyq aitsam keshirip qoyynyzdar, býgingi atqarushy biylikting basshylary da Qasym-Jomart Toqaevtyng maghany «Jalpyúlttyq mýddeni basshylyqqa alu óte manyzdy!» degen tapsyrmasyn «bir jerlerine» qystyryp otyrghan joq!

Kerisinshe, sol Qasekenning óz sózimen aitsaq, qazir de «zang shygharu qyzmeti taqyryptyq jaghynan tarylyp, zandar arqyly vedomstvolyq, salalyq, ónirlik jәne basqa da memlekettik auqymnan tys mýddelerdi qanaghattandyru ýrdisi tuyndap otyr...» (Q. Toqaevtyng Senat Tóraghasy bolyp túrghan kezinde ótken Ýkimet saghatynda sóilegen sózi, 24.09.2018 jyl).

Demek, búlar – birimen biri jeng úshynan jalghaqan kileng sybaylastar!

Reforma jasalmady emes, jasaldy. Biraq, әli eshtene ózgergere qoyghan joq. Bәri bayaghy kýiinde túr!

Kóshi-qon sayasatynyng 2023–2027 jyldargha arnalghan osy «Tújyrymdamasynyn» jobasy jariyalanghannan sәtten bastap, men Tamara Dýisenovagha hat jazyp, «Qúrmetti Tamara Bosymbekqyzy, Óziniz basqaryp otyrghan ministrlikting qasynan qúrylghan Júmys tobyna Raqym Ayypúly, Qayrat Bodauhan ýsheuimizdi qosynyzshy!»,-dep, jalynumen boldym.

Tamaragha sózim ótpegen son, «Kóshi-qon sayasatynyng 2023-2027 jyldargha arnalghan tújyrymdamasyn jasaugha, sonday-aq Mәjilistegi Júmys tobynda bolyp, Zannamalardy retteuge kómektesuim ýshin mýmkindik jasap beruinizdi súraymyn. Qúzyrly organdarmen sәikese otyryp, memleket pen halyqqa tiyimdi kemeldi baghdarlama jasaugha dayynmyn!»,-dep, Preziydentting atyna da hat jazyppyn.

Qalay desek te, Raqym, Qayrat ýsheuimiz eki memlekette ómir sýrip kórgen, osy kóshi-qon sayasatynyng ainalasynda úzaq jyldardan beri kele jatqan  tәjiriybeli mamandarmyz ghoy. Memleketimizge paydamyz tiymese, kesirimizding tiymesi anyq. Jemqorlyqqa jol bermeytin joba jasap beruge biz dayyndyghy bar jigittermiz...

Ony qoyyp, Tamara hanym mening 2013 jyldan beri Qazaq kóshin Timur Qúlybaev pen Kәrim Mәsimovtyng temir tegeuirinen aman alyp qalugha, Kóshi-qon ýrdisin retteuge arnalghan zandar men normativtik qújattargha eleuli ózgerister men tolyqtyrular engizuge qalay yqpal etkenimdi óte jaqsy biledi.

Nege ekenin bilmeymin, biraq ol búl joly bizdi manyna jolatqan joq!

Preziydentke jazghan hatymyzdy da bir opsyz qoldar IYesine jetpegen kýii, Tamara basqaratyn ministrlikke qaray syrghyta saldy...

Sondaghy, Tamara Dýisenovanyng jasaghan «Tújyrymdamasy» men shygharghan Búiryghynyng týri – mynau!

Mine, «Tújyrymdamasy» dittegen bes jyl túrmaq, eki jylgha jetpeytin uaqyttyng ishinde halyqtyng qan-terimen kelgen bir milliardtan astam tengeni jelge úshyrdy.

Beker obaly kәne, Qasym-Jomart Kemelúly preziydent bolghaly Kóshi-qon, shettegi qandastar mәselesine on bir mәrte qayyrylyp, Ýkimetke tamasha tapsyrmalar men keremet núqaular beruin – berdi-aq.

Asqar Mәmin men Álihan Smayylov basqarghan Ýkimet sonyng bireuin atqarghan joq. Kerisinshe, Úly kóshti toqtatugha baryn saldy jәne ol prosess әli jalghasuda!

Qayrat Bodauhan degennen eske týsedi, kezinde Mongholiyadan kelgen qandasymyz, belgili qogham qayratkeri Qayrat Bodauhan anau jyly Ýkimetten bir tiyn qarajat almay, Almatynyng shetinen 230 otbasyna arnalghan «Baybesik» degen jana auyl qúryp shyqty.

Qazir sol «Baybesik» Almatydaghy eng auqatty auyldardyng birine ainalyp, túrghyndary bay-baqytty ómir súrip jatyr.

Sosyn, Qayrat Bodauhan myrza Astananyng shetinen kileng eki qabattyq kotedjden túratyn «Núrbesik» atty 220 otbasylyq taghy bir shaghyn audan qúrdy. Oghan da Ýkimetting soqyr jarmaghyn shyghyndaghan joq, óz betimen jýzege asyrdy.

Qúrlysy, 2007 bastalyp, alghashqy ýileri 2015 jyldary qoldanysqa berile bastaghan sol «Núrbesiktin» qújattaryn Astana qalasynyng әkimdigi rәsimdep bermey, on jyldan astam sarsangha salghanyn býkil dýniyejýzi biledi.

Qayrat Bodauhan men «Núrbesik» túrghyndarynyng on eki jyl boyy Astanada qaqpaghan esigi, barmaghan basshysy qalghan joq.

Tipti, eki Preziydentting atana qanshama hattar jazghanymen, ondaghylar ol hattaryn dittegen jerine jetkizbey qasarysty...

Qúday tileuindi bergir Jenis Qasymbek Astana qalasyna qalay әkim bolyp keldi,  «Núrbesiktin» baghy solay janyp sala berdi.

Myng bolghyr Jenis Mahmúdúly 2023 jyldap bastap, atalghan yqsham audan túrghyndaryna baspanalarynyng qújattaryn zandastyrudy bastady.

Sóitip, bizding atqarushy biylik Qayrat Bodauhannyng sol bay tәjiriybesin, shyghynsyz dayyn jobasyn memleketting mýddesine paydalanudyng ornyna, qaralau kompaniyasyn úiymdastyryp, bәleqor-jalaqorlardy aidap salyp, onyng sonynan it qosyp quumen boldy ghoy.

Qayrkeng jigit eken, bylq etken joq. Atqarushy biylikting sol ittikterining bәrine shydady. Astanagha әkim bolyp imandy, әdiletti túlgha kelip edi, mine, jenip shyqty...

***

Memleket basshysy: «Adal azamat» konsepsiyasyn jolgha qoyyp, oghan  «Jaqsy qasiyetterge ie bolyp, adal enbek etetin jәne tabysqa adal jolmen jetetin, adaldyq pen әdildikti bәrinen biyik qoyatyn adam!» degen anyqtama berdi.

Sóitip, «Adal azamattargha» sýienip, «Jana, Ádiletti, Taza Qazaqstan» qúrudy qolgha aldy.

Preziydentting búl konsepsiyasyn Elimizding Bas iydeologi: «Búl – qanday da bir qatyp qalghan qaghidalardy ýgit-nasihat arqyly jasandy týrde jappay sanagha siniru emes, kerisinshe, bizding qoghamnyng ruhany birligin nyghayta týsetin shynayy qúndylyqtardy dәripteu degen sóz»,-dep týsindirdi bizge.

Endeshe, bizding qoghamnyng ruhany birligin nyghayta týsetin shynayy qúndylyqtardy dәripteytin sol «Adal azamattar», eng aldymen, Preziydentting ainalasyna toptalghan dep biledi júrt!

Sonyng biri әri biregeyi – Qazaqstan Respublikasynyng Preziydentine ishki sayasat salasy boyynsha strategiyalyq úsynystardy tújyrymdaytyn jigit, taghy biri – Tamara Dýisenova, jәne bireui – sol kezdegi Preziydent Ákimshiligi tóraghasynyng kóshi-qon salasyn kurirovati etken orynbasary, qazir bir ministrlikti basqaryp otyrghan әneu súlu kelinshek bolsa kerek!

Oghan aparyp, osy «Tújyrymdamany» bekitken kezdegi Premier-ministr, qazirgi Joghary auditorlyq palatanyng Tóraghasyn da qosyp qoyynyz.

Osynau bir milliarttan astam tengeni qoldy qylugha danghyl jol ashyp bergen «Kóshi-qon sayasatynyng 2023-2027 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy» men №234 Búiryq jalghyz ministrding – Tamara Dýisenovanyng ghana qolynan shyqty desek, búl – baryp túrghan әdiletsizdik bolady.

Ol «Tújyrymdama» men №234 Búiryq jogharyda biz lauazymdary men atyn ataghan túlghalardyng bәrining aldynan ótti.

Biz kýndiz-týni duyldatyp synap kelemiz.

Olardyng bireui mynq etken emes!

Qazir de betteri býlk etpesten biylikte omalyp-omalyp otyr.

Biraq, bizding sol janayqayymyzdy eng keminde, ol kisilerding qúlaqtary shaldy ghoy...

Sol ýshin, olardyng da jauapkershiligi bar!

Eger, olardyng boyynda «Úyat», «Ar», «Namys» degen qasiyetter bolsa, qonys audaru baghdarlamasyna bólingen bir milliardtan astam tengening úrlanghany turaly aqparat taraghan kýnning ertesi, Tamara Dýisenova bastap, birden aryzdaryn jazyp, Preziydent pen Úly kóshke mýddeli qauymnan keshirim súrap, óz erikterimen qyzymetterinen týgel ketuleri kerek qoy!

Búlar әiteu biylikke bir ilinip alsa boldy, sýiretilipng ilinip-salynyp  jýre beredi eken ghoy. Býgin myna qyzmetten ketse, erteng syghyrayyp ana kreslogha baryp qonjiya ketedi eken. «Qúrmetti Preziydent, myna qyzmetti atqaru mening qolymnan kelmeydi! Keshiriniz, istey almaymyn!..» degen sóz olardyng auzynan shyqqan emes, shyghatyn da týri kórinbeydi...

Olarda onday mәdeniyet pen etika degen atymen joq eken. Qyzmetten ketetin týrleri bayqalmaydy. Preziydent Kóshi-qongha arnap taghy bir «Tújyrymdama» jasandar dese, bәtshagharlar ony da jasap, odan da aqsha jyqyrugha jol ashatyn tetik qarastyrugha dayyn otyrghan sekildi...

«Últ», «Memleket», «Preziydentting býgingi bedeli men ertengi tarihy orny» degendi oilamaytyn ónkey qarghys atqyrlargha qor bolghan esil sózderim men altyn uaqytym-ay deshi!

Bar sýienerimiz – birinshi Qúday, sosyn Qasym-Jomart Toqaev qana!

Basqasynan qayyr joq!!!

Sóz sonynda Qasekennen,

Birinshi, «Qazaqstan Respublikasy kóshi-qon sayasatynyng 2023 – 2027 jyldargha arnalghan tújyrymdamasynyn» kýshin jonudy;

Ekinshi, Premier ministrding orynbasary Tamara Dýisenova men onyng atalghan «Tújyrymdamany» jasaugha qatysqan búrynghy komandasyn jәne oghan qol qoyghan búrynghy Premier-ministrdi, sonday-aq Preziydent Ákimshiligi basshysynyng Kóshi-qon salasyn kurirovati etken orynbasaryn týgel qyzmetten alyp, jauapqa tartudy;

Ýshinshi, Kóshi-qon ýrdisin basynan ótkergen jәne sol salanyng sayasatymen ainalysyp kele jatqan tәjiriybeli mamandardan qúralghan Júmys tobyn ministrlikting dengeyinde bektip, solardyng qatysymen kóshi-qon sayasatynyng jandan bes jyldyq «Tújyrymdamasyn» dayyndatudy, sol «Tújyrymdamanyn» negizinde Kóshi-qon ýrdisin retteuge arnalghan barlyq zandar men normativtik qújattardy týgel qayta qarudy  súraymyn!

Auyt MÚQIYBEK, 

           «Qúrmet» ordenining iyegeri