Qazaqstan TMD-daghy halqy orys tildi jәne jergilikti últ tilinde sóileytin jalghyz memleket ekenin moyyndaugha tiyispiz. Mine, osy arasynda qara orys qazaghy bar, orys tildi qauymdy qazaqilandyrmay sharua bitpeydi.

Bizge Reseydegi qazaqtargha arnalghan mektep emes, óz ishimizdegi qazaqtardyng balalaryn orys tilinde tek aqyly negizde oqytatyn Zang kerek. Biraq Resey qazaq tildi mektepti óz jerinde ashpaqqa ózi niyet etken eken, odan qashudyng esh keregi joq.

Búghan deyin Putin qúptap, Reseyding syrtqy ister ministri Sergey Lavrov jaqtap, Astrahani, Omby jәne Orynbor qalalarynda, etnikalyq qazaqtar túratyn jerlerde qazaq tilinde oqytatyn qazaq-orys mektepteri ashylatynyn mәlimdedi.

Reseyde qazirding ózinde qazaq tilin oqytu jýzege asyrylyp jatyr. Búl etnikalyq qazaqtar tyghyz qonystanghan aimaqtarda jýrgiziledi.

2021 jylghy sanaq nәtiyjeleri boyynsha, Reseyde 591 mynnan astam qazaq túrady. Olardyng kóbi Astrahani, Orynbor, Omby jәne Saratov oblystarynda shoghyrlanghan bolatyn.

Osy 591 myng qazaqtan ózge, ózderin qazaq emes, belgili bir rudyng ókilimin dep kórsetken qandastarymyzdyng sany 600 mynnan asatynyn eskeruge de tiyispiz. Sonda 1 millionnan asatyn qazaqqa mektep kerek.

Elimizdegi jergilikti últ 80 payyzdan asatyn qazaqy oblystar sany KSRO kezinde de, keyingi postkenestik kezendede bolghan joq-tyn. Endi orys tilin kerek qylmaytyn shaghyn qalalar men býtin oblystar payda boldy.

Mine, orys biyilgi Astana men Almatydan ózge jerde de tirshilik bar ekenin eskerdi. Jәne qazaq eli tildik túrghydan qaqqa aiyrylghan eki aimaqqa bólinip otyr. Búryn búrynghy otarshylar tek orys tildi biylik pen búqarany ghana eskerip, «Qazaqstan – Ortalyq Aziyadaghy orys tildi respublika» degen tәtti arman qúshaghynda bolyp keldi.

Orys tildi qazaq elining aimaqtary men ónirleri tura Reseydegidey demografiyalyq qúrdymgha týsken. Mysalgha Abay oblysy qúramyndaghy Boroduliha audanyndaghy halyq sany 1997 jyly 57 myng bolsa, qazir 32 myngha deyin qúldyraghan. Ári osy audandaghy 30-dan asa mektepte bar joghy 4 myngha jeter jetpes bala oqidy. Búl bir ghana qazaq tildi Ayakóz qalasyndaghy 2-3 mektepting oqushysy degen sóz.

Sonymen, Resey Astrahani, Omsk jәne Orynbor qalalarynda qazaq tilinde bilim beretin mektepter salamyz dep uәde etti. Biraq uәde etu bar da ony oryndau bar. Búl qalalarda etnikalyq qazaqtar túrady.

Qazaq mektebi ashyluy mýmkin taghy bir aimaq retinde Tomsk qalasy da atalghan bolatyn.

Biraq Tomsk oblysynyng bilim departamenti búl mәsele әli kýnge deyin kýn tәrtibinde joq ekenin mәlimdedi.

Búghan qazaq jaghy shamdandy. Biylikting aitqanyn ghana oryndaytyn jergilikti atqa minerlerge shamdanudyng qajeti joq. Kremli aitsa, Tomby týgili Mәskeude ashylady, qazaq mektebi.

Al әzirge 1 millionnan as qazaghy bar Reseyde birde-bir qazaq mektebi joq!Jәne qazaqy ónirlerdegi Resey JOO ókildikterin ashu - ruhany jaulap aludyng jana baghyty ekenin esten shygharmayyq, aghayyn!

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz