Ál-Faraby atyndaghy QazÚU-dyng zang fakuliteti memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy, konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasynyng bilim alushylarymen BÚÚ-nyng Túraqty damu maqsattarynyng «1-maqsaty kedeylikti joy»taqyrybynda ashyq sabaq ótkizdik.

Kedeylik – búl tek ekonomikalyq emes, sonymen qatar әleumettik jәne moralidyq mәsele. Álemning kóptegen elderi búl qiyndyqpen kýresuge tyrysuda, alayda kedeylik әli de milliondaghan adamnyng ómirin qiyndatyp otyr. Búl qúbylys Qazaqstan qoghamynda da ózekti. Ashyq sabaq barysynda studentter kedeylikting negizgi sebepterine sholu jasady:

1.Resurstardyng әdil bólinbeui keybir toptardyng kedeylikke úshyrauyna әkeledi.

2.Enbek naryghyndaghy shekteuli mýmkindikter azamattardy túraqty tabys kózinen aiyrady.

3.Joghary sapaly bilimning qoljetimsizdigi adamdardyng tabys tabu әleuetin tómendetedi.

4.Auyldyq jәne shalghay aimaqtarda ómir sýru dengeyi tómen, júmys mýmkindikteri shekteuli.

Sarapshylar «kedeylik dengeyin anyqtaghanda tek kiristi ghana emes, sonymen birge adamdardyng bilim alugha, densaulyq saqtaugha jәne bos uaqytty ótkizuge júmsaghan qarajatyn da eskeru qajet» degen pikirdi osyghan deyin de aityp kelgen. Júmysy, resmy ailyghy bolsa da ailyq tabysy medisinalyq qyzmetting kómegine jýginu, demalu nemese bos uaqyt siyaqty negizgi qajet­ti­lik­terin qanaghattandyru mýmkin­digi joq azamattar jetedi. Kedeylik pen joqshy­lyqtyng arasy alys emes. Álemde әleumettik jәrdemaqy ar­qyly kedeylikti týp-tamyrymen joy­ghan memleket joq. Memleketting jetis­tigi baylardyng sanymen emes, kedeyler­ding sanymen, әleumettik tensizdik den­geyimen anyqtalatynyn aityp ótken mamandar jaghday baqylaudan shyghyp ketse, elding damuyna kedergi keltirip, popu­listerding tirshilik etu ortasy jә­ne әleu­mettik bazasyna ainalatynyn ait­ty. Sebebi kedeylik adamnyng taby­sy eng tómengi qajettilikterin qanaghat­tan­dyrugha jetkiliksiz bolghan jaghdayda baqy­laudan shyghyp ketetin kórinedi. Ekonomika zandylyghy boyynsha, ishki jalpy ósim, ekonomika ósimi halyqtyng tabysyna әser etui tiyis.  Elimizdi kedeyshilikten qútqaru maqsatynda memleket basshysy ýkimetke halyqtyng tabysyn arttyru baghdarlamasyn әzirleudi tapsyrghan bolatyn. Últtyq ekonomika ministrligi, industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligi,  energetika, sauda jәne integrasiya, ekologiya ministrligi birlesip  «Qazaqstandyqtardyng әl-auqatyn arttyrugha baghyttalghan túraqty ekonomikalyq ósu» últtyq jobasyn әzirledi. Ekonomikalyq ósu qoghamdy damytu men әleumettik mәselelerdi sheshudegi manyzdylyghymen birneshe jýz jyldar boyy zerttelude. Kez-kelgen memleket halqynyng túrmys-jaghdayyn, әl-auqatyn jaqsartuda jәne últtyq qauipsizdigin qamtamasyz etuge mindetti. Kedeylik – barlyq qoghamgha ortaq mәsele. Ony joy ýshin memlekettik dengeyde naqty qadamdar jasalyp, әrbir azamattyng belsendi róli manyzdy. Ekonomikalyq ósim, әleumettik әdilettilik jәne teng mýmkindikter – kedeylikti enseruding basty joldary. Elimizde kedeylik azayghan sayyn, qogham әldeqayda túraqty әri quatty bola týsedi.

Tursynkulova D.A.

Ál-Faraby atyndaghy QazÚU memleket jәne qúqyq teoriyasy men tarihy, konstitusiyalyq jәne әkimshilik qúqyq kafedrasynyng dosenti, z.gh.k..

Abai.kz