nemese kim kimning qoltyghyna su býrkip jatyr?

Sonymen, Amerikanyng týpki mýddesin qorghaudy eng basty maqsaty retinde jariyalap, sol arqyly halqynyng qoldauyna ie bolghan AQSh-tyng 45-shi preziydenti Donalid Tramp artyq qylamyn dep, tyrtyq qylghan syqyldy.

Jana Jyldy toylau әuresimen jýrgen tórtkýl dýniyeni dýr silkindirip (birin tang qaldyryp, ekinshisin shoshyndyryp): «Kanadany AQSh-tyng 51-shi shtaty retinde qosyp alamyn, Grenlandiyany satyp alamyn, al Panama kanalyn AQSh-qa qaytaryp alamyn», - dep mәlimdedi. Búl Tramptyng dәstýrli teleshouyndaghy qaljyng sóz emes, búl – әlemdi auzyna qaratqan superderjava basshysynyng resmy mәlimdemesi!

Áriyne, múnday uly-shuly bastamalardyng sayasy tehnologiyalyq astary da boluy mýmkin. Mәselen, barsha júrt onyng «Ukrainadaghy soghysty bir tәulikte toqtatamyn» degen mәlimdemesining qalay oryndalatynyn kýtip otyr. On kýnnen keyin, yaghny 20 qantarda resmy týrde Aq ýidi bosatatyn Baydenning kabiynetine iyelik ete bastaytyn ol bolsa, sol josparyn jýzege asyru joldary turaly әli de tis jarghan joq.

Kýni keshe onyng Ukraina jónindegi arnayy ókili «Ol jospar shamamen jýz kýnde oryndalady» degen synayda pikir bildirdi.

Múnyng ózi Tramptyng o basta asyghys aityp qalghan uәdesining arty siyrqúiymshaqtanyp bara jatqanynyng belgisi bolsa kerek.

Mine, osynday jaghdayda әlem júrtshylyghynyng nazaryn Ukrainadan mýldem basqa jaqqa, mәselen, Grenlandiya, Kanada nemese Panamagha audaryp jiberudi sayasy tehnologiyanyng bir әdisi demey, ne deymiz?

Sóz joq, әlemde qalyptasyp qalghan, Birikken Últtar Úiymynyn, basqa da halyqaralyq dengeyde qabyldanghan sheshimder bar, olargha say eshkim basqa elding jerine, Tәuelsizdigine qol súgha almaydy. Sol túraqty tәrtipti búzghan Resey újymdyq Batystyng sanksiyalaryna úshyrap jatqan joq pa?!

Sol sebepti óz basym Tramptyng búl sózderin sayasy ekvilibristika, júrttyng nazaryn basqa jaqqa audaru әreketi dep bilemin.

Onyng ýstine, fizika zandaryna salsaq, kez kelgen әreket ózine qarsy әreket tudyrady.

Mine, sonyng bir kórinisi retinde Kanada premier-ministri Djastin Trudo: «Kanada eshqashan AQSh-tyng bóligi bolmaydy!», - dep mәlimdedi.

Grenlandiya premier-ministri Mute Egede: «Grenlandiya satylmaydy jәne eshqashan da satylmaydy!», - dep jauap qatty.

Panama syrtqy ister ministri Havier Martiynes-Acha bolsa: «Bizding kanaldyng egemendigi turaly mәsele talqylanugha jatpaydy. Kanaldy baqylaytyn qol – Panamanyng qoly, jәne әrqashan da solay bola bermek!», - degendi aitty.

Al «Meksika búghazyn» «Amerika búghazy» dep ataudy úsynghan Trampqa jauap retinde Meksika preziydenti Klaudiya Sheynbaum birneshe ghasyr búrynghy kartadaghy «Meksika Amerikasy» degen jazudy kórsetip: «búghazdy osylay atau kerek» degendi úsyndy.

Olardan basqa ne aitugha bolady endi?

Jәne osymen әngimeni dogharugha bolar edi.

Alayda, túraqty tórtkýl dýniyege túraqsyzdyq trendin әkelip jatqan Tramptyng búl bastamasynyng basqa jaqtary da boluy mýmkin.

Jasyratyny joq, bas jaqqa barysa qalyp, jeme-jemge kelgende, kóptegen elding óz kórshilerining jerine qatysty óz ústanymy bar. Qorshaghan orta, әlem iydealdy emes, olay bolsa, memleketaralyq shekaralar da dәl sonday iydealdy emes!

Búl beyәdep hәm beyәdet, bәleli bastamalar ózgening jerine kóz alartudy daghdygha ainaldyrghan neobasqynshylardyng qoltyghyna su býrku bop shyqpay ma?

Oghan qosa, «Tәuelsizdik» «Jer» sekildi kiyeli úghymdargha qatysty múnday janasha kózqaras kezinde esesin jiberip alyp, ghasyrlar boyyna óz jerinde memleket qúra almay kelgen aboriygen elderding sanasynyng týkpirinde mýlgip kele jatqan nebir oilardy oyatyp jiberui de ghajap emes.

Olay bolsa, Tramptyng tektonikalyq talpynystary men tyrashtanulary taqyrybyn talqylau tayau arada tolastay qoymas...

Ámirjan Qosan

Abai.kz