Elimizde salyq jýiesine jana reforma engizilmek. Ol qosymsha qún salyghynyng (QQS) shegin tómendetudi, biraq mólsherlemesin arttyrudy, sonday-aq bólshek salyq boyynsha ekonomikalyq qyzmet týrlerining jalpy jikteuishi (EQJJ) sanyn qysqartudy kózdeydi.

Qazir elimizde QQS mólsherlemesi 12 payyzdy qúraydy. Ýkimet ony kóterudi úsynyp otyr. Degenmen, naqty qansha payyzgha kóteriletini әzirge belgisiz, búl mәsele әli de talqylanyp jatyr. Úsynylghan ózgerister qanday sebepterge baylanysty jәne olar qalay júmys isteydi? Búl turaly Ekonomikalyq zertteuler institutynyng sarapshylary aityp berdi. ana

Ózgeristerding sebepteri

Ekonomikalyq zertteuler institutynyng Fiskaldyq sayasat ortalyghynyng diyrektory Kseniya Zagaldyng aituynsha, QQS shegin tómendetuding birneshe sebebi bar. Búl – salyq jýiesindegi ashyqtyqty arttyru jәne salyq bazasyn keneytu.

«Qazir Qazaqstan salyq zannamasynda salyqtyq jýktemeni azaytudyng zandy tәsilderi qarastyrylghan. Alayda keybir kәsiporyndar zandy ainalyp ótken, sóitip olar QQS tóleushi retinde tirkelmegen. Saldarynan QQS-tyng ekonomikalyq mәni búzylyp, ony tolyqqandy esepke alu mehanizmi dúrys júmys istemey otyr. Múnday jaghday salyq jýiesindegi ashyqtyqtyng tómendeuine, әkimshilik shyghyndardyng artuyna jәne budjetke týsetin kiristerding azangyna әkelip soghady, óitkeni kóptegen kompaniya QQS esepke alu prosesine tolyq qatyspaydy. QQS shegin tómendetu salyq bazasyn keneytip, salyqtyq auyrtpalyqtyng әdil bólinuin qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, QQS esepke alu tizbegining ýzdiksiz júmys isteui onyng tiyimdi mólsherlemesin 3-4 payyzgha deyin tómendetuge mýmkindik beredi», deydi maman.

Onyng aituynsha, QQS mólsherlemesining artuy bizneste qosymsha shyghyndardyng payda boluyna әkeledi. Ony  jenildetu ýshin Ýkimet enbekaqy qoryna salynatyn salyqty aitarlyqtay tómendetuge dayyn ekenin mәlimdedi. Búl shara kompaniyalargha qarjylyq qysymdy azaytugha jәne iskerlik belsendilikti qoldaugha kómektesedi.

Bagha ósui mýmkin be?

QQS mólsherlemesining artuy tauarlardyng týpkilikti qúnynyng qymbattauyna әser etui mýmkin. Alayda úsynylyp otyrghan reformanyng ayasynda әleumettik kómek, jalaqy jәne zeynetaqyny inflyasiya dengeyine sәikes indeksteu qarastyrylyp otyr. Búl әleumettik osal toptardy qoldap, reforma azamattargha tiygizetin keri әserdi barynsha azaytugha bolady.

«QQS mólsherlemesining artuy inflyasiyalyq qysym tudyruy mýmkin, biraq búl qysqa merzimdi әser bolady. Ekonomika jana jaghdaylargha beyimdelip, QQS-tan týsetin qosymsha kirister naqty sektordy damytugha jәne biznesti qolayly jaghdaylarmen qamtamasyz etuge baghyttalady», deydi Kseniya Zagal.

Jana úsynystardyng aiyrmashylyghy nede?

Esterinizde bolsa, 2023 jyly QQS mólsherlemesin 16 payyzgha deyin kóteru úsynylghan. Alayda búl sheshim 2024 jyly Ýkimetting keneytilgen otyrysynda Preziydentting tikeley bastamasymen toqtatyldy. Osyghan baylanysty 2025 jylghy úsynystardyng ereksheligi qanday degen súraq tuyndaydy.

Ekonomikalyq zertteuler institutynyng Fiskaldyq sayasat ortalyghy diyrektorynyng orynbasary Elimira Osipovanyng aituynsha, 2025 jylghy Ýkimet úsynystary 2023 jylghy úsynystardan keshendi tәsil men qosymsha sharalardyng engiziluimen erekshelenedi.

«2023 jyly tek QQS mólsherlemesin arttyru mәselesi qarastyrylghan bolatyn. Búl biznes pen tútynushylar ýshin keri әser etui mýmkin degen alandaushylyq tudyrdy jәne múnday sheshimderdi qabyldauda neghúrlym tengerimdi tәsildi qoldanu qajettigin kórsetti. Al Ýkimetting qazirgi úsynysy QQS mólsherlemesin arttyrudan bólek, jalpy salyq-budjet jýiesin jaqsartugha baghyttalghan qosymsha sharalardy qamtidy. Olardyng qatarynda – enbekaqy qoryna salynatyn salyqtyq auyrtpalyqty tómendetu, búl bizneske týsetin shyghyndardy azaytugha jәne QQS-tyng inflyasiyagha әserin júmsartugha kómektesedi. Sonymen qatar, әleumettik kómek, jalaqy jәne zeynetaqyny indeksteu jýrgiziledi. Búl azamattardy baghanyng ósuinen jәne inflyasiyalyq prosesterden qorghaudy qamtamasyz etedi», deydi ol.

Aldaghy ózgerister

Ekonomikalyq reformalar engizilgennen keyin alghashqy ózgerister birneshe ay ishinde bayqala bastaytynyn aitady mamandar. Sóitip biznes jana jaghdaylargha beyimdelip, 15 million tenge sheginen asqan kәsipkerlerding mindetti týrde QQS tóleushi retinde tirkelui jәne salyqty toqsan sayyn tóleu tәrtibi engiziledi.

«Budjet tapshylyghyn toltyrugha keletin bolsaq, QQS mólsherlemesin kóteruden týsetin alghashqy kirister reforma kýshine engen alghashqy toqsandarda-aq budjetke týse bastaydy. Alayda tapshylyqty tolyq óteu birneshe jylgha sozyluy mýmkin. Búl kóterilgen mólsherlemening auqymyna jәne salyqtyq-ekonomikalyq sharalardyng tiyimdi engiziluine baylanysty», deydi Elimira Osipova.

Onyng aituynsha, búl ózgeristerding nәtiyjesinde – salyq bazasynyng túraqtanuy, budjetting qarjylyq túraqtylyghynyng artuy jәne memlekettik kiristerding ósui. Búl әser birtindep bayqalady, óitkeni jýie jana erejelerge beyimdelip, naqty ekonomikalyq payda әkeletin dengeyge jetedi.

Abai.kz