Ekonomist Maqsat Halyq 2025 jyldyng halyq túrmysyna ýmitten góri, kýdik syilaytynyn aityp otyr. Oghan sebep tarifter men janar-jagharmay baghasynyng ósui, ol óz kezeginde zat baghasynyng qymbattauyna alyp kelmek. 

"Biyl halyq ýshin onay jyl bolmayyn dep túr. Óitkeni kóptegen tarifting baghasy ósip jatyr. Ondaghan jyldar boyy ózgermegen baghany ósirudi endi ghana qolgha alyp jatqanyn kórip otyrmyz. Negizi ol úzaq jyldar boyy halyqtyng tabysyna qaray birte-birte ósui kerek edi. Biraq bizde ondaghan jyldar boyy onday ýderis bolmaghan. Endi kóteremiz dep jatyr", - dedi sarapshy.

Maqsat Halyq Ekibastúzdaghy jaghdaydan keyin salanyng mýshkil jaghdayy әshkere boldy dep sanaydy.

"Búl salagha investisiyanyng tartyluy qiyndap qalghan. Kәsipkerler ol jaqqa barghysy kelmeydi. Óitkeni tabys joqtyn-qasy. Endi amalsyzdar tarifterdi ósiremiz dep jatyr. Odan bólek, biyl janar-jagharmay baghasy da qymbattap jatyr. Ony da qolgha alyp, baghasyn birte-birte ósirmek. Alayda múny Ýkimetting josparlap otyrghan isi dep aitu qiyn. Sebebi EAEO-da baghalardy tenestiru turaly kelisim jasalghan. Endi qazir sol kelisimdi oryndap jatyr deuge bolady. Al týptep kelgende búl halyqtyng tólem qabiletine keri әserin tiygizedi", - deydi ekonomist.

Qarjy sarapshysy ataghanday, janar-jagharmay baghasy әleumettik manyzy bar tauar. Ol azyq-týlik baghasynyng qymbattauyna tikeley әserin tiygizedi.

"Kóktemnen bastap bizde egistik alqaptar júmysqa kirise bastaydy. Mysaly, nandy alayyq. Endi ony dýngirshekterge tasymaldau kezinde jetkizu shyghyny retinde janar-jagharmay ósimin negizge alady. Sol sebepti ol tipti nannyng baghasynyng ósuine de әserin tiygizedi. Osynday ýderisting barlyghy halyqtyng tabysy óspey otyrghan kezde qosymsha salmaq bolady dep aitugha negiz bar. Oghan qosa, salyq mәselesi bar. Qazir ony kóteru mәselesi talqylanyp jatyr", - dep týsindirdi Maqsat myrza.

Onyng sózinshe, ol da belgili bir dәrejede qymbatshylyq tudyratyny sózsiz. Qazirding ózinde inflyasiyanyng ósu qarqyny bayqalyp otyr. Biyl inflyasiyanyng josparlanghan mejeden asyp ketetinin Últtyq bank te moyyndaghan.

Qazir iri kompaniyalar ózderining shyghynyn, salyqtyng kólemin josparlap, tauarlarynyng baghasyn ósirip jatyr eken. Múnyng barlyghy ailanyp kelgende halyqtyng tabys dengeyine keri yqpal etedi eken.

"Ýkimet esebinde halyqtyng tabysy ósip jatqanyn aityp otyr. Esepte Preziydentting 6 jylda jetken jetistigi jayly atap ótilip, JIÓ 288 mlrd dollar boldy, jan basyna shaqqanda 14 myng dollardan asty degen statistika keltirdi. Elimiz búryn-sondy múnday kórsetkishten asyp kórmegen. Tek 2013 jyly jas basyna shaqqandaghy JIÓ-ning rekordtyq kórsetkishi 13 600 dollar bolghan edi. Biraq dәl sol kezdegi halyqtyng dollarlyq tabysy men qazirgi uaqyttaghy dollarlyq tabysyn salystyrsanyz, 2013 jyly halyqtyng tabysy jogharyraq bolghanyn kóremiz. Demek búl ósimning halyqtyng naqty tabysynyng ósimine eshqanday qatysy joq. Osy mәseleni ashyq aituymyz kerek. “14 myng dollar boldy” degen sóz tabysy ortashadan joghary elder qataryna qosyldyq degendi birdiredi. Alayda shyndyghyna kelgende “halqymyzdyng tabysy eng bolmasa ortasha dengeyge jetti me?”. Meninshe, olay emes. Engeli zanyna sәikes, eger halyq tabysynyng 50%-ynan astamyn azyq-týlikke júmsasa, onda ol kedey el. Al bizding halyq tabysynyng 60%-yn azyq-týlikke júmsaytynyn kóremiz. Demek, shynayy týrde qarasaq, halqymyz kedey dengeyde. Ekonomikalyq ósimning halyqtyng әleumettik jaghdayyna eshqanday baylanysy joq", - dep oiyn qortyndylady ekonomist.

Abai.kz