Álemde qulyghyna qúryq boylamaytyn eki barlau bar: Biri – orys, ekinshisi – amerikaniki. Biz óz saytymyzdyng oqyrmandaryna SIA-nyng «jalghandy jalpyghynan basqan» «ýrgen qarynday» ótirikti tu etetin ayarlyghyn sóz etpekke osy maqalany arnadyq. Eng әueli KGB basynan baghy tayyp, búrynghy sәuleli kýni batyp, jana imperiyalyq baghdargha beyimdele bastaghan tústaghy, yaghni, osydan 35 jyl búryn bolghan oqighadan bastayyq.

1990 jyly 10 qazanda AQSh Kongresining Adam qúqyqtary jónindegi komissiyasynyng otyrysynda Kuveytten kelgen 15 jasar qyz kongresmenderge Irak әskerlerining óz elinde jasaghan qylmystary turaly kózining jasyn kóldete otyryp aityp berdi.

Qyz Irak әskerining qandy qasap qylmystarynyng úzyn sonar tizbegin jylap túryp oqyp berdi. Ásirese kongressmenderdi músylmanshylyqtay júrday bolghan Irak sarbazdarynyng Kuveyt auruhanasynyng birindegi nәresteler palatasyna kirip, nәrestelerdi inkubatordan alyp shyghyp, suyq edenge laqtyryp tastaghany turaly әngime mýldem  tang qaldyrdy.

Keyinnen 15 jasar «kuәgerdin» emosiyalyq sózin sol kezdegi preziydent Bush jýrgen túrghan jerinde birneshe ret keltirdi: Sonday-aq amerikalyq jetekshi telearnalar jalpaq әlemge retranslyasiyalap jaydy. Nәtiyjesinde nәrestelerge jasalghan qorqynyshty jazalau turaly әngime amerikalyq qoghamdy Parsy shyghanaghyndaghy soghystyng bastaluyna dayyndauda manyzdy elementke ainalyp ýlgerdi.

Elshining qyzynyng qulyghyna qúryq boylamaytyn sayqaldyghy

Shyn mәninde, órimdey músylman qyzdyng zar jylap túryp әshkere qalghan múnday qatygezdik ony beyil qoya tyndaghan kimdi de bolsyn bey-jay qaldyra alar ma edi?!

Bir jyl ótti, soghys ayaqtaldy, shyndyq jaryqqa shyghady, jәne býkil әlem Amerika Kongresining aldynda sóz sóilegen qyzdyng Kuveytting AQSh-taghy elshisi Nasir әl-Sauda as-Sabahtyng qyzy Nayira ekenin bildi. Nayiranyn  otbasy 1981 jyldan beri Amerikada túryp keledi. Onyng ýstin búl qyzdyng óz basy otanynda úzaq uaqyt bolmaghan jәne Irak Kuveytke basyp kirgen kezde Qúrama Shtattardan esh attap shyqpaghan edi.

Osylaysha, elshining aqyldy qyzy kongressmender aldynda aldyn ala dayyndalghan mәtindi oqyp, ózine úsynylghan róldi asqan sheberilikpen oinap shyqty. Nayiranyng myng qúbylatyn minez-qúlqyna ynghaylap,  Kuveyt ýkimeti qoghamdyq pikirdi manipulyasiyalau ýshin jaldaghan Hill & Knowlton PR-agenttigin әzirlegen sayasy qoyylym dittegen jerine jetti.

Býginde «Nayiranyng kuәligi» jalghan aqparattyng klassikalyq ýlgisi bolyp sanalady. Aytpaqshy, odan tek AQSh preziydenti Djordj Bush qana emes, Nayiranyng otbasy da payda kórdi - keyinnen elshi Nasir әl-Saud as-Sabah  (júrttyng miyn әnki-tәnki etetin әreketining qarymtasyna) aldymen Kuveytting aqparat ministri, al keyinirek múnay ministri boldy.

Batystyng adamdardyng oiyn dulap, miyn mәngýrttendirui turaly úzaqy kýnge jyr-anyz qylyp aitugha bolady. Ondaghan jyldar boyy ózgermey, músylman әlemin ashsa alaqanynda, júmsa júdyryghynda ústaytyn әdisi búrynghysynsha óte tiyimdi bolyp qalatyn shemalarynyng tym qarapayym boluy tang qaldyrady.

Aldymen beybit túrghyndardy jappay óltiru turaly jalghan habar taratylady. Sodan keyin «tapsyrys berilgen» elding biyligi nasistermen salystyrylady, sodan keyin AQSh bastaghan halyqaralyq koalisiya «demokratiyany qútqaru» degen syltaumen osy memleketti joyady.

«Nayira kuәligi» Parsy shyghanaghyndaghy AQSh pen onyng odaqtastarynyng soghysyn aqtaytyn tamasha taktikalyq qadam boldy. Kelesi qúrbandyqqa da en salynyp, búrynghy birtútas Yugoslaviya sayasy pyshaqqa ilindi. Batystyng jetekshi telearnalary serbiyalyq últshyldardyng qúrbanyna ainalghan beybit túrghyndardyng deneleri beynekadrlardy jahangha kýn sayyn úsyna bastady.

Kosovodan qaza tapqan sodyrlar beybit túrghyndar dep júrtty әbden sendire bildi. Osynday "ýrgen qaryndy" nemisting bedeldi «Bild» gazeti ózining alghashqy betine qandy denelerding fotosuretin jariyalap, «Biz olar ýshin kýresemiz!» dep jar saldy.

Al preziydent Bill Klinton mitingilerding birinde: «Eger Cherchilli Nitlerdi der kezinde toqtatsa, qansha adamnyng ómirin saqtap qalugha bolar edi?»,-dep, auzy kóbikten biraz ylaqty.

Taghy da nasistermen úqsastyq!

igoslaviyany mayasifun etken son, SIA taghy bir «Ýrgen qarynnyn» qúlaghyn qaltitty. 2003 jyly Irakka qarsy jana soghys - «Shóldegi dauyl» operasiyasy bastalady. AQSh Qorghanys ministri Kolin Pauell Kongress mýshelerining aldynda synaq týtigin silkip, Saddam Huseynning himiyalyq qaru jasap jatqanyn algha tartqany sol edi. Barlyghy ózgening sózine qonaq bermey Saddamnyng qúlatyluy Tayau Shyghysqa bostandyq pen demokratiya әkeletinin birinen-biri jarysa súlu da, sayqaldanghan saliqaly sózderimen ózine deyingi sheshenderden asyra sóilep óneshteri jyrtyla ózeuredi.

Nәtiyjesinde - jýz myndaghan adam qaza taup, milliondaghan bosqyndar basy aughan jaqqa bosyp ketti, Saddam Huseynning qazasy...

Al Kolin Pauell baybalamdaghan himiyalyq qaru qayda ketti sonda?

Iraktan ony eshkim de eshqashan tappady.

Amerikandyqtar Irakqa basyp kirdi. Al himiyalyq qaru eshqashan da, esh jerden de tabylghan joq.

SIA Saddamdy birjayly etken son, jan-jaghynan jau izdep, ash qasqyrday jalandap, 2011 jyly Liviyany qyryna aldy. Izdegenge súraghan degendeyin «Kaddafiyding óz halqyna qarsy qatygez qughyn-sýrginderi» turaly qorqynyshtar ayaq astynan oilap tabyla ketti. Ispaniyalyq Mundo: «Kaddafy Gitler siyaqty ózin-ózi óltiredi» dep jazsa, al The Guardian «Gitlerden Kaddafiyge deyin: diktatorlar jәne olardyng bunkerleri» degen sala qúlash maqala jariyalaydy.

Taghy da nasistermen salystyru!

Siriyada «arab kókteminin» jana tolqyny bastalghanda, Damask manyndaghy Gutada bireu himiyalyq shabuyl jasap, jýzdegen beybit adamdy óltiredi. Tiyserge qara tappya otyrghan AQSh Bashar Asadtyng ýkimetin aiyptaydy.

"Ýrgen qaryn" taghyda sәtimen iske qosyldy. eli aman, júrty tynysh elding ishi ala tayday býlindi.

Siriya dereu BÚÚ inspektorlaryn jiberudi talap etedi jәne bolghan oqigha - arandatushylyq dep mәlimdeydi. Toyghan qozyday tompighan BÚÚ auzyna su qúiyp alghanday ýndemeydi, AQSh Siriya armiyasyn bombalaydy, al Aq ýiding baspasóz hatshysy brifingte beti shylyp etpey: «Tipti Gitler de himiyalyq qaru qoldanghan joq» dep mәlimdeydi.

Taghy da nasistermen salystyru oryn aldy. Biraq endigi maqsat Gitlerden de qúny tómen Bashardy parshalau.

Shema әpendeleu hәm tym qarapayym, biraq adam miyn dualaushylar әrdayym óz maqsattaryna jete biledi. Tek ótirikti shynday, aqsaqty tynday qylyp, әlemdik qoghamdastyqty qorqytyp, kýshti emosiyalardy oyatyp, adamdardyng sana-sezimine týrtki salu kerek. Sonda qalaghan nәrseni jalghandy jalpaghynan basyp isteuge bolady.

Eger batystyng qos әbileti Gitler men Gebbelisting qolynda zamanauy aqparattyq resurstar bolsa, bizding әlem qanday bolar edi dep oilau qorqynyshty oy músylman balasynyng boyyn jaylay bastady.

Bir kezderi: «Joly bolmaghan qylmyskerler kriminologiyany, aiy onynan tughan qylmyskerler sayasattanudy oqyp ýirenedi» degen jazushy Larry Beynhart shynymen de tauyp aitqan eken eken dep, basyndy shayqay tandanasyn!?.

Abai.kz