Bayqonyr Reseyding maqtanyshy ma, qazaqtiki me?

Kenes zamanynda qazaq jerine salynghan Bayqonyr gharysh ailaghynyng qúrylghanyna 2-mausym kýni 70 jyl toldy. Preziydent Qasym-Jomart Toqaev sala ardagerlerin, gharysh ailaghy túrghyndaryn qalanyng mereytoyymen qúttyqtady. Búl aituly datagha qalanyng aqyiyesi bizden góri teristik kórshimizding basshysy erekshe nazar audardy. Mausymnyng biri kýni Ukrain taraby bir danasynyng baghasy qolymyzda ústap jýrgen aifonnyng qúnyna da jetpeytin 114 dronmen Reseyding bir danasynyng qúny 100 million dollardan asatyn 41 strategiyalyq joyghysh úshaqtaryn kýl-talqan etken edi. Kelesi kýni Kremli qojayyny Putin elin dýrliktirgen shabuyl jayynda emes, kenes zamanyn, derjava kezin eske salatyn Bayqonyr gharysh ailaghynyng qúrylghan kýnine uaqyt arnap, ýndeu joldady. Astary aitpasada týsinikti. Osy orayda esimizge Mәskeude 20 jyl túrghan VVS jurnaliysining "Putin - ótkende, qiyalyndaghy kenes zamanynda ómir sýretin adam" degen sipattamasy oiymyzgha oraldy.
Al qazaq ýshin Bayqonyr dese, Oljas Sýleymenovtyng "Adamgha tabyn jer endi!" poemasy eske týsedi. Ardager aqynnyng әigili tuyndysynyng jazyluyna Resey preziydenti maqtanyshpen atap ótken «Bayqonyrdan 1957 jyly Jerding alghashqy jasandy serigi R-7 zymyranynyng úshyryluy,1961 jyly 12 sәuirde Yuriy Gagarinning tabany aigha tiyip, gharyshqa úshqan alghashqy adam atanuy sebep bolghan edi. Onymen ghana toqtap qalmay 1963 jyly alghashqy әiel gharyshker Valentina Tereshkova gharyshqa úshty jәne 1971 jyly әlemdegi alghashqy «Salut-1» orbitalyq stansiyasy gharyshqa shyqty, 1988 jyly qayta paydalanugha bolatyn «Buran» kemesi úshyryldy. Kenestik qalamgerler men búrynghy-songhy basshylar múnday ghylymy jetistikterding maqtauyn asyrghanymen zardabyn beynetqor qazaq halqy men baytaq dalasy tartty. Áli de tartyp keledi.
Kenes odaghy taraghannan keyin Núrsúltan Nazarbaev Bayqonyrdy Reseyge jalgha berdi. Nazarbaev dәuirindegi gharysh salasyndaghy jetistigimiz retinde Toqtar, Talghat, Aydyn degen ýsh orys tildi qazaqtyng gharyshqa úshqanyn aitugha bolady. Týbi joq aspan kenistiginde qanghyp joghalghan KAZ SAT1, KAZ SAT2 әli kýnge habar joq. Býgingi kýnning kózimen qarasaq qazaqtyng gharyshqa úshuy eshqanday ghylymy nәtiyje emes, Nazarbaevtyng qazaqtyng kónilin baurau, biyligin úzartu ýshin jasaghan sansyz sayasy taktikasynyng biri bolghany anyq. Oy kózimen qarasaq gharyshqa kim úshpay jatyr? It te, mysyq ta, maymyl da, tyshqan da san ret baryp keldi. Ghylymy synaqtan ótti. Qazaqtiki ne jelik ekeni aitpasa da týsinikti.
Qoryta kelgende aitarymyz kenes kezinde kommunistik biylikting qúdyrettiligining kórinisi bolghan Bayqonyr býginde sol kelmeske ketken qyzyl imperiyany qayta qúrudy armandap jýrgen Resey basshysy ýshin de jarnamagha jarap túr. Bayqonyrmen Resey de, Qazaqstan da maqtanugha qúqyly. Biraq jer kindigine ornalasqan Bayqonyr songhy jyldary Resey sayasatkerleri jii kótere bastaghan atalmysh "ortaq tarihtyn" nyshanyna ainalyp ketpese eken, maqtannyng arty ókinishke úryndyrmasa eken degen tilek bar kópte.
Abai.kz