Deputat Ermúrat Bapigha hat

Jaqynda Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev: «Áytse de BÚÚ-nyng negizgi tarmaqtary, әsirese, Qauipsizdik Kenesi mýldem ózgergen joq. 80 jyl búryn jasalghan institusionaldy qúrylym men qazirgi zaman arasynda alshaqtyq kóp. Búl Úiymgha jәne onyng tiyimdiligine degen senimge selkeu týsiredi. BÚÚ ózektiligin joghaltpay, qazirgi zamannyng talaptaryna say boluy ýshin Qauipsizdik Kenesine qúrylymdyq reforma jasalugha tiyis...»,-dedi.

Qasym-Jomart Kemelúly búl sózdi jay jinalysta aitqan joq,  Astanada ótken AIF-2025 halyqaralyq forumynda, BÚÚ-nyng búrynghy Bas hatshysy Pan Gy Munning aldynda aitty.

Búl turaly sәl keyinirek.

Esterinizde bolsa, ótken jyldyng nauzyz aiynda mening «Qazaqstan – uzurpasiyalanghan memleket!» atty maqalam jaryq kórdi.

Atalghan maqalany Elimizding ýsh birdey ýlken gazeti jәne Abai.kz sayty qatarynan jariyalady.

Jasyratyny joq, men búl maqala jurnalister qauymy men deputattardyng nazaryn audarady, sóitip ondaghy aitylghan mәsele Parlamentting kezekti bir kýn tәrtibindegi taqyrybyna ainalady degen zor senimde boldym.

Ókinishke oray, búl maqalagha eshkim nazar audarghan joq!

Biraq, Memlekettik Kenesshi Erlan Qarin osydan tura ýsh jyl búryn Ózi bas bolyp jobasyn jasaghan «Sayasy reforma» turaly: «Mәjilis pen mәslihat deputattaryn saylaudyng aralas jýiesi engizildi, әielder men jastargha 30% kvota belgilendi, partiyalardy tirkeu rәsimi jenildetildi. Preziydent ókilettigining jeti jyldyq bir ghana merzimmen shektelui manyzdy janalyqtyng biri boldy. Konstitusiyalyq Sot qúrylyp, adam qúqyqtaryn qorghau tәsilderi kýsheytildi. Ata zangha jer jәne onyng qoynauy halyqqa tiyesili degen norma engizildi. «Últtyq qor – balalargha»  jobasy osy erejening is jýzindegi naqty kórinisine ainaldy. Oghan sәikes Qazaqstandaghy barlyq balanyng esepshotyna Últtyq qor tabysynan qarjy audaryla bastady. Konstitusiyalyq reforma Qazaqstanda mýlde jana sayasy jaghday qalyptastyrumen qatar, býkil aimaghymyz ýshin jana ýrdiske jol ashty...» dep, tynbay dәriptese, men Qazaqstannyng uzurpasiyalanghan memleket ekenin odan eki, tipti ýsh ese artyq dәleldeumen kelemin.

Uikiypediyada  uzurpasiyagha «zansyz ýkimet biyligin basyp alu nemese basqanyng qúqyn iyemdenu» degen anyqtama berilipti.

Al, jaqynda, әleumettik jelidegi jeke paraqshamda osy taqyrypta jazghan kezekti bir jazbama, qúrmetti Ermúrat agha, «kommentariy» qaldyryp, «Auyt, «uzurpasiya», «uzurpasiyalau» (uzurpirovaniye) degen sóz memlekettik sayasy biylikti, basqarudy basyp alu, tartyp alu degendi bildiredi. Shamasy, sen osy termindi dúrys qoldanyp jýrgen joqsyn. Sebebi, búl sózding qoldanystaghy klassikalyq týsinigi boyynsha, tek sayasy biylikting basshysy, yaghny bizding jaghdayda preziydent qana biylikti uzurpasiya jasay alady...», -degen pikir pikir aitypsyz.

Sizding osy sóziniz mening osy maqalany jazuyma, Qazaqstannyng uzurpasiyalanghan memleket ekenine taghy bir mәrte ainalyp soghuyma týrtki boldy.

Búl jerde basyn ashyp aitayyn, birinshiden, qúrmetti Ermúrat  Seyitqazyúly, dәl qazir Siz sol Timur Qúlybaev pen Kәrim Mәsimov jaghynan «Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» zany arqyly uzurpasiyalap alghan memleketting Parlamentining Mәjilisining tórinde otyrsyz.

Ekinshiden, Ermúrat agha, sizding aityp otyrghan uәjiniz óte dúrys!

Qos qolymdy keudeme qoyyp kelisemin, «...tek sayasy biylikting basshysy, yaghny bizding jaghdayda preziydent qana biylikti uzurpasiya jasay alady...» degen búl –uzrupasiyanyn, Eragha, Óziniz aitqanday, eski klassikalyq týri ekeni ras. Biraq, әbden tizesi shyghyp eskirgen formasy.

Dýnie bir qalypta túrmaydy. Ýnemi ózgerip, týrlenip otyrady.

Men maqalamdy Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyng BÚÚ-nyng Qauipsizdik Kenesi turaly aitqan sózimen tekke bastaghan joqpyn.

«80 jyl búryn jasalghan institusionaldy qúrylym men qazirgi zaman arasynda alshaqtyq kóp...», -depti, Qasym-Jomart Kemelúly.

Demek, BÚÚ-nyng Qauipsizdik Kenesining qúrlymy da eskirgen. Ol býgingi kýnning talabyna jauap bere almay otyr.

Sol sekildi, uzrupasiyanyn, Eragha, Óziniz aityp otyrghan klassikalyq ýlgisining de bayaghyda tozyghy jetken. Tipti, qoldanystan shyghyp qalghan. Anau «memlekettik sayasy biylikti, basqarudy basyp alu, tartyp alu» degenderiniz – әbden «modydan» qalghan jәne asa qauipti tәsil. Qazirgi tanda onday qaterli jolmen eshkim de jýrmeydi...

Sondyqtan, ana eki qu – Timur Qúlybaev pen Kәrim Mәsimov bizding «Jana Qazaqstan» degenimiz sekildi, uzurpasiyanyng da jana modelin – «jana uzrupasiyany» oylap tapqan.

Ol – arnauly zang arqyly erekshe qúqyqtar men qúzyretter berilgen qoghamdyq birlestik nemese kommersiyalyq emes úiym arqyly memleketti «kómeski» jolmen basqaru.

Últtyq kәsipkerler palatasy – Qazaqstandaghy kójedey kóp qoghamdyq birlestikterding nemese kommersiyalyq emes úiymdardyng tek bireui ghana.

Ashyq aqparat kózderindegi mәlimetterge qaraghanda, múnday memlekettik emes úiymnan elimizde 23 000-nan astamy tirkelgen.

Olardyng qyzmetin rettep otyratyn «Qoghamdyq birlestikter turaly» arnay qabyldanghan zang bar.

Biraq, sonyng ishinde tek Últtyq kәsipkerler palatasy ghana «Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» arnayy zany arqyly erekshe qúzyretterge ie bolyp, onyng mindetteri men funksiyalary sol zanmen arnauly bekitilip berilgen.

Al, endi búl palatanyng aralaspaytyn salasy joq!

Atalghan Zang arqyly Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetimen, memlekettik organdarmen, qauymdastyqtarmen (odaqtarmen), últtyq palata qúryltayshy retinde qatysatyn zandy túlghalarmen ózara is-qimyl jasaytyn etip, mindetteri men funksiyalaryn tastay qyp bekitip alghan.

Onyng fillialdary oblystardyn, oblystyq, respublikalyq manyzy bar qalalardyng jәne astananyng audandarynda ghana emes, shet memleketterding aumaghynda da júmys isteydi.

2014 jylghy birinshi qantardan bastap, managhy 23 000-nan astam qoghamdyq birlestikting nemese kommersiyalyq emes úiymnyng ishinen jalghyz «Atameken» QR Últtyq kәsipkerler palatasy ghana osy zang arqyly óz ýstemdigin jýrgizip keledi.

Al, ony kimning basqaryp kelgenin júrttyng bәri biledi...

Men barlyq zandardaghy Últtyq kәsipkerler palatasyna qatysty normalardy tizbelep, sózdi úzartpay-aq, tek eki-ýsh zangha ghana toqtalayyn.

Óziniz jaqsy bilesiz, Qazaqstandaghy zang ataulyny әzirleu, úsynu, talqylau, qabyldau, tirkeu, qoldanysqa engizu, ózgertu, tolyqtyru, olardyng qoldanysyn toqtatu, toqtata túru jәne olardy jariyalau tәrtibine baylanysty qoghamdyq qatynastardy retteytin – ol – «Qúqyqtyq aktiler turaly» zan.

Endeshe, sol «Qúqyqtyq aktiler turaly» zangha say, Ortalyq memlekettik organ, eger Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda ózgeshe belgilenbese, zang jobasyn dayyndaudy ózine vedomstvolyq baghynysty organdar men úiymdargha tapsyra alady nemese ony dayyndaugha sharttyq negizde mamandargha, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasyna, jeke kәsipkerlik subektilerining birlestikterine, ghylymy mekemelerge, ózge de úiymdargha, jekelegen ghalymdar men újymdargha, onyng ishinde sheteldikterge, tiyisti salalardaghy sarapshylargha bólingen budjet qarajaty men granttardy osy maqsattargha paydalana otyryp, tapsyrys bere alady eken (17-1-bap).

Bayqadynyz ba, Últtyq kәsipkerler palatasynyng atalghan zannyng qaysy jerinde qanday orynda, qanday funksiya atqaratynyn?! Búny – «1» dep qoyynyz!

Eng súmdyghy mynau – atalghan «Qúqyqtyq aktiler turaly» zangha say, kәsipkerlik subektilerining mýddelerin qozghaytyn konsulitativtik qújat Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasymen jәne Qazaqstan Respublikasynyng Kәsipkerlik kodeksine sәikes qúrylghan jeke kәsipkerlik mәseleleri boyynsha saraptama kenesterimen (búdan әri – saraptama kenesteri) mindetti týrde talqylaugha jatady eken.

Osydan keyin Siz Últtyq kәsipkerler palatasynsyz zang qabyldatyp kóriniz!

Kórdiniz be, kәsipkerlik subektilerine qatysty qúqyqtyq aktiler, naqtylap aitsaq, zandar týgelimen Últtyq kәsipkerler palatasynyng talqylauynsyz ótpeydi!

Kezinde әriptesiniz Qazybek Isa Kәsipkerlik kodeksting 138-babyna Til turaly zannamanyng saqtaluyn baqylaytyn bapty qayta engize almay, «Memlekettik tilding obaly - QR Ýkimetinde (premier-ministr Asqar Mamiyn), Últtyq ekonomika ministrligi (ministr Áset Erghaliyev) jәne «Atameken» últtyq palatasynda (tóragha Timur Qúlybaev)» dep, zarlap qalyp edi ghoy.

O, sol Qazybek kókemning keremet úsynysyn jalpasynan týsirgen – Últtyq kәsipkerler palatasynyng «Qúqyqtyq aktiler turaly» zanymen bekitilgen túp-tura osy qúzyreti bolatyn!

Demek, sol Últtyq kәsipkerler palatasynyng Saraptama ortalyghynyng «saraptauynan» ótken Zang jobalaryn osyghan deyin eki palatanyng deputattary bir auyzdan qoldap, ony Parlament notorius retinde bekitip otyrdy ghoy!

Bәrin rettep, jónge salyp otyratyn Konstitusiya – memleketting MIY bolsa, jogharyda atalghan «Kәsipkerlik Kodeks» – JÝREGI bolyp esepteledi.

Memleketting qolqa-jýregi bolyp tabylatyn sol «Qazaqstan Respublikasynyng Kәsipkerlik Kodeksine» sol 23 000-nan astam qoghamdyq birlestikting nemese kommersiyalyq emes úiymnyng ishinen Últtyq kәsipkerler palatasy ghana jalghyz ózi jeke kәsipkerlik subektilerining norma shygharushylyqqa qatysatyn qúzyretin iyemdenip alghan (19-bap).

Sóitip, atalghan Kәsipkerlik Kodeksting 19-baby arqyly Últtyq kәsipkerler palatasy jeke kәsipkerlik subektileri Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy jәne jeke kәsipkerlik mәseleleri jónindegi saraptama kenesteri (búdan әri – saraptama kenesteri) arqyly, kәsipkerlik subektilerining mýddelerin qozghaytyn normativtik qúqyqtyq aktilerding jobalaryn, Qazaqstan Respublikasy halyqaralyq sharttarynyng jobalaryn, memlekettik josparlau jýiesi salasyndaghy qúqyqtyq aktilerding jobalaryn, sonday-aq Qazaqstan Respublikasy qatysushysy bolugha niyettenetin halyqaralyq sharttardy әzirleuge jәne olargha saraptama jasaugha jalghyz ózi ghana qatysady.

Naqtylap aitsaq, kәsipkerlikke qatysty memlekettik jәne halqaralyq jobalardyng bәri basybýtin Últtyq kәsipkerler palatasy arqyly jasalady.

Ol az deseniz, kәsipkerlik subektilerinin, naqtyraghy - Últtyq kәsipkerler palatasy qarmaghy shaghyn, orta jәne iri kәsipkerlik subektilerining óz qyzmetine әleumettik jauapkershilikti endiruine memleket kepildik beredi jәne ony kótermeleydi (20-bap).

Qysqasy, qarjysyn shygharyp, kepildik beretin – memleket, al onyng qyzyghyn kóretin – Últtyq kәsipkerler palatasy.

Ol az deseniz, «Jer qoynauy jәne jer qoynauyn paydalanu turaly» zanyna say, Kәsipkerlikti yntalandyru turaly kelisim sharttarynyng oryndaluyn monitoringteudi, sonday-aq onyng qorytyndylaryn internet-resurstarda jariyalaudy Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy kómirsutekter, uran óndiru jәne paydaly qatty qazbalar salasyndaghy uәkiletti organdarmen birlesip, elektrondyq satyp alu jýielerine qoljetimdilikti qamtamasyz etu arqyly jer qoynauyn paydalanushylardyng úsynatyn mәlimetteri negizinde jýzege asyrady (28-1-bap).

Al, Timur Qúlybaevtyng «Últtyq olimpiada komiyteti» sekildi taghy bir qoghamdyq birlestik qúryp alyp, «Dene shynyqtyru jәne sport turaly» turaly zanyna say, oghan «Qazaqstan Respublikasynyng budjet zannamasyna sәikes memlekettik tapsyrmalar alugha qúqyly» degen erekshe QÚQYQ alyp alghany, sóitip býtin bir nemese jarty ministrlikti quyrshaqqa ainaldyryp qoyghany sekildi «úsaq-týiekterdi» tizbelep, júrttyng basyn qatyrmay-aq qoyayyn...

Ardaqty Eragha – Ermúrat Seyitqazyúly!

Aytynyzshy, shaghyn ghana top jay ghana qatardaghy qoghamdyq birlestik nemese kommersiyalyq emes úiym arqyly kәsipkerlikten bastap, Qazybek kókem kótergen kórneki aqparat mәselelerine deyingi býkil salanyng qúqyqtyq aktilerin óz mýddesine qyzmet etetin etip qabyldatugha jәne memlekettik býkil jobalar men kelisimderidi óz mýddesine tiyimdi etip jasatugha yqpal etetin zandyq negizdi qalyptastyryp alsa, sóitip az ghana jyldyng ishinde memleket baylyghynyng elu payyzy 162-adamnyng qolyna ótip ketse, búdan artyq qanday uzurpasiya bolmaq?!

Eski biylik búl kesepatty jasyryp, «Nazarbaev modeli» degen әdemi atpen ýgittep keldi.

Is jýzinde, búl – Túnghysh Preziydent basynda túryp, jobasyn Timur Qúlybaev pen Kәrim Mәsimov jasaghan, jәne solardyng tikeley yqpalymen Parlament bekitken naghyz jana uzurpasiyalau jýiesi bolatyn.

Kórdiniz be, Eragha, uzurpasiyanyng osynday da modeli bolady eken!

Taghy qaytalap aitam, Eragha, búl – uzurpasiyanyng jana týri!

Biz «Jana Qazaqstan» qúrudy keshe – 2022 jyly ghana bastadyq qoy.

Al, anau ekeui – Timur Qúlybaev pen Kәrim Mәsimov «jana uzurpasiyany» sonau 2013-2014 jyldary bastap ketken.

Deputat Erlan Sairov aitqanday, alty jyldyng ishinde búrynghy Preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng ainalasyndaghy azamattar ózining sayasy tetiginen aiyryldy. Qazir Timur Qúlybaev biylikten ketip, Kәrim Mәsimov týrmege qamalyp, olardyng yqpalynyng aitarlyqtay әlsiregeni ras.

Sonyng arqasynda, deputattardyng da búrynghyday emes, tebini artyp, ýni shyghyp, aldyna kelgen Zang jobalaryna eleuli ózgertuler men tolyqtyrular engizip jibermegenimen, ózderi dittegen birdi-ekili normalardy zandastyra alatyn dengeyge jetkenin joqqa shygharugha bolmaydy.

Deputattar shetelge zansyz shygharylghan aktivterdi qaytaramyz dep jýrgende, jogharyda aitylghan zandargha sýienip jasalghan jobalar men kelisimder arqyly sol aktivterge barabar baylyq men aqshanyng qoldy bolyp jatqany da ótirik emes...

Menshe, lauazymnan bosatu – sayasy tetiginen tolyq aiyrylghandyq bola qoymasy anyq.

Kerisinshe, olardyng SAYaSY TETIGI óte myqty.

Sebebi, olar qúryp ketken JÝIE múrty búzylmaghan kýii – sol beti túr!

Ol – «Atameken» QR ÚKP jәne «Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» zan!

Óziniz aityp kele jatqanday, Qúday onyng betin ary qylsyn, eski biylik ókilderi taqqa qayta oralyp jatsa, osy zang arqyly sorymyzdy taghy qaynatary ap-anyq!

Tipti, eski-jana biylikke qatysy joq, ýshinshi bireu biylikke kelse, ol da óz ainalasyndaghy bir alpauyt arqyly osy zanmen memleketti tyrp etkizbey ústap, atqarushy biylikti, zang shygharushy jәne qúqyq qorghau organdaryn jәne quyrshaqqa ainaldyryp qoymasyna kim kepil?!

Qúrmetti Ermúrat Seyitqazyúly!

Sondyqtan, men «Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» zanynyng kýshin joyyp, qoldanystaghy barlyq zandy Últtyq kәsipkerler palatasynan zalalsyzdandyru kerek dep esepteymin.

«Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» zang men anau men ataghan normalar túrghanda, Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyndaghy «Jer jəne onyng qoynauy, su kózderi, ósimdikter men januarlar dýniyesi, basqa da tabighy resurstar halyqqa tiyesili» degen norma óz dengeyinde oryndalady degenge óz basym eshqashan senbeymin!

Búl zang men normalar Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev óz qolymen jasaghan esil enbekti selge ketirude...

Qadirli Eragha, búl tek Sizding ghana atynyzgha jazylghan hat emes, jalpy deputat ataulynyng bәrine arnalghan janayqay!

Baqtyqoja Izmúhambetov, Núrtay Sabiliyanov, Edil Janbyrshiyn, Samat Músabaev, Marat Bashimov, Erbolat Satybaldiyn, Qazybek Isa, Múrat Ábenov, Baqytjan Bazarbek, Abzal Qúspan, Erlan Sairov, Ádil Júbanov, Elnúr Beysembaev, Amanjol Áltay, Ashat Aymaghambetov, Rinat Zayyt, Bolat Kerimbek, Anas Baqqojaev, Janarbek Áshimjanov, Maqsat Tolyqbay, Nartay Aralbay  sekildi tabanynyng býri bar әriptesterinizben kenese otyryp, búl bastamany Ózinizding bastauynyzdy súraymyn!

Áypese, Óziniz deputat bolghaly tynbay aityp kele jatqan qauip pen qaterding erte me, kesh pe, jýzege asyp ketui ghajap emes!

Tipti, múnyng arty, Qúday betin ary qylsyn, taghy da qantógiske aparyp soqtyruy әbden mýmkin!

Biz uzurpasiya turaly eski kózqaraspen jýre bersek, qatty keshigemiz jәne erteng ýlken opyq jeymiz!

«Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq kәsipkerler palatasy turaly» zanynyng kýshin jonggha yqpal ete alsanyz, búl – eski biylikpen otyz jylgha juyq kýresken Sizding ghana emes, býkil «Jana Qazaqstannyn» Úly jenisi bolyp, tariyhqa altyn әrippen jazylyp qalary haq!

Qúrmetpen, Auyt Múqiybek,

«Qúrmet» ordenining iyegeri

Abai.kz